Trump’ın NATO planı şekilleniyor, genişleme duracak

Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) eski Başkanı Donald Trump NATO’yu daha evvel de defalarca tehdit etmiş bir isim. ABD’nin NATO’dan ayrılma tehdidi, savunma harcamalarına çeki düzen vermeyen müttefiklerin üzerine Rusya’yı salma tehdidi… Liste uzar da gider.

Kasım ayındaki ABD seçimlerinde Demokratlar tarafı şu sıralar biraz karışık olsa da Cumhuriyetçilerin öne çıkan ismi net şekilde Donald Trump. Haliyle onun ikinci kez Oval ofise girme ihtimali birçok endişe kaleminin tek tek irdelenmesine neden oluyor, biri hatta en büyüğü de NATO’nun durumu. ABD’nin önde gelen yayın kuruluşlarından Politico’ya göre mevzu zaten Trump’ın NATO’dan çıkıp çıkmayacağı bile değil; beklenen ayrılığın ne zaman gerçekleşeceği. Yani analistler kopuşun olacağından çok emin. Ama bir yanda da Trump’ın eski ve seçilirse birlikte çalışması muhtemel isimlerin verdiği röportajlar var… Onlar Trump’ın olası ikinci döneminde NATO’dan kopuşu pek olası görmüyor, ancak Washington ittifaktan ayrılmasa dahi bu NATO’nun süreci zararsız atlatacağı anlamına gelmiyor. O halde Trump’ın yeniden seçilmesi halinde 75 yıllık ABD – NATO işbirliğinde neler olabileceğine birlikte bakalım.

‘NATO’nun yönünü radikal bir şekilde değiştirecek’

Trump ABD’nin NATO üyeliğinin devamı karşılığında Avrupa ülkelerinin NATO harcamalarını büyük ölçüde artırmasını (Başkan olduğu dönemdeki başlıca şikâyeti buydu) beklemekle kalmayacak; NATO’nun radikal bir şekilde yönünü değiştirmesine de odaklanacak. Bu iki beklenti Trump’ın yakın çevresindeki tartışmalara hakim olan savunma uzmanı Dan Caldwell’e ait. Politico’ya konuşan Caldwell ABD’nin artan borçlarına, asker alımlarının azalmasına ve hem Rusya hem de Çin’den gelen meydan okumalara dikkat çekerek mevcut durumun buna ayak uyduramadığını söyledi. Trump’ın NATO yaklaşımlarına biraz da katılan bir tavırla savunma uzmanı “Artık gerçekten başka seçeneğimiz yok” dedi.

Trump ve ekibi ikinci dönem güvelik konusunda kuracağı ekibe yönelik bir sinyal vermiş değil. Hatta NATO ajandasına dair de bir açıklama yapılmadı. Yine de eski Trump dönemi yetkilileri ve uzmanların dikkat çektiği noktalar ve olması muhtemel gördüğü senaryolar var.

Liderliğin Avrupa’ya teslimi şüpheli: Rusya delenda est

Bu uzmanların ve eski yetkililerin söylediklerine göre Trump olası ikinci döneminde Avrupa üzerindeki nükleer şemsiyesini koruyacak. Yani Almanya, İngiltere ve Türkiye’deki hava gücü ve üsleri ile deniz kuvvetlerini muhafaza ederek Avrupa üstündeki nükleer şemsiyesini koruyacak. Ancak Washington’un Avrupa’daki rolünü de küçültmeye gidecek. Yani liderden ziyade kriz zamanlarında destek veren ülke rolüne bürünecek.

Ama Trump’ın bazı eski yetkilileri ise Washington’un liderliği Avrupalılara devretme konusunda fazla ileri gitmek istemediğini belirtiyor. Trump’ın izolasyoncu görüşlerinin bumerang etkisi yaratmasından endişe ediliyor. Eğer ki olası bir Avrupa liderliği politikası ters teperse bu  da ABD’yi daha geniş bir savaşa sürükleyebilir. Uzmanlar buna örnek olarak da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Fransız birliklerini Ukrayna çatışmasına dahil etme önerisine ve Doğu Avrupalı ​​liderlerden gelen bazı provokatif söylemlere endişeyle dikkat çekiyor. Bunların arasında yakın zamanda Latince “Rusya delenda est” diyen Letonya Devlet Başkanı Edgars Rinkēvičs de var. Bu, eski Roma’dan Cato’nun Kartaca için söylediklerinin bir tekrarıydı: “Carthago delenda est,” yani “Kartaca yok edilmeli.”

