Ne olacak bu dünyanın hali: Üç kıtada aynı anda ‘aşırı’ yağışlar ve can kayıpları var

İnsanların sebep olduğu iklim krizinin etkileri günden güne artıyor. Aşırı yağışlar sellere dönüyor, aşırı sıcaklar can alıyor. Haliyle dünyanın dört bir yanında hava durumunu özetlemek istesek bir kelime yeterli: Aşırı. Aşırı sıcaklar, aşırı yağışlar, aşırı rüzgarlar gezegenimizi etkisi altına almış durumda. Asya on yıllardır yaşamadığı büyüklükte kasırgalarla karşı karşıya. Afrika’da aşırı yağışlar önü alınmaz sellere dönüşerek can kayıplarına neden oluyor. Milyonlarca insan evlerinden oluyor, binlercesi ise iklim krizinin bedelini canıyla ödüyor. Dünyanın en hızlı ısınan kıtası Avrupa da elbette bu felaketlerden payını alıyor. Peki iklim krizi ve aşırı yağışların arasında nasıl bir ilişki var?

Bundan önce üç kıtadaki durumu şöyle bir mercek altına alalım…

Şanghay’da Bebinca Kasırgası sebebiyle alarm verildi

Çin’in Şanghay kenti 1949’dan bu yana yaşadığı en sert kasırgalardan biriyle baş etmeye çalışıyor. Pazar günü başlayan kasırganın bugün itibariyle şiddetlenerek ekonomiyi de etkilemesi bekleniyor. Çinli yetkililer uçak ve tren seferlerinin yanı sıra otobanların kullanımını da yasakladı.

A wall was torn off a building in #Shanghai as #TyphoonBebinca sweeps through the city. pic.twitter.com/m6pUdfikEx

— Shanghai Daily (@shanghaidaily) September 16, 2024

Bebinca Kasırgası Çin’in güneydoğusundaki 25 milyon kişinin yaşadığı bölgede etkisini gösterecek. Hızının saatte 130 kilometreye ulaşması beklenen tayfun sebebiyle “kırmızı uyarı” verildi. Bu alarm durumun ciddiyetini göstermek için veriliyor. Fırtına sebebiyle Disney World de dahil birçok turistik merkezin geçici olarak kapalı olacağı duyuruldu.

Şanghay’da 400 bini aşkın insan güvenlikleri için konferans salonları, spor salonları ve okullar gibi güvenli binalara aktarıldı. Benzer önlemler Şanghay’a yakın kentlerde de alınacak. Bazı bölgelerde kasırga sebepli elektrik ve su kesintileri olduğu da söyleniyor.

Afrika’da seller sebebiyle bin kişi hayatını kaybetti

Afrika’nın batısı ve merkez bölgeleri yağmur sebepli seller yüzünde alt üst olmuş durumda. Can kaybının bini aştığı Afrika’da binlerce ev ve yerleşim yeri de kullanılamaz hale geldi. Yaklaşık dört milyon insanın etkilendiği sel felaketi sebebiyle milyonlarca insan da evlerinden ayrılmak zorunda kaldı.

Sellerin yol açtığı can kaybı sayısını tam olarak bilmek mümkün değil, çünkü resmi raporlar düzenli olarak güncellenmiyor. Nijerya hükümetinin yayınladığı son veriler Maiduguri’yi etkisini alan sel felaketinin ardından ölenlerin sayısının 250’yi geçtiğini gösteriyor. Nijer’de de aynı vahim tablo kendini göstererek 256 kişinin ölümüne sebep oldu. Benzer bir kaderi paylaşan Çad’da ise ölenlerin sayısı 487 olarak bildirildi.

Yağışlar kimisinin de ‘işine yaradı’

Nijerya’yı etkisine alan yoğun yağışlar Suleja Hapishanesi’nin bazı bölümlerini tahrip etti. Bunu fırsat bilen yüzden fazla mahkum ise hapishaneden kaçtı, Nijeryalı yetkililerin “insan avı” sürüyor. Yetkililer kaçan 118 mahkumdan 1o’unun yakalandığını duyurdu. Hapishaneden kaçanlarla ilgili detaylar bilinmemekle beraber halk durum hakkında bilgilendirildi. Yetkililer bazı özel güvenlik şirketlerinden ve halktan bu kişilerin bulunması için yardım istedi.

