Kiralık tekne, altı kişilik mürettebat: İşte Kuzey Akım sabotajının hikayesi

Tarihler 26 Eylül 2022’yi gösterdiğinde kuzeyli sismologlar Danimarka’nın Bornholm Adası yakınlarında sualtı depremine ya da volkanik patlamaya işaret eden sinyaller aldı. Bu sinyallere üç güçlü patlama ve şimdiye kadar kaydedilmiş en büyük gaz salımı neden olmuştu. Bu Danimarka’nın yıllık karbondioksit salımının eşdeğeriydi.

Ama deprem veya volkanik bir patlama yaşanmamıştı. Rusya’dan Avrupa’ya gaz taşıyan Kuzey Akım boru hattında bir patlama meydana gelmişti. Kısa sürede bu patlamanın bir ‘kaza’ değil sabotaj olduğu ortaya çıktı. Boru hattı kullanılmaz hale gelmiş, Avrupa’ya gaz akışı durmuştu.

Modern tarihin en gözüpek sabotajlarından biri olarak tarihe geçen operasyon Avrupa’daki enerji krizini daha da kötüleştirdi. Bu kritik enerji altyapısına yapılan saldırı uluslararası hukuka göre savaş suçu olarak değerlendirilebilir. Sorumlunun kim olduğuna dair teoriler havada uçuştu. Kiev hükümeti mi, CIA mi yoksa bizzat Rusya mı yapmıştı bu saldırıyı?

İşte bu sorunun cevabını araştırmak için Almanya, İsveç ve Danimarka soruşturma başlattı. Yürütülen soruşturmanın iki yıl sürmesi ve hem İsveç hem de Danimarka’nın daha sonra araştırmalarına son vermesi sabotajın Rusya eliyle gerçekleşmediğini anlatır nitelikteydi. Soruşturmaya devam eden yalnızca Almanya kalmıştı ve o da şüpheliyi bulduğuna inanıyor: 44 yaşındaki Ukraynalı dalgıç Vladimir Z.

Amerikan gazetesi The Wall Street Journal, Kuzey Akım sabotajının detaylarını irdeledikleri bir haber yayınladı.

CIA Zelenski’yi uyardı, Zalujni geri adım atmadı

Bu habere göre sabotajın maliyeti 300 bin dolardı. Kiralanan teknede aralarında eğitimli sivil dalgıçların da olduğu altı kişilik mürettebat vardı. Teknedekilerin beşi erkek, biri kadındı. WSJ’ye göre mürettebata bir kadın eklenmesinin sebebi “bir grup arkadaşın gezintiye çıktığı yanılsamasını yaratmaktı.” Komploya dahil olan subaylardan biri WSJ’ye “Medya gizli servisler, denizaltılar, insansız hava araçları ve uyduları kapsayan devasa bir operasyondan bahsettiğinde gülüyorum. Her şey bir gece içki içerken vatanları için hayatlarını riske atmaya cesaret eden bir avuç insanın kararlılığından doğdu” diyor.

Mayıs 2022’de Ukrayna’da iş insanları ve ordu yetkilileri arasında yapılan anlaşmanın ardından iş insanlarının sabotajı finanse etmesine karar verildi. Çünkü ordunun para kaynağı yoktu ve Rusya’ya karşı koyabilmek için çok daha fazla yabancı finansmana ihtiyaç duyuyorlardı. Ama operasyonun başında deneyimli bir general olacaktı. Bu general doğrudan dönemin Ukrayna Genel Kurmay Başkanı Valeri Zalujni’ye rapor verecekti. Dolayısıyla sabotaj aslında “kamu-özel sektör ortaklığında” yapılmıştı. Ortada bir belge bırakılmamış, her şey sözlü şekilde yapılmıştı.

Bu subaya ve sabotajdan haberdar üç kişiye göre Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski başta plana yeşil ışık yaktı. Ama sonra CIA sabotajı öğrendi, Zelenski’den plandan vazgeçmesini istedi ve Zelenski de planın durdurulmasını emretti. CIA’yi uyaran Hollanda’nın askeri istihbarat teşkilatı MIVD’di.

Almanya’daki soruşturma da Zelenski’yi bu sabotajla doğrudan ilişkilendirmedi. Ancak planın başındaki isim dönemin Genelkurmay Başkanı Valeri Zalujni’ydi ve o geri adım atmayı hiç mi hiç düşünmüyordu. En azından sabotajla ilgili bilgi sahibi kaynaklar böyle olduğunu söylüyor.

Şu anda Ukrayna’nın Birleşik Krallık Büyükelçisi olan Zalujni böyle bir sabotajdan haberi olmadığını ve aksi yöndeki tüm iddiaların “provokasyondan ibaret” olduğunu söylüyor. Ukrayna’nin silahlı kuvvetlerinin denizaşırı görevleri üstlenemeyeceğini vurgulayan Zalujni dolayısıyla bu operasyona da dahil olamayacağını belirtti.

Sabotaj nasıl yapıldı?

Soruşturma ve konuyla ilgili bilgi sahibi kaynakların anlattığına göre hikayenin devamında Zalujni operasyonda birtakım değişikliklere giderek saldırının koordinasyonunu sağlaması için Ukrayna’nın en iyi özel harekat subaylarından bazılarını görevlendirdi.

