Esadların hazinesi ortada yok ve iş çok karışık: Yoksa fail Esma mı?

Suriye’de Esad rejiminin çöküşüyle ailenin yarım asırlık diktatörlüğünde ele geçirdiği milyarlarca dolar değerindeki mal varlığı da gündeme geldi. Şimdi bu hazine için dünya genelinde bir av başlamış durumda. Saddam Hüseyin ve Muammer Kaddafi gibi diktatörlerin yurtdışında sakladığı servetlerini bulmanın yıllarca sürdüğünü hesaba katarsak bu avın da uzun süreceğine şüphe yok.

Esad ailesi, 1970’te iktidara gelen Hafız Esad’dan bu yana çok geniş yatırım ve ticaret ağı kurdu. Amerikan gazetesi Wall Street Journal’ın haberine göre Esad hanedanının servetinde Rusya’da lüks gayrimenkuller, Viyana’da butik oteller ve Dubai’deki özel jet var. Tabii bunlar bilinenler. Bir de bilinmeyenler var. İnsan hakları avukatları, Suriye’nin yeniden inşası için Esad ailesinin mal varlığının izini sürmeyi planladıklarını söylüyor. Ancak 13 yıl süren iç savaşta Esad ailesinin parasını aklamak için çok zamanı oldu. Dolayısıyla şu anda Rusya’da sürgün hayatı yaşayan diktatörün parasal sorun yaşayacağı düşünülmüyor.

Paranın kaynağı

Esad ailesinin servetinin tam büyüklüğü ve kimin hangi mal varlığına sahip olduğu bilinmiyor. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın iki yıl önceki raporunda tam bir meblağ vermenin zor olduğu ancak Esadlarla bağlantılı işletme ve varlıkların en fazla 12 milyar, en az da bir milyar dolar olabileceği tahmin ediliyor. Paranın kaynağı da devlet tekelleri ve uyuşturucu ticareti. Özellikle de captagon olarak bilinen ve Körfez ülkelerinin başını epey ağrıtan uyuşturucunun ticareti etkili oldu. Buralardan gelen paraların uluslararası hukukun müdahale edemeyeceği bölgelerde yeniden yatırımda kullanıldığı tahmin ediliyor.

Captagon ticaretinin başındaki isim olarak bilinen Mahir Esad (Esad’ın kardeşi) bazı kaynaklara göre yurtdışındaki yatırımlarına iç savaştan önce başlamıştı. Malvarlıkları arasında Arjantin’deki çiftliği de var. Bu çiftlikte çay ekimi yapılıyor. Şimdi Mahir Esad nerede bilinmiyor.

İç savaşa rağmen Esad ailesinin zenginliği büyümeye devam etti. Oysa bu sırada halkı yoksulluğun pençesindeydi. Dünya Bankası 2022 yılında Suriye halkının yüzde 70’inin yoksulluk içinde yaşadığını açıkladı.

Hazinenin izine ulaşmak zor

Esad rejiminin en güçlü figürlerinin çoğu iş dünyasından geliyordu. Bunların başında da Esad’ın İngiltere doğumlu eşi Esma geliyor. Esma eski bir JPMorgan bankacısı. ABD Dışişleri Bakanlığı 2020 yılında Esma Esad’a ailesiyle “Avrupa, Körfez ve diğer yerlerle bağlantısı olan geniş, yasadışı bir ağla Suriye halkının zararına olacak şekilde haksız servet elde ettiği” gerekçesiyle yaptırım uyguladı.

Aile içindeki çoğu kişinin finanstan anlaması, mal varlığının bulunup dondurulmasını daha da zorlaştırıyor. Bir kıyas olması açısından Saddam ve Kaddafi’nin saklanan paraları yıllarca arandı, yetkililer paravan şirketler arasında oradan oraya savruldular. Sonuç olarak paraları almak için açılan davalarda çok fazla başarı elde edilemedi.

Libyalı yetkililer geçen yıl eski Libya yönetiminin 24 milyar dolarlık mal varlığının çok azının geri alındığını açıkladı. Bunlar arasında Londra’daki 12 milyon dolar değerindeki bir mülk ve Malta’da saklanan 100 milyon dolar nakit var.

Hukukçular iç savaş sırasında Esadların servetlerinin bir kısmını dondurmayı başardı. 2019 yılında Esad’ın amcası ve 1982 yılında muhalifleri bastırmak için acımasız yöntemler kullanan Rıfat Esad’ın Fransa’da sahip olduğu 90 milyon Euro değerindeki mal varlığı donduruldu. Paris’teki yargıçlar, Rıfat’ın malvarlığını zimmetine geçirdiği kamu fonlarının aklanmasıyla elde ettiğine karar vermişti. Ancak Paris’teki davayı açan avukat William Bourdon, aynı şeyin Dubai ve Rusya gibi vergi cennetlerinde bu paralara elkoymanın o kadar da kolay olmayacağını söylüyor.

Suriye ve İslamcılık söz konusu olduğunda laik kötümserlerin saati günde kaç kere doğruyu gösterir?