Navalnaya’dan Nadella’ya… İşte TIME’ın bu yılki en etkili liderleri ve yenilikçileri

Dünyanın en etkili isimleri kimler? Dünya gibi her şeyi sürekli değiştiği bir gezegende bu sorunun cevabı da her yıl değişiyor. Ama endişelenmeyin, TIME dergisi sizin için en etkili isimleri her yıl topluyor. Bu yılın isimleri de çarşamba günü açıklandı.

Yıllık listede kültür sanat dünyasından politik figürlere geçen yılın değişim yaratan, çok konuşulan isimleri bir bir sıralandı. Kültür sanat ekibi derginin kapak fotoğrafı da olan Dua Lipa’yı ve listeye girmiş sanatçıları ayrı haberde topladı. Ona da aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

Time açıkladı: 2024’ün En Etkili İsmi Dua Lipa

Bizim odaklanacağımız nokta ise dünyanın en etkili liderleri ve yenilikçileri. Kimler yok ki listede… Bazılarında da ilginç olan o kişiyi tanımlamak için kalemini oynatan isimler. Öyleyse ilk isimden başlayalım!

Rus muhalif Navalni’nin eşi ilk sırada

Rus muhalif Aleksey Navalni bu yıl önce ortadan bir süreliğine kayboldu. Kimse ondan haber alamadı. Sonra Kuzey Kutup bölgesinin en ücra köşesine ceza kolonisine gönderildiği öğrenildi. İşte şimdi Rus roman karakterlerine döndü derken ölüm haberi geldi. Hükümete göre Navalni “düşüp ölüvermişti.” Yakınları için ise işin içinde bir bit yeniği vardı. Rus muhalifinin en bilinen ismiydi Navalni. Zamanında zehirlenip hayata dönmüş, mücadelesini sürdürmek için Almanya’dan Rusya’ya dönmüştü. Bıraktığı boşluğu kim dolduracak derken eşi Yulya Navalnaya ortaya çıkarak “Ben buradayım” dedi. Şubattaki seçimlerde halka seslenerek “Protesto yapın, uzun kuruklar oluşturun, oy pusulalarına NAVALNI yazın” dedi ve özellikle yurt dışındaki seçmenler üzerinde büyük bir etki yarattı.

Navalnaya hakkında kalemini oynatan isim kim oldu dersiniz? ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris! Harris’in kaleminden bir kuple: “Navalnaya kocasının adalet ve hukukun üstünlüğü için verdiği mücadeleyi sürdürme sözü vererek, yolsuzluğa karşı, özgür ve demokratik bir Rusya için çabalayanlara yeni bir umut oldu. Bunu yaparken de olağanüstü bir özveri ve güç sergiledi. (…) Navalnaya sadece demokratik değerlerin sembolü olarak değil, bu değerlerin cesur bir savaşçısı olarak da kendini göstermiştir. ABD onun ve özgürlük, demokrasi için mücadele eden herkesin yanındadır.”

Nobel Barış ödüllü aktivist Nergis

Nergis Muhammedi geçen yılki Nobel Barış Ödülü’nün sahibi. Ama ödülünü kendisi alamadı çünkü İran’da parmaklıklar ardındaydı. Nergis, İranlı kadınların daha özgür bir geleceğe sahip olması için çabalarken kendisini hapiste buldu. Son yıllarda İranlı kadınların cesaret bulmasında rol oynadı. TIME da onu yalnız İranlı kadınların değil, hukuksuzlukla, özgürlükleriyle sınanan tüm kadınlar için bu listede hemen Navalnaya’nın arkasına koymuş.

Popülistleri yenen Polonyalı lider

Avrupa’nın bugünkü sorunlarının başında aşırı sağın yükselmesi geliyor. Yapılan her yeni seçimde aşırı sağcıların yükselişiyle karşı karşıya kalıyoruz. Ama Polonya bu döngüyü kıracak bir şey yaptı. Popülistlerin nasıl yenilebileceğinin sorusunu cevapladı ki bunu biz değil AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen Polonya Başbakanı Donald Tusk için kaleme aldığı yazıda bizzat kendisi belirtiyor. 

Tusk, gencecik bir öğrenciyken gizli bir örgüt olan Solidarnosc hareketine katılmış. Demir Perde çöktüğünde de Polonya demokrasisininin ilk liderlerinden biri olmuş. Avrupa Konseyi başkanlığı geçmişi de var. von der Leyen, “Donald Tusk siyasi maratonun koşucularındandır. Hepimize demokrasiyi savunmak için asla geç olmadığını, her türlü çabaya değeceğini öğretti” diyor.

