Scholz’un Erdoğan sınavı yarın, ajandada neler var?

Almanya Başbakanı Olaf Scholz 19 Ekim’de temaslarda bulunmak üzere Türkiye’de olacak. Ziyareti kapsamında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile bir araya gelecek olan Almanya Başbakanı, “görüşülecek çok konu” olduğuna dikkat çekti. Scholz’un da Erdoğan’ın da bu görüşmeye dolu bir gündemle gireceğinden şüphe yok, ancak iki ülke arasındaki fikir ayrılıklarının toplantının genel havasını etkileyeceği de kesin. Görüşmeyi yalnızca fikir ayrılıkları da etkilemeyecek. Ukrayna ve Ortadoğu’da tırmanan gerilimin gölgesinde yapılacak bu ziyaret kimi kesimler için “bir açılım” olarak yorumlanıyor. Özellikle İsrail konusunda keskin bir ayrım yaşayan iki müttefikin birbirlerine “muhtaç” olduğu yorumları da yapılıyor.

Öte yandan dünyadaki krizlerin dışında iki ülkenin de birbirleriyle oturup konuşması gereken çok konu var. Bu açıdan görüşmede, göç ve silah ihracatının öne çıkması bekleniyor.

Yasadışı göç ve geri gönderilmesi beklenen 13 bin 500 Türk

Scholz, Brüksel’deki Avrupa Birliği (AB) Zirvesi sonrası düzenlenen basın toplantısında görüşmenin içeriğine dair detay paylaştı. Türkiye ziyareti kapsamında cumartesi günü İstanbul’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile birçok konuyu görüşeceklerini dile getiren Scholz, şöyle devam etti: “Göç konusu, elbette her zaman önemli bir mesele. Avrupa Birliği ile Türkiye’nin bu konuda birlikte çalışması doğru ve mantıklıdır. Biz bunu her zaman destekledik ve Avrupa Birliği’ne ilgili anlaşmaları genişletmesi çağrısında bulunduk.”

Erdoğan ve Scholz arasındaki zirvede, Almanya’ya siyasi iltica başvurusu reddedilen binlerce Türk vatandaşının geri gönderilmesi konusunun ele alınması bekleniyor. Haliyle Scholz’un burada altını çizdiği göçmen konusunun öznelerinden biri de söz konusu 13 bin 500 Türk vatandaşı. Geri gönderilmesi süreçlerinin önümüzdeki haftalarda başlaması beklenirken, iki ülkenin İçişleri Bakanlıkları’nın bu uygulamanın son şekli üzerinde görüştükleri de dile getirilmişti. Scholz’un ayrıca Erdoğan ile yapacağı toplantıda, Almanya‘ya yasa dışı yollarla gelen sığınmacıların Türkiye’ye geri gönderilmesi konusunda daha fazla destek sağlanması için çağrıda bulunması bekleniyor.

Ancak Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, daha önce yaptığı bir paylaşımda Alman basınında yer alan, Almanya’da yasal ikamet hakkı bulunmayan vatandaşların Türkiye’ye geri dönüşlerine ilişkin haberlerin doğru olmadığını belirtmişti. Keçeli, “Vatandaşlarımızın toplu olarak sınırdışı edilmesine ilişkin hiçbir uygulamaya onay verilmemiştir. Sayın Cumhurbaşkanımız ile Almanya Şansölyesi Scholz arasında 23 Eylül günü New York’ta yapılan görüşmede bu konu gündeme gelmemiştir” demişti.

Almanya’ya gelen düzensiz göçmenler arasında Türklerin sayısı giderek artarken iltica başvurularının kabul oranıysa 2023 sonu itibarı ile yüzde 1,1’e kadar düşmüştü. 2023’te karara bağlanan 24 bin 131 sığınma başvurusuna verilen ortalama kabul oranı da yüzde 13 olmuştu.

Düzensiz göç ile mücadelede tavrını sertleştiren Almanya’da yılın ilk altı ayında 4 bin 321 kişiye ülkeyi terk etmesi bildirimi yapılmıştı. Bunlar arasında Türk vatandaşlarının ilk sıralarda yer alması da dikkat çekmişti.