Yağmurlardan Avrupa da ‘nasibini alıyor’

Avrupa seneler sonra ilk kez can kayıplarına yol açan yağışlarla karşı karşıya. Boris Fırtınası’nın Avrupa’yı etkisi altına alması sonucu sekiz kişi hayatını kaybetti. Avrupa’nın tarihi başkentleri Viyana, Bratislava ve Prag’da hayat sekteye uğramış durumda.

Pazar günü şiddetlenen yağışlar Polonya, Almanya, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’da kırmızı alarm verilmesine sebep oldu. Pazar sabahı Polonya’da beş kişi hayatını kaybetti. Aynı gün Avusturya’da bir itfaiyeci sel kurtarma çalışmaları esnasında yaşamını yitirirken Romanya’da toplam ölü sayısının altı olduğu bildirildi. Çek Cumhuriyeti’nde bir kişi ölürken, Avusturya’da da ölü sayısı üç: Bir itfaiyeci hafta sonu ölürken iki kişi de evlerinde boğularak öldü.

Romanya’da arama ve kurtarma çalışanları kendini sıkıntılı durumun içinde bulan vatandaşları kurtarmak için tarihi bir çaba sergiliyor. Romanya İçişleri bakanı Catalin Prediou sel yüzünden evlerinde mahsur kalan 95 kişinin kurtarıldığını açıkladı. Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nde nehirler taştı. Özellikle Klodzko bölgesini etkisi altına alan yağışlar 25 bin kişinin yaşadığı kentin sular altında kalmasına neden oldu. Polonya Başbakanı Donald Tusk “Çoğu bölgede durum hala kritik. Vatandaşlarımız durumun ne kadar tehlikeli olduğunun farkında olmalı” dedi.

VIDEO: Storm Boris wreaks havoc across eastern and central Europe

Storm Boris lashes central and eastern Europe with torrential rains and high winds. The rains have flooded streets and submerged entire neighbourhoods in some places while shutting down public transport and… pic.twitter.com/8yAQ0TYj4T

— AFP News Agency (@AFP) September 16, 2024

Avrupa dünyanın en hızlı ısınan kıtası

Avrupa’nın olağandışı hava koşullarına maruz kalması şaşırtıcı değil, çünkü iklim krizinin en büyük etkileri tam olarak burada görülüyor. Dünyanın en hızlı ısınan kıtası Avrupa’nın bu denli yağış almasının bilimsel bir açıklaması da var elbette. Atmosferin ısınması daha çok nem tutabilmesi demek çünkü. Bu yüksek nem tutma oranı daha yoğun yağışların ve daha kuvvetli fırtınaların da habercisi.

Avrupa’daki yağış oranlarıyla ilgili 2021’de yapılan bir araştırma Avrupa’da 200 insanın iklim krizinin etkileri sebebiyle hayatını kaybettiğini göstermişti. İnsan kaynaklı iklim krizinin Avrupa başta olmak üzere dünyanın dört bir yanında etkilerini daha da arttırması bekleniyor.

İklim krizi demek daha fazla yağış demek

Atmosfer bir derece ısındığında yüzde yedi daha fazla nem tutabiliyor. Atmosfer daha fazla nem tutunca çok daha fazla yağışı çok daha kısa sürede ve çok daha küçük bir alana bırakıyor. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) göre yoğun yağışlar ve yağışların sebep olduğu seller insanların tetiklediği iklim krizinin küresel çaptaki etkilerinin en çarpıcı örneklerinden biri.

İnsan etkisinin iklim krizini etkilediğinin bilinmesine rağmen uzmanlar için bazen doğal sebepler ve insan etkisini ayırt etmek zor. Bu sene nisan ayında Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman’ı etkisi altına alan yağışlar bu durumun örneklerinden biri. Çünkü az yağışın hakim olduğu çöl iklimi nedeniyle bu tür aşırı yağışlara işaret eden tarihsel örneklere rastlamak zor. Çevre sorunlarıyla ilgilenen bir dernek olan World Weather Attribution’a göre aşırı yağışların artışı için en makul açıklama iklim krizi.

Bu sene mayıs ayında Brezilya’da da görülen aşırı yağış ve sel sebebiyle 150 bini aşkın kişi evlerinden ayrılmak zorunda kalmıştı. İklim uzmanı Francisco Elisou bu yağışların iklim krizi sebepli ortaya çıktığını söylemişti.

Afganistan’ı da Brezilya’yı da sel aldı: İki ülkede de ölü sayısı katlanıyor