Somali’den El Kaide çaldı, şimdi Çin’de: Bilim dünyası 15 tonluk kutsal göktaşının peşinde

Somali’nin doğusundaki El Ali köyü yakınlarında bulunan ve binlerce yıldır yerel halk tarafından kutsal kabul edilen dev bir demir göktaşının silahlı gruplar ve aracı şirketler aracılığıyla ülke dışına çıkarılma hikâyesi ortaya çıktı. 

Oksijen’in The Telegraph’tan aktardığına göre Somali’deki göçebe toplulukların gündelik ve kültürel yaşamının parçası olan ve yerel halkın “Shiid-birood” (demir kaya) adını verdiği göktaşının küresel bir kaçakçılık ağıyla nasıl izinin kaybedildiği ortaya çıktı. 

Bıçak yapımında kullanılan, efsanelere konu edilen ve kutsal ritüellerde yer alan kaya, bölge sakinleri tarafından “göksel bir armağan” olarak görülüyordu. Somali parlamentosunda bölgeyi temsil eden Dahir Jesow, göktaşını “jeolojik, tarihsel ve manevi bir mucize” olarak tanımlıyor.

2019 yılında Mogadişu merkezli beş iş insanının kurduğu bir şirket, göktaşını “yeni keşfedildiği” iddiasıyla sahiplenmeye çalıştı. Şubat 2020’de, Somali’nin kırsal bölgelerinde etkili olan El Kaide bağlantılı silahlı örgüt al-Shabaab, vinç ve kamyonlarla göktaşını bulunduğu yerden çıkardı. Yerel milislerin direnişine rağmen yaşanan çatışmaların ardından kaya Mogadişu’ya doğru yola çıkarıldı.

Somali güvenlik güçleri göktaşına el koydu ancak sonrasında neler yaşandığı bilinmiyor.

İncelemelerde, göktaşının yaklaşık 15,15 ton ağırlığında olduğu ve dünyada şimdiye kadar bulunan en büyük dokuzuncu, Afrika’daki ise üçüncü büyük göktaşı olduğu belirlendi. Yapılan analizler, demir göktaşlarının son derece nadir olduğunu ve tüm göktaşı düşüşlerinin yüzde 5’inden azını oluşturduğunu ortaya koydu.

Bilim dünyası için de önemli

Bilim dünyasında büyük heyecan yaratan gelişmelerden biri, göktaşında Dünya’da daha önce hiç görülmemiş üç yeni mineralin keşfedilmesi oldu. Bu bulgular, göktaşının Güneş Sistemi’nin oluşumuna dair önemli bilgiler barındırdığını gösterdi. El Ali göktaşı, 2021 yılında Meteoritical Society tarafından resmen sınıflandırıldı.

Ancak aynı yılın sonlarına doğru göktaşı yeniden özel kişilerin eline geçti. Aracı şirketler tarafından 200 milyon dolara kadar alıcı arandığı, daha sonra fiyatın hızla düştüğü öğrenildi.

2022 ve 2023 yıllarına ait görüntüler, göktaşının önce Mogadişu’da, ardından Çin’in Yiwu kentinde bir konteyner içinde bulunduğunu ortaya koydu. Bugün ise kesin konumu bilinmiyor.

Göktaşının geçmişi ‘şaibeli’

Uzmanlara göre göktaşının en büyük sorunu “şaibeli geçmişi”. Sahiplik belgelerinin olmaması, silahlı bir örgütün sürece dahil olması ve Somali devletinin rızasının bulunmaması, yasal bir satışın önünde ciddi engel oluşturuyor. Bilim insanları ve müze yetkilileri, böyle bir eserin satın alınmasının ileride iade taleplerine yol açabileceği uyarısında bulunuyor.

Somalili siyasetçiler, göktaşının ülkeye iade edilmesini ve ulusal miras olarak korunmasını istiyor. Bazı uzmanlar ise El Ali göktaşı ve düştüğü alanın UNESCO Dünya Mirası listesine alınması gerektiğini savunuyor.

Tüm bu çağrılara rağmen El Ali göktaşı bugün hâlâ kayıp. Bilim dünyası, koleksiyonerler ve Somali kamuoyu için değeri ölçülemeyen bu kozmik kaya, kaçakçılık piyasasında parçalanma riskiyle karşı karşıya. Uzmanlara göre bu, yalnızca Somali’nin değil, insanlığın ortak mirasının da kaybı anlamına geliyor.