Uzayda yeni bir devrimin kapısındayız: İlk kez siviller uzay yürüyüşü yapacak

Türkiye’de bazılarımızın okulda, bazılarımızın ofiste olduğu saatlerde, Amerika’daysa gecenin bir yarısında NASA’nın Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nde hareketli saatler yaşandı. SpaceX’e ait Falcon 9 roketi dört yolcu taşıyan Crew Dragon ile havalandı. Dördü de astronotluk tecrübesi olmayan yolcular Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan bile daha yüksek irtifaya çıkarak uzay yürüyüşünü deneyimleyecek ilk siviller olacak. Bu görevin adı Polaris Dawn.

Aralarında milyarder girişimci Jared Isaacman’ın da olduğu mürettebat beş gün boyunca Crew Dragon’u evleri belleyecek. Polaris Dawn’ı özel kılan, hatta bazı konularda dönüm noktası kılacak iki şey var: Biraz önce de söylediğimiz gibi ilk kez siviller uzay yürüyüşünü tecrübe edebilecek. İkinci olarak da NASA astronotlarının 50 yılı aşkın süre önce Ay’a ayak basmasının ardından ilk defa Dünya’dan bu kadar uzağa bir yolculuk yapılmış olacak.

Neden bu kadar ertelendi?

Aslında bu fırlatma gecikmiş bir fırlatma. 28 Ağustos’ta yapılması planlanan fırlatma, Falcon9 roketindeki bir helyum sızıntısı nedeniyle iptal edilmişti. Ondan sonra da Florida çevresindeki hava şartları fırlatma için sorun yaratmasa da iniş için sıkıntılı bir durum ortaya çıkarmıştı. Nihayetinde Polaris Dawn görevinde hava, yiyecek ve diğer malzemeler oldukça sınırlı. Yani Uluslararası Uzay İstasyonu’nda olduğu gibi “Aman hava şartları kötüymüş, iniş için biraz bekleyelim” deme gibi bir lüksleri yok. Bu nedenle de fırlatmadan önce sadece kalkış sırasındaki hava koşullarına değil, iniş sırasındaki hava koşullarının nasıl olacağına da bakmak gerekiyor.

Dün hava düzeldiği için sivil astronotlar Polaris Dawn’a binebildi ki o noktada bile saat olarak erteleme yaşandı. Normalde Florida saatine göre gece üçte havalanması gereken araç yağan yağmur nedeniyle ancak beşte havalanabildi.

The Polaris Dawn Live launch was…OUT OF THIS WORLD!
Furthest from Earth that humans have been in over half a century-with one tiny exception that I am so proud of-my man, Felix Baumgartner, went up there at 120k feet(39 km)and then skydived his way back faster than the speed of… pic.twitter.com/lwV1EAKcF0

— miha schwartzenberg (@mihaschw) September 10, 2024

Mürettebatta Isaacman’ın yanı sıra emekli ABD Hava Kuvvetleri pilotu Scott Poteet ve SpaceX çalışanları olan uzay operasyonları mühendisi Anna Menon ile astronot eğitimini denetleyen Sarah Gillis var.

Uzay aracı ve mürettebat fırlatmayla Dünya yüzeyine neredeyse 190 km yaklaşıp 1200 km kadar da uzaklaşabilen bir yörüngeye yerleşiyor. Aracın Dünya’dan en çok uzaklaştığı an Apollo görevlerinden bu yana insanlığın varacağı en uzak nokta olacak. En önemlisi de sonrasında aracın iticisi ateşlenecek ve yörüngenin en uzak noktasının da uzağına, 1400 km yüksekliğe çıkacak. NASA astronotları Pete Conrad ve Richard Gordon’un 1966’da Gemini XI görevi sırasında ulaştıkları 1372 kmlik irtifanın da ötesine geçerek rekor kırmak amaçlanıyor. Bundan sonraki itici ateşlemeleri Crew Dragon mürettebatını daha alçak irtifalara çekmek için kullanılacak.

Uzay yürüyüşü ne zaman yapılacak?

Uzay yürüyüşünün, zamanı henüz belirlenmemiş olsa da görevin üçüncü günü, yani perşembe günü yapılması planlanıyor. Dört kişilik mürettebat uzay giysilerini giyecek, ardından kapsüldeki havanın tamamı boşaltılacak. Sonra kapak açılacak ve uzay aracının içi uzay boşluğunun parçası haline gelecek.

Isaacman ve Gillis yürüyüşü yapmak için kapsülden ayrılacak. Poteet ve Menon ise her şeyin yolunda gittiğinden emin olmak için kapsülde kalacak. Isaacman ve Gillis’in görevi sona erdikten sonra kapsülün içi yeniden basınçla doldurulacak.

Uzay yürüyüşünün esas amacı SpaceX’in bu uçuş için geliştirdiği uzay giysilerini test etmek. Yeni uzay giysileri önceki görevlerde giyilenlerin devamı olsa da bunlara astronotları mikrometeorlara karşı da koruyacak ve sıcaklık kontrolünün sağlanacağı yeni özellikler eklendi.

Hem yürüyüş öncesinde hem de sonrasında beyinlerinin manyetik rezonans görüntülerini çekmek ve uzayda doğal akışındaki radyasyon yağmurlarını kullanarak X ışını görüntüleri elde etmeye çalışmak gibi yaklaşık 40 deney yapacaklar.

Uzay yürüyüşünün getirdiği riskler

Resmi olarak “uzay yürüyüşü” olarak adlandırılan araç dışı faaliyetler uzun zamandır devlete bağlı uzay ajanslarının projelerinde çalışan astronotların alanı. Araç dışı ilk faaliyeti 1965 yılında bir Sovyet kozmonot olan Aleksey Leonov gerçekleştirdi, onu birkaç ay sonra Gemini 4 göreviyle Amerikalı astronot Ed White izledi. O zamandan bu yana NASA astronotları Ay’ı keşfetmek, Hubble teleskobunu onarmak ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nun bakımını yapmak için araç dışı kıyafetlerini üstlerine geçirdi.

Uzay yürüyüşlerinin birtakım riskleri var. Bu riskler yaklaşık 27 bin kilometre hızla uçan enkaz parçaları, aşırı sıcak olabilen uzay boşluğu. Örneğin NASA haziran ayında astronotu Tracy Dyson’un giydiği kıyafette sızıntı olduğu ortaya çıkar çıkmaz uzay yürüyüşünü erkenden sonlandırdı.

Ticari astronot uçuşları yeni yeni gelişen bir pazar olduğu için şirketlerin aksiliklerle karşılaşması çok daha olası. Bu yaz bir Japon milyarder SpaceX’in geliştirmeye devam ettiği Starship aracıyla yapacağı mürettebat uçuşunu aracın ne zaman hazır olacağı henüz net olmadığı için iptal etti.

SpaceX’in en riskli misyonu: İlk ticari uzay yürüyüşü