İhtimal: Eskiden Dünya’nın da Satürn’ünki gibi halkaları vardı

Satürn’ün halkalarına bakıp ne kadar güzel diye iç geçiriyorsanız size teselli olsun; belki dünya da yaklaşık 466 milyon yıl önce oluştuğunda ve milyonlarca yıl boyunca halkalı bir gezegendi. Yani belki Satürn’den bir eksiğimiz yok, sadece Dünya’nın halkalı dönemine denk gelemedik.

Earth and Planetary Science Letters dergisinde yayınlanan yeni çalışmaya göre bu halka sistemi büyükçe bir asteroidin Dünya’daki yerçekiminin neden olduğu gelgit kuvvetlerinden etkilenecek kadar yakınına gelmesi sonucu oluşmuş olabilir. Araştırmacılara göre bu gelgit kuvvetleri asteroidin parçalanmasına neden olmuş, yavaş yavaş parçalanan asteroidin kalıntıları da Dünya’nın yörüngesine dağılarak Satürn’ünkine benzer bir halka oluşturmuş olabilir.

Araştırmacılar haklıysa gezegenimiz hâlâ bu geçmiş oluşumun etkilerini taşıyor: Halkadan düşen 21 parçanın hepsi Dünya’nın ekvatoruna yakın, rastgele olamayacak kadar dar bir alana düştü. Çalışma sadece bu kraterleri açıklamakla kalmaz, dünya tarihinin son yarım milyar yıllık en soğuk dönemlerinden biri kabul edilen Hirnantian Buzulları olarak bilinen soğuma dönemini de açıklayabilir.

Avustralya’nın Monash Üniversitesi’nde jeolog olan başyazar Andy Tomkins çalışmayla ilgili açıklamasında “Bir halka sisteminin küresel sıcaklıkları etkilemiş olma ihtimali dünya dışı olayların gezegenimizin iklimini nasıl şekillendirmiş olabileceğine dair anlayışımıza yeni bir katman katıyor” diyor.

Peki araştırmacılar böyle bir halkanın olduğu kanaatine nasıl vardı? Araştırmacılar öncelikle çarpma sonucu oluşmuş bu kraterlerin rastgele dağılmadığını göstermeliydi. Bunun için önce Dünya’nın tektonik plakalarının hareketini hesaba kattıkları jeolojik modeller kullanarak bunları haritaladılar ve meteorların zaman içinde ilk olarak nereye çarpmış olabileceğini ortaya çıkardılar. Hepsi ekvatorun 30 derece enlemi içindeydi.

Sonra da yüz milyonlarca yıl önce ekvator yakınında bu tür eski meteor çarpmalarını koruyabilecek ne kadar alan olabileceğini hesapladılar. Bu da günümüz Batı Avustralya, Afrika, Kuzey Amerika ve Avrupa’nın bazı bölgelerine işaret ediyor. Bu çok geniş bir alan. Yine de uygun arazinin sadece yüzde 30’unun ekvatora yeterince yakın olduğunu buldular.

Tomkins The Conversation için kaleme aldığı yazıda “Normal şartlarda dünyaya çarpan asteroitler Ay, Mars ve Merkür’deki kraterlerde olduğu gibi rastgele herhangi bir enleme çarpabilir. Yani o döneme ait 21 kraterin tamamı birbiriyle ilgisiz olsa ekvatora yakın bir yere düşmezdi. Daha yüksek enlemlerde de kraterler oluşurdu” diye anlatıyor.

Böyle bir halka oluşmuşsa dünyaya da uzunca bir gölge yansıtmıştı. Araştırmacılar ekvator çevresinde oluşmuş bir halkanın dünya yüzeyinin büyük kısmını gölgeleyeceğine inanıyor. Böyle bir gölge dünya genelinde soğumayı tetiklemek için yeterli. Zaman çizelgeleri de uyuşuyor. Paleoiklimbilimcilere göre dünya 465 milyon yıl önce soğumaya başladı ve bunu 20 milyon yıl sonra Hirnantian Buzullaşması izledi.

Bu soğuk dönemin ardındaki tek nedenin bu halka olup olmadığını ya da bu halkanın bir rolü olup olmadığını söylemek için daha çok erken. Ama Tomkins’e göre yeni adım asteroitlerin nasıl parçalanıp dağıldığını gösteren matematiksel modeller oluşturmak.

Satürn de cepte: James Webb dört dev gezegeni de görüntüledi