Ankara’daki tarihi esir takasındaki isimler hakkında ne biliyoruz?

Başkent Ankara’da, Esenboğa Havalimanı dün 16 sularında tarihi bir an yaşandı. Yedi ülkenin katıldığı ve toplamda 26 mahkumun serbest bırakıldığı esir takası Türk toprakları üstünde gerçekleşti. Taraflardan biri Rusya ve Belarustu, diğeriyse ABD, Almanya, Polonya, Slovenya ve Norveç. Taraflar arası mekik dokuyan da Milli İstihbarat Teşkilatı’ydı. ABD Başkanı Joe Biden’ın “diplomasi başarısı” diye nitelediği olayda 10 mahkum Rusya’ya, 13 mahkum Almanya’ya ve üç mahkum da ABD’ye iade edildi. Peki biz bu mahkumlar hakkında ne biliyoruz?

WSJ muhabiri Evan Gerşkoviç

32 yaşındaki Wall Street Journal muhabiri Evan Gerşkoviç Ukrayna’da devam eden savaş ve Rus paralı asker grubu Wagner hakkında haber yapmak üzere Rusya’nın önde gelen ağır sanayi merkezlerinden Yekaterinburg’daydı. Muhabirin gazetede yayımlanan son haberi Rus birliklerinin geçen yıl 24 Şubat’ta Ukrayna’ya girmesinin ardından Batı’nın uyguladığı yaptırımların Rus ekonomisine etkisine dairdi.

Gerşkoviç Wall Street Journal’a katılmadan önce Fransız haber ajansı AFP’nin Moskova temsilcisiydi. AFP’den önce de The Moscow Times’da muhabirlik yapan Gerşkoviç’in ailesi ABD’de yaşasa da Rus asıllı. Tutuklanmasından aylar sonra 19 Temmuz’da Rusya’da kurulan mahkeme, Gerşkoviç’i geçen ay casusluktan suçlu bularak 16 yıl hapis cezasına çarptırdı.

Wall Street Journal alınan kararı “utanç verici” olarak nitelemişti. Bu dava, 1986’dan yani Soğuk Savaş’tan bu yana Amerikalı bir gazetecinin Rusya’da casusluk suçlamasıyla hapse mahkum edildiği ilk dava oldu.

Bu arada Gerşkoviç’in serbest bırakıldığını duyduktan sonra çalışma arkadaşlarının nasıl sevindiğini de şöyle bırakalım:

EVAN IS FREE! 🩷🩷🩷 absolutely surreal moment to be in the newsroom to hear that he’s coming home. @WSJ #freeevan pic.twitter.com/4Gqvdbuk1H

— Elise Dean (@eadean1418) August 1, 2024

Eski deniz piyadesi Paul Whelan

Whelan ise ABD, İngiltere, Kanada ve İrlanda vatandaşlıkları olan eski bir deniz piyadesi. Whelan orduya katılmadan önce yaklaşık altı yıl Michigan’da polis memuru olarak çalışmıştı. 2004-2006’da da Irak’a gitmişti. İlk Rusya ziyaretini ise ABD donanmasının bir mensubuyken gerçekleştirmiş, ilerleyen zamanlarda bu ziyaretlerin sayısı artmıştı. Zaten tutuklandığı 28 Aralık 2018 tarihinde de bir arkadaşının düğününe katılmak için Moskova’daydı.

Gerşkoviç gibi casuslukla suçlanan Whelan’ın Rusya’da hapse girişi Whelan’ınkinden daha önceye dayanıyor. Ama kaderleri aynı oldu. Rus güvenlik güçleri Whelan’ın içinde devlet sırları olan USB bellek ile yakalandığını açıklamış, Whelan ise belleğin içinde tatil fotoğrafları olduğunu düşündüğünü söylemişti. Rus yetkilileri ikna edemeyen Whelan da 2020 yılında 16 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.