Çin’e meydan okuyan Tayvanlı lider

Pasifik Türkiye’ye uzak olabilir ama dünya siyasetinde giderek daha önemli bir yere geldiğini söylemek yanlış olmaz. Çin gibi yükselen bir ülkenin karşısında pek bir şansı yokmuş gibi görünen ama arkasına dağ gibi ABD’yi alan Tayvan bu yıl seçimlere gitti ve bağımsızlıkla Çin’e bağlı kalma arasında bir seçim yaptı. Sandıktan bağımsızlık, yani Lai Ching Te çıktı. Lai henüz başkanlığı devralmadı ama önümüzdeki günlerde onu büyük sürprizlerin beklediğini söyleyebiliriz. Zira Çin kendisinden hiç mi hiç hoşlanmıyor. 23 milyonluk nüfusa sahip Tayvan sadece Çin’e karşı bir koz olduğu için önemli diyemeyiz, dünyanın en büyük çip üreticisi TSMC de Tayvan’ın.

Arabulucu CIA şefi

Bugünlerde Katar ve Kahire’den bir türlü ayrılamayan, arada da Fransa yolculukları yapan CIA Başkanı William Burns de yine bu listede. Burns’un listeye girmesinde kuşkusuz ABD’nin İsrail ve Hamas arasındaki arabuluculuk görüşmelerinde rol oynayan ABD’li heyetin başına koyduğu kişi olması etkili oldu. Burns önceden de Ukrayna ve Rusya meselesinde arabuluculuk rolünü üstlenmişti. Gerçi şu an için Gazze ateşkesinde herhangi bir ilerlemeye kaydedilmiş sayılmaz. Bu gidişle Burns daha çok Katar-Kahire arasında mekik dokuyacak gibi.

Arabulucuların ülkesi Katar’ın lideri

Arabulucu demişken her masada olan Katar’ı unutmamak gerekiyor. Hamas İsrail görüşmelerinde aylarca tek başına müzakerelere ev sahipliği yapan Katar’ın imajı son günlerde sarsılır gibi olsa da bu ülkede Hamas ve Taliban ofisi barındırırken ABD hava üssüne sahip olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Ayrıca tabii 2022 sonunda ev sahipliği yaptığı Dünya Kupası’nı unutmamak gerekiyor. Katar öyle ya da böyle dünyanın en çok konuşulan ülkelerinden biri ve TIME bu sebeple Katar Başbakanı Muhammed bin Abdülrahman El Sani’yi listeye ekledi.

Trump düşmanları önden

Listede ilgimizi çeken bir diğer şey ise eski ABD Başkanı Donald Trump’a soğuk terler döktüren iki ismin bulunmasıydı. Bunlardan ilki Trump’ı yıllar önce kendisini bir mağazada sıkıştırıp taciz etmekle suçlayan E. Jean Carroll, diğeri ise Trump’ın davalarının büyük bir kısmını açan özel savcı Jack Smith. Carroll’un tanıtım yazısını MeToo hareketinin kurucusu Tarana Burke yazmış ve Carroll’ı sadece “güçlü bir erkeği yendiği” için değil, kendini özgürleştirdiği için de tebrik etmiş. 

Ve tabii Trump taklitçisi

Taklitçi dediğimize bakmayın, o aslında Trump’ın üst modeli denebilir. Görüşleri Trump’ınkinden çok daha radikal, kendisini de zaten anarko kapitalist olarak tanımlıyor. İşte karşınızda Javier Milei. Kimsenin beklemediği bir anda kendisini Arjantin’in başındaki isim olarak buldu. Vaatleri arasında bakanlıkları feshetmek, dolara geçerek Arjantin pesosunu öldürmek, Merkez Bankası’nı feshetmek gibi epey radikal eylemler vardı. Bunları daha uygulamaya sokamadı belki ama binlerce protestocunun daha bir şevkle sokaklara dökülerek haklarını savunmasına yol açtı denebilir.

Arjantin’in ‘Deli’si Javier Milei seçimi kazandı

Dünyanın en büyük çip şirketlerinden Nvidia olmazsa olur mu?

