Fidan’ın ilk Çin ziyareti başladı: Ticaret koridorları, BRICS ve Uygur Türkleri masada

Çok kutuplu dünya düzeni için bastıran ülkelerin başını çeken Çin’i Küresel Güney ülkeleri ABD’ye alternatif olarak görüyor. Henüz Çin Devlet Başkanı Şi Cinping Türkiye’ye gelmese de geçen yıl temmuz ayında Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi Ankara’da ağırlandı. Hem mevkidaşı Hakan Fidan ile görüştü, hem de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile. Şimdi iade-i ziyareti Fidan gerçekleştiriyor. Fidan’ın dün başlayan ziyareti 5 Haziran günü son bulacak.

Dışişleri bakanı olarak ilk kez Çin’e giden Fidan ziyaretinin ilk gününde Beijing’deydi. Ziyaretinin ilk gününde Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi Siyasi ve Hukuki İşler Komisyonu Başkanı Çın Vınçing ile görüşen Fidan Beijing’deki Türkiye büyükelçiliğinde Türk iş insanlarıyla bir araya geldi. Sonra da Çin ve Globalleşme Merkezi adlı düşünce kuruluşunda “Değişen Dünya Düzeninde Türkiye-Çin İlişkileri” konulu konuşma yaptı.

Ziyaretin ikinci günündeyse Başkan Yardımcısı Han Zheng ve mevkidaşı Wang Yi ile bir araya geldi. Zaten AA’nın haberine göre Fidan’ı Çin’e davet eden de Wang. Ne var ki ufukta Fidan-Şi görüşmesi görülmüyor. Bununla birlikte Fidan Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Urumçi ve Kaşgar kentlerini de ziyaret edecek. Bu bölgeye en son Erdoğan başbakan olduğu dönemde, 2012 yılında gerçekleştirdiği Çin ziyaretinde gitmişti. Yani Fidan’ın bölgeye gidişi 12 yıl sonra en üst düzey ziyaret olacak.

Masada neler var?

Çin son dönemde ziyaretçi akınına uğruyor desek çok yersiz olmaz. Geçen ay ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ve ABD’li milyarder Elon Musk Çin’i ziyaret etti. Her üç ziyaretin ortak amacı ekonomiydi. Yalnız çıkarlar farklıydı. Blinken ve Scholz Çin devletinin özel sektöre verdiği desteklerle yurtdışında piyasanın çok altındaki fiyatlarla satış yapmasını eleştirirken Musk Tesla’nın önünü açmayı amaçlıyordu.

El Cezire dün Çin’in basın sözcüsü Mao Ning’e Fidan’ın ziyaretini sorduğunda, “Taraflar karşılıklı endişe yaratan konuları görüşecek. Çin ziyaretin detaylarını sonrasında açıklayacak. Takipte kalın lütfen” diye cevap verdi.

Mao’nun cevabı her ne kadar ketum olsa da Fidan’ın da gündemi ekonomi odaklı ve şikayetten ziyade ilişkileri daha da geliştirme amaçlı. Mevcut şartlarda Türkiye ile Çin arasındaki ticaret hacminin 48 milyar doları geçtiği belirtiliyor. 48 milyar dolarlık ticaret hacmi iki ülkeyi Asya’da birinci, dünyada üçüncü büyük ticaret ortağı yapıyor. Ziyarette bu durumun böyle devam etmesi ve Çin’in Türkiye’ye yeni teknolojiler alanında yatırımlar yapması konusunun ele alınması bekleniyor. Türkiye’nin son dönemlerde çok önem verdiği ticaret koridorları da yine gündemde olacak.

Malum, hem Ukrayna’daki savaş hem de Gazze’deki savaş bazı ticaret yollarını sıkıntıya soktu. Diplomatlara göre Çin öncülüğündeki Kuşak ve Yol girişimi ile Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor Girişimi’nin nasıl uyumlu hale getirilebileceği konusunda görüş alışverişleri yapılacak. Katıldığı düşünce kuruluşu etkinliğinde Orta Koridor’un Avrupa ile Asya arasında iki bin kilometre daha kısa kara yolu bağlantısı sağladığını ve deniz yolunu 15 gün kısalttığını belirten Fidan girişimin Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’yle doğal uyum içinde olduğunu söyledi.

Fidan BRICS toplantısına katılacak

Fidan’ın program sırasında yaptığı önemli açıklamalardan biri de BRICS’ti. Batı bloğuna karşı güç toplamaya çalışan doğu bloğunun oluşturduğu BRICS, son zamanlarda gücüne güç katmaya başladı. Birliğe katılacağını duyuran son ülke Tayland oldu. Türkiye henüz birliğe katılmasa da Fidan “farklı platformlarda çeşitli ortaklarla yeni işbirliği fırsatlarını aradıklarını” vurguladı ve gelecek hafta Rusya’da düzenlenmesi beklenen BRICS toplantısına katılacağını açıkladı.

Çin ve ABD arasında çatışma sebeplerden biri olan Tayvan meselesi Türkiye için sorun teşkil etmiyor. Dolayısıyla Fidan’ın “tek Çin” politikasına desteğini göstererek Çin’in egemenliğine ve toprak bütünlüğüne vurgu yapacağı belirtiliyor. Her iki ülke de Filistin meselesinde aynı noktada olduğu için bu konuda da bir anlaşmazlık yaşayacakları düşünülmüyor.

Çin her ne kadar Filistin’e destek verse de “Çinlileştirme” politikası nedeniyle baskı altında kalan Uygur Türkleri nedeniyle eleştirilerin odağında. Fidan’ın Çin ziyaretini bu nedenle eleştirenler de oldu. Tarafların ziyaret sırasında “Uygur Türklerinin temel hak ve özgürlüklerinin korunması ve Çin’de refah ve huzur içinde yaşamalarının öneminin” de konuşulacağı belirtiliyor. Fidan’ın ziyaretinin sonraki günlerini özerk bölgeye ayırmasının nedenlerinden biri de muhtemelen gelecek eleştirilere karşı gardını almak.

‘Çin usulü İslam’ buymuş: Hak örgütünün raporu yüzlerce caminin kapatıldığını gösteriyor