‘Savunma harcamasını artırmayana savaşta da olsa yardım yok’

Trump’ın ikinci dönemine ilişkin şekillenmeye başlayan NATO senaryolarından bir diğeri de iki katmanlı NATO sistemi olarak ifade ediliyor. Bu senaryoyu gündeme getiren de yine Trump dönemi yetkililerinden biri: Emekli Korgeneral Keith Kellogg.

Kellogg tarafından ortaya atılan bu fikir, iç tartışmaları anlatmak için isminin açıklanmaması koşuluyla konuşan Trump’a yakın bir ulusal güvenlik uzmanına göre, GSYH’nin yüzde 2’sini savunmaya harcama hedefini henüz tutturamayan NATO üyelerinin “ABD’nin savunma cömertliğinden ve güvenlik garantisinden yararlanamayacağı” anlamına geliyor. Bu durum, her üyenin saldırıya uğrayanlara yardım etmeyi zorunlu kılan ittifakın meşhur 5’inci Maddesine aykırı görülebilir. Ancak Trump’ın dış politika ekibinin önde gelen isimlerine göre 5. Maddedeki dil esnek ve askeri güçle karşılık vermeyi gerektirmiyor. Trump NATO müttefiklerinin yüzde 2’lik harcama hedefini tutturmayarak “ABD’yi kazıklamalarından” duyduğu rahatsızlığı sürekli dile getirmişti. Son olarak Trump, NATO müttefiklerinin 2014’te Galler’deki zirvede verdikleri sözün üzerinden on yıl geçtikten sonra, Rusları savunma harcamaları hedefini henüz tutturamayan üye ülkelere karşı “istedikleri her şeyi yapmaya” “teşvik edeceğini” söyleyerek NATO üyelerini epey bir ürkütmüştü. “Neden ürküttü” derseniz de söyleyelim, herkes Trump’ın seçimleri kazanacağından neredeyse emin.

Putin’e genişlememe taahhüdü

İki yılı aşkın süredir devam eden Ukrayna savaşının hızlı bir şekilde çözüme kavuşturulması da Trump’ın NATO planlarında kilit bir rol oynayacak. Ancak Ukrayna Lideri Volodimir Zelenski’yi mutlu edecek bir şekilde değil. Eski başkana yakınlığıyla bilinen iki ulusal güvenlik uzmanına göre Trump ikinci dönemi için seçilirse NATO’nun doğuya, özellikle de Ukrayna ve Gürcistan’a doğru genişlemeyeceğini taahhüt ettiği bir anlaşma için Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile masaya oturabilir. Böyle bir plan, NATO’nun Ukrayna’ya verdiği muğlak üyelik sözünü boşa çıkaracaktır. Bu söz, Biden’ın zaman taahhüt etmeden de olsa sürdürdüğü bir politika.

Nisan ayında Washington Post Trump’ın geçici planının Ukrayna’ya Kırım ve Donbas sınır bölgesini Rusya’ya bırakması için baskı yapmayı da içerdiğini bildirmişti. Trump’a yakınlığıyla bilinen ve Project 2025’i hazırlayan etkili düşünce kuruluşu Heritage Foundation’ın başkanı Kevin Roberts “Çatışmayı sona erdirecek çok hızlı bir anlaşma bekliyorum” dedi. Roberts verdiği bir röportajda Trump’ın planları hakkında içeriden bilgi aktaramayacağını söyledi.

ABD 2023 yılında NATO ülkelerinin toplam harcamalarının yüzde 68’ini temsil eden yaklaşık 860 milyar dolarlık savunma harcamasıyla NATO operasyonlarına açık ara en büyük katkıyı yapan ülke konumundadır. Bu rakam en fazla harcama yapan ikinci ülke olan Almanya’nın 10 katından fazladır. Avrupa Dış İlişkiler Konseyi Araştırma Direktörü Jeremy Shapiro ABD GSYİH’sinin yaklaşık yüzde 3,5’ine tekabül eden ABD harcamalarının önemli bir kısmının Avrupa’nın savunmasına gittiğini, ancak Pentagon’un bunun ne kadar olduğunu kamuoyuna açıklamayı reddettiğini söylüyor.

Trump hakkındaki ‘dokunulmazlık’ kararı tartışma yarattı: Başkan kral mıdır?