Rus muhalif İlya Yaşin

Yaşin Ukrayna savaşını eleştirdiği için 8,5 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Hapishaneden yazdığı mektuplarda Putin’in “güçten kafayı yediğine inandığını” söylemişti. Mektubun devamında “Nasıl bir tehlikede olduğumun farkındayım. Parmaklıklar ardındayım, hayatım Putin’in ellerinde ve tehlikedeyim. Ama sınırımı zorlamaya devam edeceğim” demişti.

‘Yabancı ajan’ olarak kayıt yaptırmamanın bedelini ödeyen Kurmaşeva

Takas kapsamında serbest bırakılan mahkumlardan bir diğeri de Radio Free Europe/Radio Liberty için çalışan Rus-Amerikan gazeteci Alsu Kurmaşeva’ydı. 47 yaşındaki Kurmaşeva aslında 20 yılı aşkın süredir kocası ve iki kızıyla birlikte Prag’da yaşıyordu. Memleketi Kazan’a ziyareti sırasında tutuklanan Kurmaşeva, önce Amerikan vatandaşlığını bildirmediği için para cezasına çarptırıldı.

Ama sonra “yabancı ajan” olarak kayıt yaptırmamakla suçlanarak altı buçuk yıl hapis cezası aldı. Rus hükümetinin Kurmaşeva’ya suçladığı şeylerden biri de Ukrayna işgaline karşı çıkan 40 Rus’un yer aldığı bir kitabın editörlüğünü yapmasıydı.

İki defa zehirlendiğini söyleyen Kara-Murza

İngiliz-Rus muhalif, Navalni’nin ölümünden sonra “Sırada ben varım” diyerek tehlikede olduğunu vurgulayan Vladimir Kara Murza’ya gelelim. 42 yaşındaki Kara-Murza 11 Nisan 2022’de Moskova’da gözaltına alınmış ve “vatana ihanet” gibi suçlamalarla 25 yıl hapse mahkum edilmişti. Siyasete atılmadan önce gazetecilik yapan Kara-Murza, hükümetin daha önce kendisini iki kez zehirlemeye çalıştığını da söyledi.

Bu arada bir not daha düşelim: Kara-Murza hapiste yazdığı, Washington Post’ta yayınlanan köşe yazılarıyla bu yıl Pulitzer Köşe Yazarlığı Ödülü’ne layık görüldü. Kara-Murza önce Almanya’ya giderek ailesiyle bir araya gelecek. Daha sonra ABD’ye giderek Biden ile görüşmesi de bekleniyor.

Lise öğrencisi olan Kevin Lick

Almanya doğumlu Rus lise öğrencisi Kevin Lick, “vatana ihanet” suçlamasıyla geçen yıl dört yıl hapis cezası aldı. 19 yaşındaki Lick, Rus savcılara göre yer değiştiren Rus ordusunun fotoğraflarını yabancı devlet temsilcilerine gönderiyordu. Lick suçüstü yakalandığı sıralar Rusya’nın güneyindeki Maikop kasabasında okula gidiyordu.

Ölümden kıl payı kurtulan Rico Krieger

İdam cezasından kıl payı kurtulan Alman vatandaşı Rico Krieger’e gelelim şimdi. Krieger, haziran ayında Belarus’ta mahkeme tarafından terörizm ve diğer suçlamalarla idama mahkum edilmişti. Buna göre daha önce Alman Kızıl Haçı için çalışan Krieger, Belarus’taki demiryolu raylarına patlayıcı yerleştirmeye çalışırken yakalanmıştı.

Krieger mahkumiyetiyle ilgili olarak hazırlanan 16 dakikalık videoda suçunu itiraf ettiği gibi talimatı da Ukraynalı güvenlik güçlerinden aldığını söylemişti. Batı medyası bu itirafın baskı altında gerçekleştiğini söyleyerek kabul etmiyor. Öyle ya da böyle Krieger salı günü Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko tarafından affedildi.

