Kılıçdaroğlu’nun Atatürk Havaalanı projesiyle gündeme geldiler: Sierra Nevada şirketi ne yapar, neden önemlidir?
ABD Ay savaşında kararlı: Şansını bu kez ‘Tardis’i andıran Odysseus ile deneyecek
ABD geçen ayki yumuşak iniş başarısızlığının ardından bugün yaptığı fırlatmayla bir kez daha şansını deniyor. Her şey yolunda giderse 50 yıl sonra ilk kez yumuşak iniş başarılacak. Ama Çin, Hindistan ve Japonya'nın da katıldığı savaş kolay değil.
Intuitive Machines'in geliştirdiği uzay aracı Odysseus. Fotoğraf: Intuitive Machines ABD’nin ilk insanlı uçuş misyonu Apollo 11 ile durulan Ay savaşları Çin sayesinde yeniden alevlendi. Öyle ki geçen yıl Hindistan, bu yıl ise Japonya savaşa katıldığını yaptıkları yumuşak inişlerle resmen ilan etti. 2024’ün daha ikinci ayındayız ama ABD ilk başarısız denemesinin ardından bir kez daha Ay’a iniş planlıyor.
Geçen ay özel uzay şirketi Astrobotic’in uzay aracı Peregrine ile Ay’a yumuşak inişi başarma hayalleri aracın parçalanması gibi paramparça oldu. Ama ABD vazgeçmeye hazır değil, bu kez başka bir şirket yumuşak iniş planlıyor. Aslında fırlatma dün yapılacaktı ama SpaceX fırlatmanın ertelendiğini duyurdu. Yeni deneme bugün yapıldı. Canlı olarak yayınlanan NASA-SpaceX yayınında, iki kademeden oluşan 25 katlı roketin fırlatma rampasından kükreyerek çıktığı ve Florida’dan karanlık gökyüzüne doğru, sarımsı bir dumanla gökyüzüne doğru ilerlediği görüldü.
Liftoff of IM-1! pic.twitter.com/Knl3Y1sGo2
— SpaceX (@SpaceX) February 15, 2024
Tardis.
Intuitive Machines tarafından inşa edilen “Odysseus” uzay aracının fırlatılmasına engel olan şey hava koşulları değil, teknik bir sorundu. NASA’nın açıklamasına göre fırlatıştan önce metan sıcaklığı normalden daha fazla seyretmiş, fırlatış bu yüzden ertelenmiş. Intuitive Machines uzay aracı tasarımını Nova-C olarak adlandırıyor. Özel iniş aracına ise Odysseus adını verdi. Altı iniş ayağı olan altıgen bir silindir olan uzay aracı yaklaşık 4.2 metre boyunda ve 1.52 metre genişliğinde. Şirket iniş aracının gövdesinin aşağı yukarı bir İngiliz telefon kulübesi büyüklüğünde olduğunu belirtiyor. Tıpkı yılların bilim kurgu dizisi “Doctor Who”daki Tardis gibi.
ABD 50 yıl sonra ilk kez Ay’a inecek
Her şey yolunda giderse Odysseia 1972’de Apollo 17’nin Ay’a inişinden bu yana ABD’nin uyduya yumuşak inişini yapan ilk uzay aracı olacak. Modern zamanda Ay’a araç indirmeyi başaran ülkeler yalnızca Çin, Hindistan ve Japonya. Dönemin Sovyet Rusyası ve ABD zamanında Ay’a inmeyi başarmış, hatta ABD insan bile indirebilmişti. Ne var ki modern çağda her iki ülke de bu deneyiminde başarısız oldu.
Buradan Ay’a inmenin o kadar da kolay bir şey olmadığı anlaşılıyor. Başarılı inişlerden sonuncusu 20 Ocak’ta Ay’ın ekvator bölgesine yakın Shioli kraterine inen SLIM aracının sahibi Japonya’ya aitti. Ancak o da baş aşağı indiği için faaliyetleri kısıtlanmış, tam yaşama dönmüşken de Ay’da iki hafta sürecek buz gibi bir geceye geçiş yapıldığından tekrar uyku moduna geçmek zorunda kalmıştı. Ay ayazına dayanabilecek şekilde tasarlanmadığı için uykusundan uyanıp uyanmayacağı da bilinmiyor.
Yıl başında, daha spesifik olmak gerekirse 8 Ocak’ta, Astrobotic Technology de Peregrine iniş aracını Ay’a doğru gönderdi. Ancak fırlatmadan kısa süre sonra itiş sisteminde meydana gelen arıza inişin önünde engel oluşturdu. Olaydan 10 gün sonra Peregrine dünyaya geri döndü ama atmosfere girdikten sonra yanarak parçalara ayrıldı. Intuitive Machines’deki mühendisler aynı hataları yapmaktan kaçınmak amacıyla geçmişteki başarısızlıklardan dersler çıkardıklarını söylüyor.
A-Yeni Ay savaşının sebebi: Güney kutbundaki potansiyel yakıtlar
Araç her şey yolunda giderse 22 Şubat’ta Malapert A adlı bir kraterin yakınına inilecek. Odysseus iniş denemesinden yaklaşık 24 saat önce Ay’ın yörüngesine girecek. Ay’ın güney kutbundan yaklaşık 185 mil uzaktaki iniş alanı görece düzlük olduğu için bir uzay aracının inmesi için uygun alan sağlıyor. Donmuş su bakımından zengin olduğu düşünülen güney kutbuna şimdiye kadar hiçbir Amerikan uzay aracı inmedi.
Bunca ülkenin Ay’ın güney kutbuyla ilgilenmesinin sebebi de tam olarak bu zaten. Ay toprağında donmuş olabilecek su ve diğer uçucu maddeler, gelecekte roket ve diğer ekipmanlar için yakıt olarak kullanılabilir.
Şirketin esas müşterisi olan NASA şirkete görev yüklerini teslim etmesi için 118 milyon dolar ödemenin yanı sıra uçuştaki altı cihazı geliştirmek için 11 milyon dolar harcadı. Odysseus NASA tarafından sağlanan çeşitli bilimsel yükler taşıyor. Bunlar arasında uzay aracının egzoz dumanının inerken Ay tozunu nasıl kaldırdığını fotoğraflayacak dört küçük kamera seti ve Ay çevresinde navigasyonu geliştirecek çeşitli teknolojiler var.
Güneş Sistemi’nin dört bir yanından gelen radyo dalgalarının kaynaklarını ölçmek için basit bir radyoastronomi deneyi de olacak. Bu, araştırmacıların Ay’ın insan yapımı elektromanyetik gürültüden korunmuş uzak tarafına yerleştirilebilecek gelecekteki astronomik gözlemevlerini tasarlamalarına yardımcı olacak.
Hem Odysseus hem de Peregrine NASA’nın “Ticari Ay Yükü Hizmetleri” programının bir parçası. Programın amacı ise NASA’nın kendi Ay araçlarını inşa edip işletmesi yerine Ay’a deneyler göndermek için ticari şirketleri kullanmak. Uzay ajansı bu yaklaşımın çok daha ucuz olacağını ve Artemis programının bir parçası olarak astronotları Ay’a geri göndermeye hazırlandığı şu sıralar uydumuza daha sık görev gönderilmesine olanak sağlayacağını umuyor.
Oyunlar ve Bulmacalar