Gelelim yenilikçilere. Yenilikçi deyince işe Jensen Huang’dan, Nvidia’nın CEO’sundan başlamak gerekiyor. Geçen yılın yükselen yıldızlarının başında geliyordu Huang, Onun tanıtım yazısını da Mark Zuckerberg yazmış ve demiş ki, “Bugün çoğu yapay zeka modeli Nvidia donanımlarıyla eğitiliyor.” Huang’ı burada uzun uzadıya anlatmayacağız çünkü ekonomi servisimiz sık sık onun hakkında konuşuyor zaten.

Nvidia’nın çipleri pazarı nasıl ele geçirdi?

Kök hücre çalışmalarını pas geçmemek gerek

Listede Osaka Üniversitesi’nde profesör olan Katsuhito Hayaşi de var. Hayaşi yıllarını herhangi bir hücreye dönüşebilen pluripotent kök hücrelerini yumurta ve sperm haline getiren germ hücrelerine dönüştürmek için harcayan Hayaşi, farenin yumurta hücresinin tüm döngüsünü yeniden oluşturabildi ve yumurtayı tutan folikülü yeniden yaratabildi. Geçen yıl ekibi erkek farelerden aldıkları hücrelerle yumurta hücresi oluşturdu ve bunun sonucunda iki biyolojik babadan yavrular meydana geldi. Çalışmalarının kısırlık sorunu olanlara, bir gün biyolojik çocuk sahibi olmak isteyenlere umut olduğuna şüphe yok.

Babalar bir arada

Yapay zekanın hakim olduğu bir yılda yapay zekanın babalarına verilmesi olur mu? Olmaz tabii. Yoshua Bengio yapay zekanın üç babasından biri ve listenin öncüler kategorisinde yer aldı. Tanıtım yazısını ise geçen yıl Google’daki işinden ayrılan, yapay zekanın diğer babası Geoffrey Hinton yazdı. Bu ikili ve Meta’nın baş yapay zeka bilimcisi Yann LeeCun bu alandaki çalışmaları vesilesiyle 2018’de Turing Ödülü’ne layık görülmüştü. Bugünlerde yolları biraz farklı ilerliyor. Hinton ve Bengio yapay zekaya karşı daha mesafeli yaklaşırken LeeCun bu teknolojinin incik cincik edilip sorunu varsa çözülmesi taraftarı.

Çözümlerin ve tekellerin adamı Satya Nadella

Neden çözümlerin adamı? Yapay zekanın önde gelen şirketlerinden OpenAI’daki taht kavgasının her türlü kendi çıkarına çözülmesi için elinden geleni yaptı ve istediği sonucu da alarak sorunun daha da büyümesine mani oldu. Tekellerin adamı çünkü ilgisini çeken her alanda o işin en iyisiyle işbirliği yaparak ya da o şeyi satın alarak tekelleşmeye doğru adım adım ilerliyor. Şimdiki en büyük merakı da yapay zeka ve bununla ilgili olarak OpenAI’ya 13 milyar dolarlık bir yatırımı, Meta’dan ayrılan yapay zeka araştırmacılarının kurduğu Fransız girişimi Mistral ile de işbirlikleri var.

Listede başka kimler var?

📌Pensilvanya Üniversitesi ile Harvard Üniversitesi rektörlerinin istifa etme sürecini başlatan kongre oturumunda ortalığı karıştıran Cumhuriyetçi Temsilci Elise Stefanik de yine listede.

📌İtalya’nın aşırı sağcı Başbakanı Giorgia Meloni de listede.

📌Bu yıl Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski listede yok ama danışmanı Andriy Yermak var ve Yermak’ın tanıtım yazısını eski NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen yazmış. 

📌Covid-19’u biz hayatımızdan çıkarsak da bilim insanları daha çıkarmadı. Yale profesörü Akiko İwasaki de onlardan biri. Kendisi bir immünolog ve bağışıklık sisteminin Covid-19’a nasıl tepki verdiğini araştırıp uzun Covid’in sonuçlarının tanımlanmasında rol oynadı İwasaki.

📌ABD’li ilaç firması Eli Lilly’nin CEO’su Dave Ricks de listede.

📌ABD Başkanı Joe Biden, United Automobile Workers sendikasının başkanı, geçen yıl otomobil şirketlerine karşı başarılı bir grev yürüten Shawn Fain hakkında yazdı. 

Bunlar bizim ilgimizi çeken liderler, yenilikçiler ve öncüler. Siz tüm listeye buradan ulaşabilirsiniz.