Başka konular da var…

Scholz, göç dışında ele alınacak konulara dikkati çekerek, “Türkiye ile Avrupa arasındaki ikili ilişkiler ve Almanya ile Türkiye arasındaki ilişkilerle ilgili görüşmemiz gereken başka konular da var” dedi. Bu “başka konular” arasında en dikkat çekeni tabii ki Eurofighter jetleri. Uzun süredir Türkiye’ye silah ve savunma ekipmanları satışını engelleyen Almanya’nın, son günlerde bu tavrını yumuşattığına dair işaretler gelmeye başlamıştı. Türk Hava Kuvvetleri’ne 40 adet Eurofighter Typoon savaş uçağı alımında kritik bir eşik aşıldığı ve Almanya’nın, teknik görüşmelerin başlamasına onay verdiği haberi epey konuşulmuştu. Bu kapsamda Eurofighter konsorsiyumunu oluşturan İngiltere, İtalya, İspanya ve Almanya’dan uzmanların oluşturduğu teknik bir heyetin Türkiye’ye geldiği ve görüşmelere başlandığı da gündeme gelmişti.

Yaklaşık üç hafta sürmesi planlanan görüşmelerde savaş uçaklarının tedarik sürecinin aşamaları, personel eğitimlerinin nasıl yapılacağı, bakım programlarının nasıl uygulanacağı gibi birçok teknik konu görüşülüyor.

Scholz da haliyle basın toplantısı esnasında Eurofighter Typhoon savaş uçağı ortak projesine ilişkin açıklama yaptı. Almanya Başbakanı lider ülke İngiltere olduğu için İngiliz ve Türk hükümetleri arasında müzakere edilen konu olduğunu vurgulayarak, “Elbette bunu durdurup durdurmayacağımız konusunda da netiz. Ancak henüz çok erken ve bu nedenle önce bir müzakere edilsin dedik” diye konuştu.

Ayrıca Scholz’un Türkiye ziyareti öncesinde Berlin’in, Ankara’nın istediği denizaltı ve firkateynlerin modernizasyonunda kullanılacak askeri malzemeler, teçhizatlar ile torpido ve füzelerin ihracatına yeşil ışık yaktığı da gündeme gelmişti.

Türkiye ziyaretinde ekonomik kalkınma, Yunanistan ve diğer pek çok ülkeyle iyi komşuluk ilişkileri kurulabilmesi için bölgelerin genel olarak nasıl kalkındırılabileceği gibi konuları da görüşeceklerini ifade eden Scholz, “Elbette NATO ortaklarımıza silah sevkiyatını da her zaman görüşmek zorundayız” diye konuştu.

Krizler ve ikilemler

Cumhurbaşkanımız Erdoğan, Almanya Şansölyesi Scholz ile ortak basın toplantısında konuşuyorhttps://t.co/EfzJDkMuhg

— T.C. Cumhurbaşkanlığı (@tcbestepe) November 17, 2023

2024, Türkiye ve Almanya’nın diplomatik ilişkilerinin tesis edilmesinin 100. yılı. Ayrıca iki ülke uzun yıllardır NATO müttefiki olmasının yanı sıra Almanya’da yaşayan Türk nüfusu nedeniyle de derin bağlara sahipler. Ancak Ankara-Berlin hattı tüm bu bağlara rağmen uzun zamandır gergin bir atmosfere sahip.  Bunun en belirgin örneklerinden biri geçtiğimiz sene 17 Kasım’da yaşanmıştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Nazi Almanyası döneminde Yahudilere uygulanan soykırıma (Holokost) gönderme yaparak İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarının “borçluluk” psikolojisinde değerlendirilmemesi gerektiğini söyledi. Bu sözleri Almanya Başbakanı Scholz’un hemen yanında Berlin’de dile getiren Erdoğan, dünya gündeminde de yankı bulmuştu.

Türkiye’nin bir “Holokost geçmişi olmadığını” savunan Cumhurbaşkanı “Filistin’e verilmesi gereken destekler verilmiyor. İbadethaneler, hastaneler vuruluyor. Hastanelerin vurulması çocukların öldürülmesi Tevrat’ta falan yok, bunları yapamazsın” dedi ve Almanya’nın geçmişine vurgusunu sürdürerek “Bizim İsrail’e borcumuz yok. Borçlu olanlar rahat konuşamıyor. Biz Holokost cenderesinden geçmedik. Bizim insana saygımız farklıdır. Başbakanlığımda ilk defa antisemitizm konusunda tavır koymuş bir liderim. Bundan dolayı kimseye borcumuz yok” demişti.

“İsrail’in kendini savunma hakkı bulunduğunu” kaydeden Scholz da “Hamas tarafından hunharca düzenlenen terör saldırısı sonucu mağduriyet yaşayanların sayısını azaltmamız gerekiyor. Bu konuda katkılarımızı sürdürüyoruz” demişti.

Alman basını: Almanya sığınma hakkı olmayan yüzlerce Türk vatandaşını Türkiye’ye gönderecek

Erdoğan’ın Holokost göndermesi dünya basınında: Sindirilmesi zor