Dieter (Demuri) Voronin

Moskova mahkemesi geçen yıl mart ayında siyaset bilimci Demuri Vorinin’i vatana ihanet suçlamasıyla yüksek güvenlikli bir ceza kolonisine 13 yılı aşkın hapis cezasına mahkum etti. Rus-Alman vatandaşı olan Voronin, Şubat 2021’de gözaltına alınmış ve gizli bilgileri yabancılarla paylaşmakla suçlanarak 22 yıl hapis cezasına mahkum edilmiş Rus gazeteci İvan Safronov’un davasına karışmakla suçlanmıştı.

Patrick Schöbel

Alman vatandaşı Patrick Schöbel, İstanbul üstünden Hamburg’a giderken St. Petersburg havaalanında gözaltına alınarak uyuşturucu kaçakçılığıyla suçlanmıştı. Resmi Rus haber ajansı Tass’a göre yapılan aramada Schöbel’in bagajından içinde esrarın da aldığı sakız paketleri çıkmıştı. Schöbel’in yargılaması henüz yapılmamıştı.

German Moyzhes

Rus-Alman vatandaşı German Moyzhes, Rusların Almanya ve diğer Avrupa Birliği ülkelerinde oturma izni almalarına yardımcı olan bir avukat ancak mayıs ayı sonunda “vatana ihanet etmek”le suçlanmıştı. Daha davası sonuçlanmamıştı.

Andrey Pivovarov

Andrey Pivovarov, özellikle St. Petersburg’da aktif bir muhalif Rus siyasetçisiydi. 42 yaşındaki siyasetçi, Temmuz 2022’de Rusya’da istenmeyen grupların yasa dışı ilan edilmesine olanak tanıyan “istenmeyen örgüt” kuralından dört yıllığına ceza kolonisine mahkum edilmişti.

Oleg Orlov

Usta aktivist ve insan hakları savunucusu 71 yaşındaki Oleg Orlov, Rusya’nın en eski insan hakları örgütlerinden biri olan Memorial’ın önde gelen üyelerinden biriydi. Ancak yıllar geçtikçe Rus hükümeti hem Memorial’a hem de üyelerine karşı daha temkinli davranmaya başladı.

2021 yılında Rus mahkemesi örgütü “yabancı ajan” olarak tanıdı ve kısa süre sonra da grubun görevlerini yerine getirmediğini öne sürerek feshedilmesine karar verdi. Şubat ayında da Moskova’daki mahkeme, Ukrayna’daki savaşa karşı olduğunu dillendirerek Rus ordusunun itibarını zedelediği gerekçesiyle Orlov’u iki buçuk yıl hapis cezasına mahkum etti.

Aleksandra Skoşilenko

33 yaşındaki Aleksandra Skoşilenko, geçen yıl kasım ayında bir süpermarkete savaş karşıtı mesajlar içeren fiyat etiketleri bıraktığı için yedi yıl mahkum edilen barış yanlısı bir Rus sanatçı. Skoşilenko, Rusya’nun Ukrayna’yı işgalinden iki ay sonra nisan ayında da tutuklanmıştı. Skoşilenko’nun tutukluluğu, Kremlin’in ülkedeki savaş karşıtı tüm muhalif sesleri bastırma kararlılığının en kritik örneklerinden biri haline gelmişti.

Lilia Çanşeva

42 yaşındaki Lilia Çanşeva, bu yılın başlarında ölen Rus muhalif Aleksey Navalni’nin Rusya’daki Ufa kentinde sahip olduğu ofisin başkanıydı. Kasım 2021’de aşırılık yanlısı bir örgüte üye olmaktan suçlanan Çanşeva, geçen yıl haziran ayında yedi buçuk yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Nisan ayında mahkeme cezasını dokuz buçuk yıl olarak değiştirmişti.

Ksenia Fadeyeva

32 yaşındaki Ksenia Fadeyeva, Sibirya’daki büyük üniversite şehri Tomsk’taki Navalni ofisinin başındaydı. 2020 yılında Kremlin yanlısı adaya yenerek Tomsk şehir meclisine seçilen Fadeyeva, geçen yıl aralık ayında Navalni’nin siyasi partisiyle bağlantısı nedeniyle dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Vadim Ostanin

Vadim Ostanin de Navalni’nin Sibirya’daki Barnaul kentinin ofis yöneticisiydi. Geçen yıl temmuz ayında Navalni’nin partisine üye olduğu gerekçesiyle dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Batı kimleri serbest bıraktı?

