Mars’ın yerçekimi Dünya’daki derin okyanus akıntılarını etkileyecek kadar güçlü olabilir

Mars’ın yerçekiminin Dünya’nın iklimini etkilediğine dair birtakım işaretlere derin deniz tabanındaki tortularda rastlandı. Daha önce zaten iki gezegenin yörüngeleri arasındaki etkileşimin tetiklediği uzun iklim döngüleri olabileceği tahmin ediliyordu ama konuyla ilgili ortada çok fazla jeolojik kanıt yoktu. Bilim insanları hâlâ bulguları incelemeye devam ediyor ama Mars’ın etkisi hesaba katıldığında, beşeri faaliyetlerden dolayı artan küresel ısınma nedeniyle insanların derin okyanuslar üzerinde yarattığı tehlike önceden düşünüldüğü kadar korkulası olmayabilir.

Mars o kadar büyük bir gezegen değil, dolayısıyla Dünya’ya nispeten yakın olmasına rağmen gezegenimiz üzerinde yarattığı yerçekiminin etkileri küçük çaplı. Ne var ki bir şeyi uzun bir zamana yaydığınızda etkileri pekâlâ önemli hale gelebilir. Sonuçta gezegenler arasında yerçekimsel bir etkileşim yaşanıyor, bu da gezegenlerin yörüngelerini etkileyerek yörüngelerinin değişmesine neden olabiliyor. İşte Mars ve Dünya arasında da tam olarak böyle bir şey var.

Bu değişimler Dünya için 2.4 milyon yıllık döngüler içinde Güneş ışıklarının artıp azalması anlamına geliyor. Bu döngüler sırasında gezegenin ısınmasını ya da soğumasını artırıcı faktörlerin görülmesi bekleniyor. Ne var ki küresel ve bölgesel iklimi etkileyen o kadar çok sayıda faktör var ki bu tür döngüleri tespit etmek o kadar kolay olmuyor. Jeolojik kayıtlarda da çok az örneğe rastlanıyor. Ancak bir grup bilim insanı derin okyanuslarda öngörülen zaman ölçeğine uygun bir döngü buldu. Okyanus tabanında tortu birikimi durduğunda oluşan boşluklar vardı ve bunlar 2.4 milyon yılda bir periyotta meydana geliyordu.

Araştırmacılara göre bu boşluklar derin okyanustaki girdapların güçlenmesinin bir sonucu ve bu girdaplar deniz tabanını aşındırarak tortuların birikmesini engelliyor. Girdapları yönlendiren ise rüzgârlar. Ekip daha sıcak dönemlerde atmosfere daha fazla enerji girişi olduğunu, bunun da rüzgârları güçlendirerek girdaplara okyanus tabanını temizlemek için yeterli gücü verdiğini düşünüyor.

Nature Communications dergisinde yayımlanan bu makalede yazarlar haklıysa hepimiz için iklim konusunda nadir rastlayacağımız iyi bir habere sahip olduğumuzu söyleyebiliriz. Daha sıcak koşullar daha güçlü girdaplara neden oluyorsa insanlığın neden olduğu gazların hapsettiği ekstra ısıda da benzer bir gelişme yaşanabilir. IFLScience’a konuşan ve çalışmanın da yazarlarından olan Sydney Üniversitesi’nden Profesör Dietmar Müller, “Bunun gerçekleşmekte olduğuna dair birtakım işaretler var” diyor ve özellikle Antarktika Sirkumpolar Akıntısı olmak üzere rüzgârın yönlendirdiği akıntıların güçlendiğini belirtiyor.

Bu da sevindirici bir haber çünkü yüksek sıcaklıkların korkulan sonuçlarından biri de derin okyanusun durgunlaşması. Okyanusları hareketlendirecek herhangi bir güç olmadığında okyanuslar tabakalaşma eğilimi gösterir, oksijen bakımından zengin sular üstte, daha soğuk sular ise derinlere hapsolur. Müller ve ekibinin araştırdığı girdaplar bunun olmasını engelleyen iki ana güçten biri. Atlantik Meridyenel Devrilme Sirkülasyonu (AMOC) olarak bilinen diğer bir döngü, Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı’ndan farklı işliyor ve Arktik deniz buzu oluşumunun azalması sonucunda zayıfladığı tahmin ediliyor.

AMOC’un zayıfladığı ve hatta korkulduğu gibi çöktüğü bir senaryoda artan tabakalaşmanın bazı feci sonuçları olabilir. Mesela bu sonuçlardan biri okyanusların karbondioksidi emme kapasitesinin azalması ya da tamamen durması olabilir ki bu da atmosferdeki karbondioksit seviyelerinin artmasına ve iklim değişikliğinin hızlanmasına yol açabilir. Derin suların oksijen kaybı yaşaması da küresel yok olma ihtimalinden uzak olduğunu düşündüğümüz tek bölgenin de güvensizleşmesine neden olabilir. Normalde soğuk suların yükselmesiyle çeşit çeşit balık türleri de ortaya çıkar. Ama AMOC’un çökmesi balıkçılığın ölümüne neden olabilir. Ayrıca bu akıntılar sıcaklığın bölgeler arasında yayılması için de önemli etkenlerden biri, çökmeleri durumunda bazı yerlerdeki küresel ısınma çok daha hızlı gerçekleşebilir.

Yeni araştırmanın bize sunduğu bilgiler ise bu sonuçların en azından ilk üçünün yaşanmasının önüne geçilebileceğini gösteriyor. Tabii araştırmanın içeriği bu sürecin ne kadar hızlı ve ne ölçüde gerçekleşeceği konusunu kapsamıyor. Ayrıca gözden kaçırılmaması gereken bir şey daha var. Dünya Mars’tan daha büyük olduğu için yerçekimi de kızıl gezegeninkinden daha büyük. Yani Dünya’nın da Mars üzerinde birtakım etkiler yaratmış olması gerekiyor. Ancak Dünya’nın Mars’ta yaratmış olabileceği iklimsel etkiler henüz cevabını bulmuş değil.

Duyduk duymadık demeyin: NASA Mars simülasyonunda bir yıl yaşayacak dört kişi arıyor