Küresel ısınma vites artırdı: Türkiye’de son 53 yılın en sıcak haziranı

Dünya genelinde son yıllarda yaşanan felaketler ve iklim değişikliği bizlere şunu tekrar öğretti ki doğayla gerçekten şaka olmuyor. Küresel ısınmanın artmasıyla insanlar dahil birçok canlının hayatı tehlike altında.

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün aylık sıcak değerlendirmesi verilerine göre Türkiye’de 1991-2020 döneminde haziran ayı ortalama sıcaklığı 21.8 dereceydi. Bu oran 2024’te 25.4 dereceye yükseldi.

Haziran 2024’teki ortalama sıcaklık bu rakama en yakın olan 2019 yılından iki derece yüksek oldu. Son 53 yılın en sıcak haziranı olarak kayıtlarda yer aldı. En düşük sıcaklık 0 derece ile Göksun’da, en yüksek sıcaklık 47.8 derece ile Ceylanpınar’da ölçüldü. Ortalama sıcaklıklar ülkenin kuzey kıyı kesimlerinde 21-24, güney kıyı kesimlerinde 27-33, güneydoğu kesimlerinde 30-36 derecelik sıcaklık bandında oldu.

Bir yeni minimum sıcaklık

Ayrıca 65 yeni ekstrem maksimum sıcaklık, bir yeni minimum sıcaklık yaşandı. Bahse konu merkezlerden bazıları şunlar:

“Isparta 3.8 derece farkla 40 derece, Uşak 3.4 derece farkla 40 derece, Senirkent 2 derece farkla 39.6 derece, Tefenni 1.9 derece farkla 38.4 derece, Sivrihisar 1.6 derece farkla 37.4 derece, Adıyaman 1.5 derece farkla 43 derece, Eğirdir 2.2 derece farkla 38.2 derece, Burdur 2.2 derece farkla 40.9 derece, Viranşehir 1.3 derece farkla 45.3 derece, Silifke 1 derece farkla 42.3 derece, Mut 1.5 derece farkla 43.6 derece.”

İklim bilimciler: 13 ay üst üste rekor sıcaklık serisi yaşanması normal değil

Avrupa Birliği’nin (AB) finanse ettiği Copernicus İklim Değişikliği Servisi (C3S) de geçen haziranın hava değerlerinin kaydedilmeye başlamasından bu yana küresel olarak şimdiye kadar kaydedilen en sıcak ay olduğunu açıkladı.

Haziran 2024 de küresel ortalama sıcaklığının üst üste rekor değere ulaştığı 13’üncü ay oldu. C3S’nin yayımladığı aylık rapora göre haziran ayındaki sıcaklıklar sanayi öncesi seviyelerin 1,5 derece üstünde seyretti.

Paris’te 2015’te İklim Değişikliği Konferansı’nda küresel ısınmayı sanayi öncesi döneme kıyasla en fazla 1,5 derece artışla sınırlandırma hedefi belirlenmişti. Ancak Copernicus’un verilerine göre Temmuz 2023 ile Haziran 2024 arasındaki dönem küresel sıcaklık artışı sanayi öncesi ortalamanın 1,64 derece üstünde kaydedildi.

İklim bilimciler 13 ay üst üste rekor sıcaklık serisinin yaşanmasını ‘olağan dışı’ olarak nitelerken 2015 ve 2016 yıllarında da benzer küresel sıcaklıklar yaşandığına dikkat çekti.

Avrupa’nın en sıcak ikinci haziranı

Rapora göre haziran ayı ortalama yüzey hava sıcaklığı 16.66 derece oldu. Bu Haziran 2023’te yaşanan bir önceki rekorun 0.14 derece üzerinde. Rapora göre Haziran ayında Avrupa’daki ortalama sıcaklık 1991’den 2020’ye kadar olan Haziran aylarının ortalama değerini 1.57 derece aşmış durumda.

Rapora göre sıcaklıklar özellikle Avrupa kıtasının güneydoğusunda ve Türkiye’de yüksek seyrederken Batı Avrupa, İzlanda ve kuzeybatı Rusya’daki sıcaklıklar ortalamaya yakın ya da ortalamanın altında kaldı.

Geçen haziran ayı İzlanda, Orta Avrupa ve Güneybatı Avrupa’nın büyük bölümünde “ortalamadan daha yağışlı” geçti. Yoğun yağışlar Almanya, İtalya, Fransa ve İsviçre’nin belli bölgelerinde sellere yol açtı.

Sıcaklarda ne yapmalı?

Bununla birlikte sağlıklı bireylerde bile çeşitli rahatsızlıklara yol açabilen sıcak hava özellikle kronik hastalıkları olanları zorluyor. Sağlık Bakanlığı resmi internet sitesinde olası komplikasyonlara karşı korunma yollarını madde madde şöyle anlatıyor:

• Günün en sıcak saatlerinde (10.00-16.00) mecbur kalınmadıkça dışarı çıkılmamalı.
• Dışarıda çalışması gerekenler mümkün olduğunca güneş altında korunmasız kalmamaya, aşırı hareketlerden kaçınmaya, sık sık tuz içeren sulu gıdalar almaya dikkat etmeli.
• Dışarıda bulunulduğunda açık renkli, hafif, bol ve sıkı dokunmuş kumaşlardan yapılan giysiler tercih edilmeli; geniş kenarlı ve hava delikleri olan şapka giyilmeli ve güneşin zararlı ışınlarından koruyan güneş gözlüğü kullanılmalı.
• Güneş ışınlarının dik geldiği saatlerde (10.00-16.00) denize girilmemelidir, güneşlenilmemelidir. Bu saatlerin dışında denize girmek isteyenler güneş koruyucu krem (en az 15 koruma faktörlü) kullanmalı, şapka ve gözlük gibi gerekli koruyucu önlemleri almalı ve uzun süre kesintisiz güneşlenmemeli.
• Yoğun fiziksel aktivite ve spor yapmak için sabah ve akşam saatleri tercih edilmeli, her bir saatlik spor için en az 2-4 bardak sıvı alınmalıdır. Ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalı.
• Risk altındaki yetişkinler ve yaşlılar, günde en az iki kez güneş veya sıcak çarpması yönünden izlenmeli. Bebekler ise bu açıdan daha sık izlenmeli.
• Bebek, çocuk, engelliler ve hayvanlar kapalı ve park etmiş araçlarda kesinlikle bırakılmamalı. Araçların iç ısıları, klima olsa dahi park edildikten çok kısa süre sonra yükseliyor. Araç terk edilirken herkesin dışarı çıktığından emin olunmalı.
• Güneş gören pencereler perde vb. güneşliklerle gölgelendirilmeli.
• Vücut ısısının yükselmemesi için sık sık duş alınmalı; bunun mümkün olmadığı durumlarda ayaklar, eller, yüz ve ense soğuk suyla ıslatılmalı veya silinmeli.
• Susuzluk hissi olmasa bile her gün en az 2-2,5 litre (12-14 su bardağı) sıvı tüketilmeli.
• Terleme ile artan sıvı ve mineral kaybının önlenmesi için her zamankinden daha fazla miktarlarda sıvı alınmalı.
• Sıvı alımında su içmek esas olmakla beraber, su dışı sıvı alımında kahve, çay ve gazlı içecekler yerine süt, ayran ve meyve suyu gibi içecekler tercih edilmeli. Kafein, alkol ve fazla miktarda şeker içeren içeceklerin vücutta daha çok sıvı kaybına yol açtığı unutulmamalı.