Bilgisayar biliminin Nobel’i Turing Ödülü’nün sahibi Avi Wigderson oldu

Bilgisayarlar metodik, planlı ve tamamen öngörülebilir görünür. Ama aslında rastgele bir şekilde de davranabilirler. Araştırmacılar giderek güçlenen makineler ürettikçe yeni bir soru ortaya çıkıyor: Rastgeleliğin bu cihazlarda oynayacağı rol nasıl olacak?

Dünyanın en büyük bilgisayar uzmanları topluluğu Association for Computing Machinery, çarşamba günü yapılan açıklamada bu yılki Turing Ödülü’nün rastgelelik üzerine çalışan İsrailli matematikçi ve teorik bilgisayar bilimcisi Avi Wigderson’a verileceğini açıkladı. Nature’a konuşan Wigderson, “Çok mutlu oldum, bunu hiç beklemiyordum. Kendi topluluğumdan o kadar çok sevgi ve takdir görüyorum ki ödüle ihtiyacım yok” dedi.

Bilgisayarlar genel olarak yaratıcılarının programladığı modele uygun hareket etse de bilim insanları rastgele hareketlerin bazı sorunları çözmeye yardımcı olabileceğini gösterdi. Örneğin bu rastgelelik akıllı telefon uygulamalarında, bulut sistemlerinde mikroişlemcilerde ve daha pek çok alanda rol oynayabiliyor.

Rastgelelik, verileri ve uygulamaları şifrelemek için kullanılan anahtar olan kriptografide de çok önemli bir yere sahip. Rastgeleliğin bulunduğu algoritmalar; borsadaki hareketlenmeler, fırtınaların gidişatı ya da hastalıkların yayılma hızı gibi karmaşık durumların analizinde de bizlere yardımcı olabilir.

Princeton’daki İleri Araştırmalar Enstitüsü’nde matematik profesörü olan Wigderson, hava durumunu tahmin etmek ya da kansere çare bulmak gibi olağanüstü zor problemlerin çözümünde rastlantısallığın rolünü araştıran makaleler yayınlayan akademisyenlerden biri.

Harvard Üniversitesi’nde teorik bilgisayar bilimci olan ve Wigderson’un bilgisayar biliminde rastgelelik alanının olmazsa olmazlarından olduğunu belirten Madhu Sudan, bilgisayarların insanların asla anlayamayacağı karmaşık pek çok problemi çözebileceğini ancak bazı şeylerin onlar için bile gizem olarak kalacağını düşünüyor.

Bilgisayar alanının Nobel’i olarak bilinen Turing Ödülü’nü alan bilim insanları bir milyon dolarlık ödülün de sahibi oluyor. Yakın zamanda ödülü kazanan diğer isimler arasında modern film ve televizyonlarda sıkça rastladığımız bilgisayar efektlerinin ortaya çıkarılmasına katkıları olan Ed Catmull ve Pat Hanrahan ile yapay zeka teknolojisinin gelişmesi için araştırmalar yaparak alanın öncüleri haline gelen Geoffrey Hinton, Yann LeCun ve Yoshua Bengio var.

Bu arada eklemeden geçemeyeceğiz. Bu yıl bilim alanında favori tema rastlantısallık/rastgelelik olsa gerek. Çünkü üç hafta önce matematiğin Nobel’i Adel Ödülü’nü de evrendeki rastlantısallığı anlamlandırmaya çalışan Michel Talagrand almıştı.

Matematiğin Nobel’i Abel Ödülü’nün sahibi, evrendeki rastlantısallığı anlamlandıran Michel Talagrand