Aşırı iklim olayları 2023’te rekor kırdı: BM’den ‘radikal adım’ çağrısı

Son yıllarda artan aşırı iklim olayları küresel ısınmanın en somut göstergelerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Kuraklık, sel, kasırga ve orman yangınları gibi olayların sıklığı ve şiddeti artıyor. Bu durum artık geri dönülemez bir noktaya vardı.

Dünya Meteoroloji Örgütü Genel Sekreteri Celeste Saulo’nun açıkladığı ‘2023 Küresel İklim Durumu’ raporunda da aşırı iklim olaylarında yeni rekorlara ulaşıldığı belirtildi.

Raporda 2023’te iklim durumunun alışılmışın dışında olduğu belirtilirken sera gazı seviyeleri, yüzey sıcaklıkları, okyanus ısısı, deniz seviyesinin yükselmesi ve buzulların geri çekilmesinde yeni rekorların kırıldığı bildirildi.

Sıcak hava dalgaları, seller, kuraklıklar, kontrol edilemeyen yangınlar ile hızla yoğunlaşan tropikal kasırgalar gibi aşırı iklim olaylarının sefalet ve kargaşaya yol açtığı, bunun milyonlarca insanın günlük hayatını etkilediği ve milyarlarca dolarlık ekonomik kayba neden olduğu bildirildi.

En sıcak yıl

“2023 kayıtlara geçen en sıcak yıldı” denen raporda küresel ortalama yüzeye yakın sıcaklığın sanayi öncesi taban çizgisinin 1,45 santigrat derece üstünde ölçüldüğü hatırlatıldı.

2014-2023 arasının tarihteki ‘en sıcak on yıllık dönem’ olduğu bildirilen raporda bu süreçteki on yıllık ortalama küresel sıcaklığın 1850–1900 yıllarındaki ortalamanın yaklaşık 1,20 santigrat derece üzerinde olduğu vurgulandı.

Raporda, 2023’te küresel olarak hazirandan aralık ayına kadar her ayda rekor düzeyde sıcaklık görüldüğü kaydedilirken en büyük sıcaklık artışının 0,46-0,54 santigrat derece civarında yükselişle Eylül 2023’te yaşandığı belirtildi.

“Küresel sıcaklıktaki uzun vadeli artış, atmosferdeki sera gazı konsantrasyonlarının artmasından kaynaklanıyor” bilgisi verilen raporda 2023’ün ortasında La Nina’dan El Nino hava olayları koşullarına geçişin 2023’te sıcaklığın hızlı yükselişine katkıda bulunduğu bildirildi.

Buna göre 2023’te küresel ortalama deniz seviyesi 1993’ten bu yana tutulan uydu kayıtlarına göre rekor seviyeye ulaştı. Bu durum devam eden okyanus ısınmasının yanı sıra buzulların ve buz tabakalarının erimesini de yansıtıyor.

Ayrıca 2014-2023 küresel ortalama deniz seviyesi artış oranı uydu kayıtlarının ilk on yılındaki (1993-2002) deniz seviyesi artış oranının iki katından fazla.

Rapordaki öncü verilere göre hem Kuzey Amerika’nın batısı hem de Avrupa’daki aşırı erimenin etkisiyle (1950’den bu yana) kayıtlardaki en büyük buz kaybı yaşandı. İsviçre’deki buzullar da son iki yılda mevcut hacimlerinin yaklaşık yüzde 10’unu kaybetti.

Kuzey Amerika’nın batısında 2023’te, 2000-2019 dönemi için ölçülen oranlardan beş kat daha yüksek oranda buzul kaybının yaşandığı ve buradaki buzulların, 2020-2023 döneminde, 2020’ye kıyasla tahmini olarak hacimlerinin yüzde 9’unu kaybettiğine işaret edildi.

Aşırı iklim olaylarının sosyoekonomik etkileri oldu

Hava koşullarından kaynaklanan tehlikelerin 2023’te yerinden edilmeleri tetiklediği belirtilen raporda “Bu durum, iklim şoklarının dayanıklılığı nasıl zayıflattığını ve en savunmasız nüfuslar arasında yeni koruma riskleri oluşturduğunu gösterdi” dendi.

Aşırı hava ve iklim olaylarının tüm kıtalarda önemli sosyoekonomik etkilerinin olduğu, bunlar arasında büyük seller, tropikal kasırgalar, aşırı sıcaklık ve kuraklık ile bunlara bağlı kontrol edilemeyen yangınlar olduğu kaydedildi.

Raporda “Akdeniz Daniel Kasırgası’ndan kaynaklanan aşırı yağışlarla bağlantılı sel felaketi eylülde özellikle Libya’da ağır can kayıplarına neden oldu, Yunanistan, Bulgaristan ve Türkiye’yi de etkiledi” dendi.

Aşırı sıcakların dünyanın birçok yerini etkilediği belirtilen raporda, özellikle temmuzun ikinci yarısında Güney Avrupa ve Kuzey Afrika’nın çok etkilendiği hatırlatıldı.

İtalya’da sıcaklıkların 48,2 santigrat dereceye ulaştığı, Fas’ta ise termometrelerin 50,4 santigrat dereceyi gösterdiği bildirildi.

BM’den ‘radikal adımlar’ atılması çağrısı

Basın toplantısına video mesaj yollayan Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres iklimle ilgili olaylar karşısında “Dünya imdat çağrısında bulunuyor” dedi.

Fosil yakıt tüketiminden kaynaklanan kirliliğin iklim dengesini ‘kaosa’ sürüklediğini kaydeden Guterres alarm zillerinin her alanda çaldığını bildirdi.

Guterres sıcaklığın rekor seviyeye ulaştığını, deniz seviyelerinin yükseldiğini ve deniz suyu ısısının arttığını, buzulların çok daha hızlı eridiğini anımsatarak “Tüm bunların etkisi çok şiddetli, acımasız ve ölümcül bir hızla artıyor” uyarısı yaptı.

Acilen harekete geçilmesi gerektiğine işaret eden Guterres iklim değişikliğinin hızına oranla radikal adımlar atılması ve sürdürülebilir kalkınmaya uygun hareket edilmesi gerektiği söyledi.