‘Kanepe patatesi sendromu’: Beş saatten uzun oturmak riskli

Her gün spor yapsanız da evde, arabada veya ofiste uzun süre oturuyorsanız ‘kanepe patatesi sendromu‘ yaşıyorsunuz.

‘Kanepe patatesi‘ (couch potato), 1970’lerde ABD’de yaşamını televizyon karşısında, hareket etmeden geçirenler için kullanılmaya başladı.

Artık ‘hareketsiz yaşam’, ‘sedanter yaşam’, ‘oturma hastalığı’ denmesi daha çok tercih edilse de ‘kanepe patatesi sendromu‘ ifadesi günümüze kadar geldi.

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre her üç yetişkinden biri ve ergenlerin yüzde 81’i yeterli fiziksel aktivite yapmıyor. Hareketsizlik, yılda 2 milyon insanın ölümüne zemin hazırlıyor.

Düzenli fiziksel aktivite, kalp ve damar, hipertansiyon, inme, diyabet, metabolik sendrom, osteoporoz, çeşitli kanserler (meme, kolon), depresyon gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenip yönetilmesine yarar sağlıyor. Sağlıklı bir vücut ağırlığının korunmasına katkıda bulunuyor. Ruh sağlığını, yaşam kalitesini ve refahı iyileştirebiliyor.

Çok oturuyorsanız düzenli egzersiz yetmiyor

Hareketsiz yaşam tarzı oturmak ve televizyon izlemek gibi düşük enerji harcama anlarını ifade ediyor.

Kalp ve damar hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Meral Kayıkçıoğlu gün içinde bir saat bile yoğun spor yapmanın, sonraki saatlerde aralıksız oturmayı telafi etmediğini söyledi:

“Günde dokuz saat oturuyorsanız işe yaramıyor ya da az yarıyor.

Yani düzenli egzersiz yapsak bile günün büyük bölümünü oturarak geçiriyorsak ‘aktif kanepe patatesi’ grubunda olabiliriz.

Kılavuzların önerdiği şekilde günde 30–45 dakika spor yapmak yetmiyor. Kalan zamanda, uyanık olduğumuz sürenin yüzde 80–90’ını oturarak geçiriyorsak egzersiz yapmamıza rağmen hâlâ hareketsiz sayılıyoruz.”

Gün içine yayılmış hafif hareketler daha iyi gelebilir

Uzun süreli hareketsizlik obezite riskini artırıyor. 30’dan fazla kronik hastalıkla ilişkili. Kalp hastalığı belirteçlerini yükseltiyor. Egzersizin kan şekeri ve dolaşım üzerindeki olumlu etkilerini de azaltabiliyor. Kayıkçıoğlu, “Hatta sadece dört-altı saat hareketsiz kalmak, vücudun yağ yakmasına yardımcı enzimlerin azalmasına neden olabiliyor” dedi.

Yeni Zelanda’da yapılan bir çalışmada tüm gün oturanlar, günde 30 dakika egzersiz yapıp yine uzun süre oturanlar ve her 30 dakikada bir iki dakika hafif hareket edenler karşılaştırıldı.

Görüldü ki, uzun süre oturan iki grupta kan şekeri yükselirken, gün içine yayılmış hafif hareket yapanlarda kan şekeri daha iyi kontrol edildi. Özetle, ne kadar spor yaparsanız yapın, gün boyu oturmayı, hareketle bölmüyorsanız etkisi azalıyor.

Kayıkçıoğlu şu önerilerde bulundu: “Oturmaya sık sık ara verin. Gün içinde kısa yürüyüşler yapın. Daha hareketli ‘kanepe patatesi’ olun.”

Beş saatten uzun oturmak riski çok artırıyor

Oturma süresinin artışıyla obezite ve tip 2 diyabet ilişkisini gösteren çok sayıda çalışma var. Günde bir saat tempolu yürüyüş, obezite oranında yüzde 24, diyabet oranında yüzde 14 azalma sağlıyor.

Beş saatten uzun oturmakla kalp damar hastalıkları, solunum hastalıkları ve multimorbidite (en az iki kronik hastalığın birlikte görülmesi) sıklığı artıyor. Uzun oturma süreleri ve kanser ilişkisine ait meta analizler, özellikle endometrial (rahim kanseri), kolorektal, meme ve akciğer kanserinde yoğunlaşıyor.

Sedanter misiniz?

Günlük adım sayısı 5 binden az bireyler sedanter (hareketsiz) kabul ediliyor. Dünya Sağlık Örgütü raporlarına göre yeterli düzeyde fiziksel aktivite yapanlarda tüm nedenlere bağlı ölüm oranları yüzde 20-30 azalıyor. 

Örgüt 18-64 yaş grubunda kalp ve dolaşım sisteminin korunması, kas ve kemik sağlığının gelişimi ve bulaşıcı olmayan kronik hastalık risklerinin önlenmesi için haftada en az 150 dakika orta şiddetli aerobik aktivite ya da 75 dakika şiddetli fiziksel aktivite öneriyor.