Avrupa dünyanın ilk kapsamlı yapay zeka düzenlemesine yeşil ışık yaktı

Yapay zeka işimizi elimizden alacak, hükümet yetkilileri tarafından daha sıkı izlenmemize yol açacak korkuları arasında yapay zeka teknolojisine bir ilk düzenleme de Avrupa’dan geliyor.

Aslında Avrupa Komisyonu yapay zeka konusundaki ilk düzenleyici çerçeveyi Nisan 2021’de sunmuştu. Bu çerçeveye göre yapay zeka sistemleri analiz edilecek ve kullanıcılar için oluşturdukları riske göre sınıflandırılacaktı. Risk seviyesi yükseldikçe düzenleme sayısı da artacaktı. Aralık ayı başında konuyla ilgili olarak uzlaşıya varılmıştı ama parlamentoda çarşamba günkü oturumda 523 olumlu, 46 olumsuz ve 49 çekimser oyla dünyanın ilk kapsamlı yapay zeka düzenlemesi onaylandı.

Komisyon Avrupa Parlamentosu ve üye ülkelerin anlaşmaya vardığı düzenleme dört risk kategorisinden oluşuyor. Mesela içerik önerisi sunan sistemler ve spam filtreleme gibi sınırlı risk (limited risk) teşkil eden sistemlerin uymaları gereken kurallar yapay zeka tarafından desteklendiğini belirtmek gibi görece daha hafif kalırken insan sağlığını ilgilendiren tıbbi cihazlarda kullanılan yapay zeka modellerinin yüksek kaliteli veri kullanmak ve kullanıcılara net bilgi sağlamak gibi yükümlülükleri olacak.

İnsanların nasıl davranması gerektiğine müdahale eden, bireylerin ve devlet kurumlarının her hareketinin izlendiği sosyal kredi sistemleri ise tamamen yasaklanıyor. “Şu an böyle bir şey var mı ki” demeyin, İran örneğinde kadınların giyimine müdahale var; Çin de sosyal kredi sistemini geliştiren ülkeler arasında. AB benzer uygulamaların Avrupa içinde olmaması için böyle bir önlem almış ancak kararda bir istisna var: Adam kaçırmak ya da terörizm gibi ciddi suçlar söz konusu olduğunda polis halka açık yerlerde insanların yüzünü yapay zeka destekli “biyometrik tanımlama” sistemleriyle tarayabilecek.

Avrupa Komisyonu’nun tek pazardan sorumlu üyesi Thierry Breton X’te “Avrupa artık yapay zeka alanında küresel standardı belirleyen konumda” açıklaması yaptı. Avrupa Parlamentosu Başkanı Roberta Metsola ise yasayı “çığır açıcı” olarak niteledi ve yasanın temel hakları korurken diğer yandan da inovasyonu mümkün kılacağını belirtti ve ekledi: “Yapay zeka halen günlük hayatımızın büyük bir parçası. Artık mevzuatımızın da bir parçası olacak.”

Ne zaman uygulamaya konacak?

Anlaşmayla ilgili AB müzakerelerini yürüten milletvekili Dragos Tudorache anlaşmayı memnuniyetle karşıladı karşılamasına ama en büyük engelin uygulamada yaşanacağını belirtti. Malum yapay zeka teknolojisinin hızına yetişmek çok da mümkün değil. Ayrıca bazı AB ülkelerinin düzenlemeye itiraz etmesinin ardında Avrupa’nın Çinli ve ABD’li şirketlerle rekabet etme yolunun tıkanması endişesi var. Almanya ve Fransa da düzenlemeye itiraz edenler arasında; üstelik Avrupa’nın gelecek vaat eden yapay zeka girişimlerine ev sahipliği yaptıkları halde.

Yapay zekayla ilgili en büyük endişelerden biri yapay zeka teknolojisiyle üretilebilecek sahte video ve fotoğrafların seçimlerde kullanılması ihtimali. Google bunun için önlem almaya başladı bile. Salı günü Google sohbet robotu Gemini’ın seçimlerle ilgili verebileceği komutlara sınırlama getirdi. Yeni değişikliklerin şimdiden ABD ve Hindistan’da uygulamaya konduğu belirtildi.

Düzenlemenin son kontrollerden geçtikten ve Avrupa Konseyi’nden onay aldıktan sonra mayıs ayında yürürlüğe girmesi bekleniyor. Uygulama daha sonra 2025’ten itibaren kademeli olarak uygulamaya konacak. Ama unutmamak gerekiyor ki yapay zeka yasası yolculuğun sonu değil. Aksine teknolojinin nasıl sınırlandırılacağı önünde atılan ilk adım.

AB’nin yeni rekabet yasası da geçen hafta geçti

AB, teknolojik gelişmelerin tüketici üzerindeki etkisine ve kilit oyuncuların pazar üstünlüğüne ayak uydurmak için çaba sarf ediyor. Geçen hafta ABD’li teknoloji devlerini dizginlemek için dönüm noktası niteliğindeki rekabet mevzuatını yürürlüğe koydu. Dijital Piyasalar Yasası uyarınca AB, büyük teknoloji şirketlerinin rekabete aykırı uygulamalarını engelleyebilecek ve hakim konumlarının daha küçük oyuncuları boğduğu ve kullanıcıların seçim özgürlüğünü engellediği sektörlerde devreye girebilecek. Şimdiden Google’ın çatı firması Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft ve TikTok’un çatı şirketi ByteDance uyarıldı.

Uyarılanlar arasında Google ve Apple zaten sabıkalı sayılır. Google Apple ile yaptığı anlaşmayla hem Apple’ın kendi tarayıcısını geliştirmesinin önüne geçmiş hem de kendi tarayıcısının varsayılan tarayıcı olarak kalması için 18 milyar dolar vermişti. Apple’ın ise kendi müzik uygulamasını öne çıkarmak için iPhone kullanıcılarına diğer müzik uygulamalarından fırsat bildirimlerinin gitmesinin önüne geçmekle suçlanmıştı ve bunun için suçlu da bulunmuştu.

Avrupa’nın dünyada bir ilk olan kapsamlı yapay zeka düzenlemesi bize ne anlatıyor?