Dev kara deliğin yakınında iki mucize yıldız
Samanyolu Galaksisinin merkezindeki dev kara deliğin çok yakınında birbirinin etrafında dönen iki yıldızlı bir sistem keşfedildi. Bu iki yıldızın varlığı gerçekleşmesi mucizelere bağlı bir dizi şeyin sonucu. Peki ne mucizeler?
Bizim güneş sistemimiz biraz kenarında kalsa da biz de aslında Samanyolu Galaksisinin bir parçasıyız. Galaksimizin merkezinde ise dev bir karadelik var.
Sagittarius A isimli bu kara delik 4.297 milyon güneş kütlesini içine sığdıracak kadar büyük bir kara delik.
Biz kozmik ölçekte bu burnumuzun dibinde (26 bin ışık yılı mesafede) sayılacak kara deliğin varlığını ilk olarak 1974’te fark ettik, kara deliğin fotoğrafını ise 2022 yılında çekebildik.
Kara delikler, bu isimlerini çok büyük kütlelerinden alıyorlar. Albert Einstein’ın genel görelilik teorisine göre bu çok büyük kütleler uzay zamanı öyle büküyor ki, dışarıya ışık bile çıkamıyor.
Dışarıya bir şey çıkamadığı gibi kara delikler kendi etraflarında çok büyük bir kütle çekim alanı yarattıkları için sürekli çevredeki uzay tozlarını, varsa gezegenleri, hatta yıldızları da yutarak büyümeye devam ediyorlar.
Işık hızında hareket eden parçacıkların kara deliğe düşmekten kurtulabilecekleri en uç sınıra “olay ufku” adı veriliyor. Ayrca kara delikler kendi eksenleri etrafında ışık hızına çok yakın hızlarda dönüyorlar.
İşte bu nedenle sözü edilen olay ufku öyle sakin bir bölge değil, burada kara deliğin içine düşmekten kaçınmaya çalışan nesnelerin bu uğurda verdiği mücadele büyük bir ışıma yaratıyor, o ışımaya da kara deliğin “coronası” adı veriliyor. Zaten bilim, kara delikleri bu coronalarından tanıyor, sonra onun yarattığı çekim alanı hesaplanıp kara deliğin toplam kütlesi bulunuyor.
Sagittarius A’nın 2022’de çekilen meşhur fotoğrafı. Dev bir kara delik, bütün galaksi onun etrafında dönüyor.
Sagittarius A, keşfedildiğinden beri yoğun biçimde gözlenen bir kara delik. Ama bu kara deliğe bir hayli yakın mesafede olan iki yıldız daha yeni keşfedildi.
Nature Communications dergisinde yayınlanan makaleye göre bu bir ikili yıldız sistemi. Yani iki yıldız birbirlerinin yörüngesinde dönüyorlar. Yapılan hesaba göre yıldızlar 2,7 milyar yaşında; yani bizim güneşimizin 4,5-5 milyar yaşında olduğu düşünülecek olursa aslında oldukça “genç” yıldızlar.
Bu iki yıldız arasındaki mesafe bir çeşit mucize aslında. Çünkü bu mesafe biraz kısa olsa yıldızların birbirine doğru düşmesi ve birleşip tek yıldıza dönüşmeleri gerekecekti. Biraz daha uzak olsalar ise çoktam kara deliğin çekim gücüne yenilmiş ve kara deliğim içine düşmüş olacaklardı.
Bütün bu mucizelere ilave bir başka mucize, yıldızların kara deliğe bu kadar yakın olması. Bu yakınlık onların kara deliğin çekim gücünden etkilenmesine ve dolayısıyla kara deliğin etrafında çok büyük bir hızla dönmelerine neden oluyor.
Bizim güneş sistemimiz de aslında bu kara deliğin ve Samanyolu galaksisinin toplam çekim gücünün etkisiyle Samanyolu galaksisinin yörüngesinde, galaksideki diğer yıldızlarla birlikte dönüyor. Ama bizim galaksi etrafında bir tam turumuz kabaca 230 milyon yılda tamamlanıyor. Yani ‘Glaksi Yılı’ diye bir şey olsa, bizim güneş sistemimiz şu anda 19,5 yıl yaşında olurdu, henüz galaksi etrafında 20 tam tur tamamlamadık. Oysa bu ikili yıldız sisteminin bir tam turu çok daha kısa sürelerde gerçekleşiyor.
Oyunlar ve Bulmacalar