Japonya’dan bir taşla iki kuş: Hem yörüngeye teleskop yerleştirdi hem de Ay’a iniş aracı fırlattı

Japon uzay ajansı JAXA, tek bir roketle birbirinden çok farklı iki uzay görevini birden başlattı. Bunlardan biri Samanyolu’ndaki en sıcak noktalardan birini gözetleyecek yeni X ışını teleskobu, diğeri ise Ay’a iniş yapmayı uman küçük bir robotik Ay aracı.

Teleskobun adı Spectroscopy Mission ama siz kısaca XRISM diyebilirsiniz. Ay görevinin ismiyse Ay Araştırma Misyonunda Akıllı İniş Aracı yani kısaca SLIM.

Aracın 28 Ağustos’ta fırlatılması planlanıyordu ancak uygun hava şartları sağlanamadığından fırlatma ertelenmek zorunda kaldı. Dolayısıyla XRISM ve SLIM, Tanegashima Uzay Merkezi’nden bir H-IIA roketiyle çarşamba günü sabah saatlerinde fırlatıldı. JAXA, ajansın YouTube kanalından bu fırlatmayı hem Japonca hem de İngilizce olarak canlı yayınladı.

XRISM fırlatmadan yaklaşık 14 dakika sonra yörüngesine yerleşirken, SLIM misyonu fırlatmadan 47 dakika sonra Ay yolculuğuna başladı.

SLIM’in Ay yolculuğu roketin fırlatılmasındaki zamanlamayı epey bir zorlaştırdı. Çünkü Dünya’nın konumunun uzay aracını Ay yörüngesine oturtacak uygun pozisyona geldiği zamanlar günün sadece birkaç dakikasıyla sınırlı. Dolayısıyla JAXA, kalkışta bir gecikme yaşanırsa diye 15 Eylül’e kadar fırlatma planlamaları yapmıştı. Ancak korkulan gerçekleşmedi ve fırlatış başarılı bir şekilde gerçekleştirildi.

XRISM X ışınlarını araştıracak

XRISM, Aralık 2022’de akustik testlerden geçerken. Fotoğraf: JAXA

Dünya’nın yaklaşık 350 mil üzerinde yörüngeye yerleşen XRISM teleskobu yaklaşık bir otobüs kadar büyük. Görevi ise daha önce de bahsettiğimiz gibi kozmik X-ışınlarını incelemek olacak. Teleskop, farklı dalga boylarındaki gök cisimlerinin parlaklığındaki değişiklikleri ölçmek için son teknoloji spektroskopiyi kullanacak.

XRISM’in önemli araçlarından biri olan Resolve, Dünya’nın yörüngesindeki X ışını gözlemevlerinden çok daha yüksek çözünürlükte spektroskopik veri toplayabilecek. Xtend adındaki ikinci bir aracı ise evreni, X ışını görüşüne sahip olsaydık gözlerimizin algılayabileceği çözünürlükte fotoğraflar çekecek. Resolve daha yakını incelerken, Xtend daha uzağı araştıracak. Böylelikle bilim insanlarına aynı X ışını kaynaklarının daha geniş bir alandaki görüntülerini sağlayacak.

SLIM’in öncelikli amacı başka

SLIM. Fotoğraf: JAXA

SLIM ise mürettebatsız bir Ay iniş aracı. Hepi topu küçük bir yemek kamyonu büyüklüğünde. İniş aracının öncelikli görevi bilimsel bir şey değil. Asıl hedeflenen şey aracın iniş yapacağı yeri nokta atışı ayarlayabilecek navigasyon sisteminin çalışıp çalışmadığını görmek. Daha iyi bir iniş teknolojisi geliştirilebilirse, gelecekteki uzay araçlarının bilimsel açıdan ilgi çekici engebeli arazilere daha yakın iniş yapması sağlanabilir.

Ay’ın Dünya’ya dönük yüzündeki Shioli kraterine doğru yolculuğa çıkan SLIM için biraz sabırlı olmamız gerekiyor. Çünkü araç, Hindistan’ın Chandrayaan-3’ü gibi daha az yakıt gerektiren dört aylık uzun ve dolambaçlı bir yolculuk yapacak. SLIM’in Ay yörüngesine ulaşması bile birkaç ayını alacak. Ay yüzeyine inmeye çalışmadan önce Ay’ın çevresinde bir ay geçireceğini saymıyoruz bile.

Hindistan için yeni zorluk: Keşif aracı, Ay’ın gece soğuğuna dayanabilecek mi?