Fas depreminde diplomatik kriz: Macron’un videosuna sert çıkıldı, Cezayir’in yardımı reddedildi

Fas’ta cuma gecesi meydana gelen 6,8 şiddetindeki depremin ardından arama kurtarma çalışmaları altı gündür devam etse de enkaz altındakileri canlı bulma umudu giderek azalıyor. Ölü sayısının 2901’i bulduğu ülkenin, yurt dışından aldığı yardımları çok kısıtlı tutması ülke içinde öfkeye sebep oldu.

Fas şimdiye kadar sadece İspanya, İngiltere, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) gelen yardımları kabul etti. Hükümet kontrolü kendi elinden tutmak istediğini söyleyerek, bir sürü ülke ve kuruluşun yardıma gelmesiyle kaotik bir durumun ortaya çıkma riskini almak istemediği savunmasını yapıyor. Yetkililer, “Bu tür durumlarda koordinasyonun sağlanamaması ters etki yaratır” diyor.

Ancak özellikle Fransa’nın yardım teklifinin kabul edilmemesi dikkat çekti. Fransız yetkililer, yardımlarının henüz kabul edilmemesi konusundaki analizleri, ‘yersiz bir tartışma’ olarak görüyor. Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, “Fas’a yardım etmeye hazırız. Bu Fas’ın kendi kararı” dedi.

Fas tarafı Macron’a sert çıktı

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise sosyal medyada yayınlanan bir video kaydında Fransızların yardımını kabul edip etmemenin Fas’ın kendi kararı olduğunu söyledi. Macron, Hindistan’da düzenlenen G20’de yaptığı açıklamada Fransa’nın ‘elinden gelen her şeyi’ yapacağını ve yardım talep edilir edilmez gönderileceğini söylemişti.

“Son birkaç gün içinde birçok yersiz tartışma yaşandı” diyen Macron, “Doğrudan insani yardım sağlama imkanımız var. Uluslararası yardımı organize etmek, egemenliklerine yakışır bir şekilde Kral’a ve Fas hükümetine düşmektedir. Şu trajik durumda esas meseleyi dağıtan ve karmaşıklaştıran tüm tartışmaların yatışmasını diliyorum” diye devam etti.

Marocaines, Marocains,
Nous sommes à vos côtés. pic.twitter.com/0gyKVuxaIM

— Emmanuel Macron (@EmmanuelMacron) September 12, 2023

Kraliyete yakın bir kaynak, Macron’un video mesajına ne saraydan ne de Dışişleri Bakanlığı’ndan bir tepki gelmesinin olası olmadığını söyleyerek, “Biz Fas’ta ülkeyi Twitter üzerinden yönetmeyiz. Bu video yönetimle alay ediyor. Macron’un Fas halkına doğrudan hitap etmeye hakkı yok. Tartışmaların büyümesini önlemeye çalışıyor sözde, halbuki bunlar sosyal medyayı kullanmasıyla kendisinin yaratıp körüklediği tartışmalar” dedi.

Cezayir’in yardım elini geri çevirdi

İki ülke arasında depremden önce gerilim zaten yüksekti. Fas aylardır Fransa’ya bir büyükelçi yollamadı. Macron da Rabat’a yapmayı planladığı birkaç devlet ziyaretini iptal etti. İki ülke arasındaki ilişkilerin gerilmesine Fransa’nın son dönemde Cezayir’e yakınlaşmasının neden olduğu düşünülüyor.

Cezayir, 2021 yılında Rabat’ı üst düzey yetkililerine karşı Pegasus casus yazılımı kullanmakla suçlayarak Fas ile ilişkilerini resmen kesmişti. Dönemin Cezayir Dışişleri Bakanı Ramtane Lamamra, o dönem yaptığı açıklamada, “Fas Krallığı Cezayir’e karşı düşmanca eylemlerini hiçbir zaman bırakmadı” demişti. Cezayir buna ek olarak Fas’ı ayrılıkçı hareketi desteklemek ve ihtilaflı Batı Sahra toprakları konusunda ciddi görüşmeler yapmaya yanaşmamakla suçlamıştı.

İki ülkenin 887 millik sınır hattı, 1994 yılından beri kapalı. Çünkü Faslı yetkililer o dönemde Cezayirli ajanları Marakeş’teki terör saldırılarının arkasında olmakla suçlamıştı.

İki ülke arasındaki ilişkiler iki yıldır tamamen kesik olsa da Cezayir, depremin ardından Fas’a hava sahasını açtı ve bir askeri havaalanının pistinde Rabat’a yardım taşımaya hazırlanan üç uçağın görüntülerini paylaştı. Bu da deprem diplomasisinin doğuşu mu sorusunu canlandırdı.

Ne var ki bu hayaller çok geçmeden suya düştü. Fas Adalet Bakanı Abdüllatif Vehbi, Al Arabiya’ya yaptığı açıklamada Cezayir’in yardımını kabul edeceklerini söylese de Fas medyası daha sonra Vehbi’nin söylemlerinin yanlış yorumlandığını iddia ederek, Rabat’ın yardımları kabul etmeyeceğini duyurdu.

Cezayir Dışişleri Bakanlığı ise, “Cezayir hükümeti, Cezayir’in teklif ettiği insani yardıma ihtiyacı olmadığını söyleyen Fas Krallığı’nın resmi yanıtını not etmiştir” şeklinde bir yazılı açıklama yayınladı.

Fas’ta ölü sayısı 3 bine dayandı ve henüz dağlarda durum ne bilen yok