Vadim Krasikov

58 yaşındaki Vadim Krasikov, 2019 yılında Berlin’in göbeğindeki bir parkta gündüz saatlerinde ayrılıkçı Çeçen bir savaşçıyı öldürmek suçuyla 2021 yılında ömür boyu hapis cezasına çarptırılmıştı. Alman savcılar duruşmalar devam ederken Krasikov’un Rusya Federal Güvenlik Servisi’nin (FSB) bir parçası olduğunu söylemişti. Cinayet emrinin de doğrudan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’den geldiği iddia edilmişti ama Kremlin cinayete karıştığı iddialarını yalanlamıştı.

Putin şubat ayında televizyonda yayınlanan konuşmasında Krasikov’dan övgüyle bahsederek onun “Avrupa’daki haydutlardan birini vatansever duygularla ortadan kaldırdığını” söylemişti.

Artem Dultsev ve Anna Dultseva

Artem Dultsev ve Anna Dultseva’nın Sovyet döneminden kalma casusluk yöntemi olan “sıradan vatandaş” pozu kestiği düşünülüyor. Yasal olarak evli olan çift, çarşamba günü Slovenya mahkemesinde casusluk ve belgelerde tahrifat yapma suçlamalarını kabul etti. Çiftin Arjantinli gibi davrandığı ve hatta iki çocuklarının da İspanyolca konuştuğu söyleniyor.

The Guardian’ın haberine göre çift tutuklandıktan sonra çocuklarının velayeti koruyucu aileye verildi. Zaten takasta bahsi geçen çocukların da onların çocukları olduğu tahmin ediliyor.

Mihail Mikuşin

Norveçli yetkililer, Tromso Üniversitesi’nde araştırmacı Mihail Mikuşin’i 2022 yılında casusluk suçlamasıyla tutukladı. Norveç medyasına göre Mikuşin tutuklandığı sırada Brezilya vatandaşı gibi davranmışsa da sonradan Rus vatandaşı olduğunu itiraf etmişti.

Pavel Rubtsov

Pavel Rubtsov da Şubat 2022’de Polonya’da casuslukla suçlanarak tutuklandı. 1982 yılında Moskova’da doğan ancak dokuz yaşındayken İspanya’ya yaşınan Rubtsov, tutuklandığında kendini Pablo Gonzalez adında İspanyol gazeteci olarak tanıtmıştı. 42 yaşındaki Rubtsov, casusluk iddialarını reddederek yalnızca serbest çalışan bir gazeteci olduğunu söylemişti.

Roman Seleznev

Roman Seleznev ABD’de tutuklanan bir Rus bilgisayar korsanı. 50 milyon dolarlık siber dolandırıcılık çetesinde rol oynamak ve bilgisayar korsanlığıyla bankalardan dokuz milyar dolar çalmakla suçlandıktan sonra 14 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.

Vladislav Klyuşin

ABD Adalet Bakanlığı’nın özel şirket kazanç kayıtlarına erişen Rus hacker, 2021 yılında İsviçre’de tutuklanmış ve yılın ilerleyen zamanlarında ABD’ye iade edilmişti. Klyuşin’in o zamanki yaptığı hareket 93 milyon dolarlık hack ile ticaret planının bir parçası olarak görülmüştü. Geçen eylül federal mahkemede dokuz yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.

Vadim Konoşenok

Vadim Konoşenok, 2023 yılında Rusya’nın savunma sektörü için Amerikan şirketlerinden askeri teknoloji elde etmek için komplo düzenleyen beş Rus’tan biri. FSB’nin ajanlarından biri olmakla suçlanan Konoşenok, Aralık 2022’de Estonya’da tutuklanarak ABD’ye iade edilmişti.

‘Casuslar Köprüsü’ Ankara’da kuruldu: Yedi ülke 26 mahkumu takas etti!