Çin kendi şirketlerini uyardı: Türkiye’ye yatırım yapmayın

Dünyanın en büyük elektrikli otomobil üreticisi Çinli BYD’ye 1 milyar dolarlık yatırım taahhütü karşılığında ek vergi muafiyetiyle 100 bin araç ithal izni veren  Türkiye “Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olma” tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. 

Uluslararası haber ajansı Bloomberg’in haberine göre Çin’deki elektrikli otomobil üreticileriyle bir toplantı yapan Çinli yetkililer Hindistan ve Türkiye gibi ülkelerde yatırım yapmaktan kaçınmalarını ve gelişmiş elektrikli araç teknolojilerinin yurt içinde kalmasını sağlamalarını telkin etti. Bloomberg’e konuşan kaynaklar, bir aracın önemli parçalarının Çin’de üretilip son montaj aşaması için üretim yapılan ülkelere gönderilmesinin yani montajcılık yapılmasının istendiğini belirtti. Bu çağrı, BYD Co. ve Chery Automobile Co. gibi şirketlerin İspanya’dan Tayland ve Macaristan’a kadar birçok ülkede fabrika kurma planlarının yoğunlaştığı bir dönemde geldi.

Uluslararası haber ajansı Bloomberg’in Güneydoğu Asya’da ‘South China Morning Post’ gibi önemli gazetelerde de yer alan “Pekin, Çinli elektrikli araç üreticilerini Hindistan ve Türkiye gibi ülkelere yatırım yapmaktan kaçınmaya çağırıyor” başlıklı haberinde “Çinli elektrikli araç üreticilerinin küreselleşme çabaları, Pekin’in Hindistan ve Türkiye gibi ülkelere yatırım yapmaktan kaçınmalarını istemesinin ardından sekteye uğradı” denildi.

Bloomberg’e göre Çin Ticaret Bakanlığı Temmuz ayında bir düzineden fazla elektrikli otomobil üreticisinin yöneticilerini “pencere rehberliği” adı altında bir araya getirerek yurtdışında fabrika kurmanın risklerini tartıştı.

Konu hakkında bilgi sahibi iki sektör yetkilisi toplantının gerçekleştiğini doğruladı ve bakanlığın otomobil üreticilerine denizaşırı büyümelerini hızlandırırken varlıklarını ve teknolojilerini daha iyi korumaları gerektiğini söylediğini aktardı.

Bu toplantılar Çin’de sık sık yapılıyor ve aslında ‘informal’ yani gayrı resmi ama toplantılarda bakanlık şirketlere neyi nasıl yapmaları gerektiği konusunda sık sık stratejik tercihler bildiriyor. Yani gayrı resmi de olsa bu toplantıların hep somut sonuçları oluyor.

Alibaba’nun kurucusu Jack Ma’nın başına neler gelmişti?

Çin anakarasında  (Çin Hak Cumhuriyeti) yetkililer, şirketlere hükümet politikası hakkında sözlü veya yazılı talimatlar vermek için pencere rehberliğini kullanıyorlar. Genel olarak, bu yöntemle iletilen politika talimatlarına uymayan şirketler, ülkenin kuralları ve yasaları uyarınca cezalandırılmıyor. Ancak faaliyetleri otoriteler tarafında daha sıkı denetleniyor.

Hükümetin bankacılık konusundaki  politikalarını yalnızca eleştiren Alibaba’nın kurucusu Jack Ma’nın başına gelenler ve ülkeden ayrılmak zorunda kalması Ticaret Bakanlığı’nın direktiflerine uymayacak şirketlerin karşılaşabilecekleri konusunda kolaylıka bir fikir verebilir.

Toplantı sırasında elektrikli araç üreticileri, Çin Halk Cumhuriyeti  dışında tedarik zincirleri ve büyük ölçekli tesisler kurmak yerine, temel bileşenlerin tüketim pazarlarına daha yakın bir yerde monte edilmek üzere yurtdışına gönderilmeden önce Çin’de üretildiği montaj hatlarına odaklanmaya teşvik edildi. Kaynaklar, kendilerine Hindistan ve Türkiye gibi ülkelerde yatırım yapmamalarının da söylendiğini belirtti.

Kaynaklar, söz konusu yönlendirmenin Pekin’in Çinli işletmelerin ve ürünlerin yerel yetkililer ve tüketiciler tarafından boykot edilebileceği bazı ülkelerle artan gerilimine ilişkin politika yapıcıların endişelerinden kaynaklandığını söyledi. Ayrıca hükümet yetkilileri, Çin teknolojisinin yabancı iş ortakları tarafından çalınması riskinden de endişe duyuyor.

BYD’e Çin hükümetinin kararına uyarsa teşvikler ne olacak?

Türkiye’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 2012 yılında çıkan “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar”ın 7’nci maddesindeki “yatırım oranı yüzde 20’yi bulmadan, yatırım yapan şirketin ürününün ithaline teşvik verilmesi” hükmü BYD daha fabrika için kazma vurmadan rafa kaldırıldı.

Söz konusu maddeye göre BYD’ye 1 milyar dolarlık yatırımın 200 milyon dolarlık bölümü tamamlanmadan ithalat kolaylığı sağlanmasına izin verilmemesi gerekiyordu ama BYD’nin gümrük vergisi teşvikli araçlarının kasım alımdan itibaren  Türkiye’ye girişi bekleniyor. Düzenlemenin rafa kaldırılmasıyla bir yıl içinde tek bir şirketin, tek bir aracı ve tek bir yani BYD’nin ithal modeli yerli ve milli elektrikli aracı Togg’u geçen yıl piyasaya veren Türkiye’de avantajlı hale getiriliyor.

Bu gelişme Türkiye’nin uzun yıllar ardından otomotiv sektöründe yabancı yatırım çekmek ve çevreci teknolojileri yaygınlaştırmak için BYD’ye verdiği teşviğinin isteneni sağlamaması anlamına gelebilir.  Çin’den gelen bu yeni direktif, Türkiye’de kurulacak tesisin Ar-Ge ve teknoloji geliştirme alanında bekleneni vermezken,  gümrük teşviki ise BYD’nin elektrikli otomobil pazarın ele geçirmesine neden olabilir.

Ek vergi Çinli BYD’yi Türkiye’ye çekti: 1 milyar dolarlık fabrika kuruyor

Otomotivcilerin BYD endişesi: Umarız çoğu ihracata gider