İran’da binler, helikopter kazasında ölen Reisi ve Abdullahiyan’a veda ediyor

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın bindiği helikopter pazar günü Azerbaycan dönüşü İran’ın dağlık bölgesine düştü. Kötü hava şartları nedeniyle 15 saat süren arama çalışmalarının ardından Reisi, Abdullahiyan ve beraberindeki yedi kişinin hayatını kaybettiği öğrenildi. Yetkililer kazaya neyin sebep olduğunu araştırmaya başlarken İranlılar cenaze töreni için helikopterin düştüğü Doğu Azerbaycan eyaletinin en büyük kenti Tebriz’de toplandı.

Tahran 85 yaşındaki dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in halefi olarak görülen aşırı muhafazakâr Reisi için beş günlük yas ilan etti. Cenaze planlama komitesi başkanı ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhsin Mansuri Tebriz’deki cenaze namazı kılınıp askeri tören yapılacağını söyledi. Daha sonra Reisi, Abdullahiyan ve beraberindekilerin naaşı ülkenin dini başkenti Kum’a, sonra da başkent Tahran’a götürüldü. 

Bugün Tahran’ın Büyük Musalla Cami’de büyük tören düzenlenmesi planlanıyor. Mansuri törenler için yarın ülkede resmi tatil ilan edildiğini ve işyerlerinin kapalı olacağını açıkladı. Mehr News’e göre Reisi’nin naaşı perşembe günü önce Güney Horasan’daki Bircen’e, sonra da Meşhed’deki tarihi İmam Rıza türbesine götürülecek ve burada Hamaney dua edecek.

Reisi ve Abdullahiyan’ın Tebriz’deki cenaze törenine yoğun katılım oldu. İran’ın haber ajanslarının yayınladığı videolarda kalabalığın tören alanını doldurduğu görülüyor. Bazıları ellerinde Reisi’nin fotoğraflarını tutuyordu. Törene İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi ve geçici Cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir katıldı.

اقامة مراسم تشييع جثمان الرئيس الشهيـ..د ابراهيم رئيسي ومرافقيه في تبريز#ايران #ابراهيم_رئيسي #رييسي #شهيد_الجمهورية pic.twitter.com/es47Hv28lm

— وكالة تسنيم للأنباء (@Tasnimarabic) May 21, 2024

İran meclisinde de yas havası hakimdi. Meclisin açık oturumu başlamadan önce düzenlenen törende meclis başkanı ve milletvekilleri Reisi ve Abdullahiyan’ı andı. Tebriz’deki törene ise İran İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi de katıldı. Televizyonda yayınlanan konuşmasında Vahidi “Bu olay başka ülkede yaşansa gelecekleri belirsizliğe girerdi” dedi ve Hamaney’in “güven verici varlığı sayesinde İran’ın süreci sıkıntı çıkmadan atlatacağını” söyledi.

Meclisten bir görüntü. Fotoğraf: Tasnim

Başkentteki Veliasr Meydanı Devrim Muhafızları’nın 2020’de ABD tarafından öldürülen Kudüs Gücü komutanı Kasım Süleymani’nin Reisi’yi alnından öptüğü görüntülerle süslendi.

Fotoğraf: Tasnim

Reisi’nin ölümüne üzülmeyenler de var

Reisi’nin seveni kadar sevmeyeni de var. Selefi Hasan Ruhani’den daha sert bir politika izleyen Reisi ülkede patlak veren Mahsa protestolarına rağmen kıyafet yasalarını daha da katılaştırmştı. Reisi’nin ölümüne üzülmeyenlerin başında Mahsa protestolarında şahlanan “Jin, Jiyan, Azadi” (Kadın, Yaşam, Özgürlük) hareketinde yer alan ve yönetimin katı kıyafet kurallarına rağmen sokağa başörtüsüz çıkmaya devam eden kadınlar geliyor. Ayrıca Reisi’nin 1988’de 28 yaşında bir savcı yardımcısıyken kurulan gizli Ölüm Komitesi mahkemelerinde Halkın Mücahitleri grubuna mensup 30 bin kadar siyasi mahkumun öldürülmesinde rol oynadığını unutmayan İranlılar var.

Yas ilan eden ülkeler var

Reisi ve Abdullahiyan’ın ölümü uluslararası toplumda da taziye mesajlarıyla karşılandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Kuzey Kore Lideri Kim Jong Un; Reisi’nin mirasını överek İran’ın liderini “dost” olarak tanımladılar. Lübnan Hizbullahı ve Hamas ise Reisi için “ağabey” ifadesini tercih etti. İran’ın geçen yıla kadar diplomatik ilişkilerini tamamen kestiği Suudi Arabistan’dan da taziye mesajı geldi. Hatta ABD bile İran’daki özgürlük sorununa dikkat çekmekle birlikte taziyelerini iletti.

Lübnan ve Suriye üç gün yas ilan ederken Irak’ta da bir günlük yas ilan edildi. Irak’ta ayrıca Şiilerin çoğunlukta yaşadığı bölgelerde anma etkinlikleri düzenlenmesi ve yolların kapatılması bekleniyor. Türkiye, Pakistan ve Hindistan’da da birer gün yas ilan edildi.

Kaza sebebi araştırılıyor

Ülkenin iç ve dış politikası üzerinde etkili Reisi ve Abdullahiyan’ın ölmesi, İsrail’in Gazze işgali nedeniyle gerilen Ortadoğu sahnesinde giderek daha katı politikalara yaslanan Tahran’ı belirsiz bir gelecekle karşı karşıya bıraktı. Kazaya neyin neden olduğu ve neden bu kadar kalabalık bir heyetin 1979 öncesinden kalma bir helikopterle seyahat ettiği konusunda henüz resmi bir açıklama yapılmadı. Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu Reisi’nin helikopteriyle irtibatın kesilmesinden sonraki ilk anlarda uçağın “sinyal” verip vermediğini izlediğini ancak herhangi bir sinyal tespit edemediğini açıkladı.

Sabotaj ihtimali olup olmadığı konusunda Uraloğlu bu konuda yorum yapmak için daha erken olduğunu ama ilk değerlendirmelerin kazaya sisli havanın neden olmuş olabileceğini söyledi. Tahran pazartesi günü askeri ve teknik uzmanlardan oluşan bir komisyon oluşturdu.

İran halkı Reisi’nin yasına, dünya ‘suikast mi’ sorusuna odaklandı

Reisi ve Abdullahiyan öldü: İran’da şimdi ne olacak?