Bunlardan biri de daha önce SBU’da görev yapmış Albay Roman Charvinski’ydi. Charvinski şu anda Ukrayna’da bu konudan bağımsız başka suçlamalarla yargılanıyor. Bir yılı aşkın süre gözaltında tutulduktan sonra temmuz ayında serbest bırakıldı. Başta sabotajla ilgili yorum yapmasa da sonrasında sabotajın Ukrayna’ya iki faydası olduğunu söyledi. Rusya’nın Ukrayna’yı destekleyen Avrupa ülkeleri üstündeki baskısı azalmıştı ve Moskova’nın elinde Avrupa’ya gaz gönderebileceği tek bir hat bırakmıştı. O hat da Ukrayna’dan geçiyordu.

Planın maliyetini ve karmaşıklığını azaltmak isteyen komplocular deniz yüzeyinin 260 fit altında 700 mil uzunluğundaki boru hatlarını havaya uçurmak için küçük bir yelkenli teknede ve deneyimli askerler ile denizcilik tecrübesi olan altı kişilik bir ekipte karar kıldı. Ekiptekilerin dördünün deneyimli derin deniz dalgıcı, birinin de savaşta aktif görevde bir subay olduğu söyleniyor. Mürettebattaki tek kadın da 30’lu yaşlarında ve özel dalgıçlık eğitimi almış bir sivildi.

Zaten Ukrayna’nın hem sivil hem de askeri dalgıç yetiştirme konusunda uzun bir geçmişi var. Daha öncesinde Kırım Yarımadası’ndaki deniz üssünde mayınları temizleme amacıyla derin deniz dalgıçları yetiştirilmeye başlamıştı. Ukraynalı yetkililere göre ayrıca düşman dalgıçlara saldırmak ve gemileri havaya uçurmak için eğitilmiş savaş yunusları da var. Gerçi Rusya’nın Kırım’ı ilhakından sonra üs de Moskova’nın kontrolüne geçmiş, buradaki personelin bir kısmı Ukrayna’nın başka yerlerine taşınmak zorunda kalmıştı.

Eylül 2022’de komplocular Almanya’nın liman kenti Rostock’ta Andromeda adında 50 metrelik bir tekne kiraladı. Ukraynalı subaylara ve Almanya’nın soruşturması konusunda bilgi sahibi kaynaklara göre kiralama işlemleri Ukrayna istihbaratının 10 yıl kadar önce finansal faaliyetlerinde kılıf olarak kullanmak için kurduğu Polonya merkezli seyahat acentesi aracılığıyla yürütüldü. Daha sonra Andromeda’ya rastlayan diğer deniz araçları teknede Ukrayna bayrağı asılı olduğunu söyleyecekti.

Kötü hava şartları nedeniyle neredeyse plandan cayıyorlardı

Ekip yanlarına sadece dalış ekipmanlarını, uydu navigasyonunu, taşınabilir sonar ve boru hatlarının konumunu gösteren açık kaynaklı deniz haritalarıyla yola çıktı. Dalgıçlar sabotajda zamanlayıcı kontrollü fünyelere bağlanmış HMX olarak bilinen patlayıcılar kullanmıştı. Sabotajın yapıldığı derinlikte 20 dakika geçirmek vücutta yaklaşık üç saatlik bir vurguna neden olabilir. Kişinin daha sonra en az 24 saat dalmaması gerekiyor. Kötü hava koşulları nedeniyle mürettebat daha sonra İsveç’in Sandhamn Limanı’nda plana dahil olmayan bir mola bir vermek zorunda kaldı. Hatta WSJ’nin haberine göre dalgıçlardan biri yanlışlıkla denizin dibine patlayıcı cihazlardan birini de düşürdü. Aslında mürettebat kötü hava şartları nedeniyle sabotajı erteleme konusunu da tartışmış ama sonra fırtına dinince plana kaldıkları yerden devam etmişti.

Saldırıdan günler sonra Ekim 2022’de Almanya’nın dış istihbarat servisi, CIA’dan komplo konusunda ikinci bir ihbar aldı. Bu ihbar da Hollanda’nın MIVD’inden gelmişti. Alman ve Hollandalı yetkililere göre bu rapor kullanılan teknenin türü ve mürettebatın izlediği olası rota dahil komplonun ayrıntılarını gösteriyordu. Alman müfettişler bu süreçte onlarca tanığı sorguladı, patlamaların yaşandığı denizi taradı ve seyahat kayıtları, finansal işlemler gibi çok sayıda veriyi inceledi. Şansları bir noktada yaver gitmişti. Almanya’dan alelacele ayrılan sabotaj ekibi Andromeda’yı yıkamayı ihmal etmişti. Bu sayede Alman polisi patlayıcı ve parmak izleriyle mürettebatın DNA örneklerine ulaşabilmişti.

Alman polisi daha sonra mürettebatın cep telefonu numaralarına da ulaştı. Bu veriler sayesinde mürettebatın Almanya, Danimarka, İsveç ve Polonya’yı da içine alan tüm tekne yolculuğu yeniden haritalandırılabildi. Aslında Almanya’nın federal savcısı, sabotaja karıştığı iddiasıyla Ukraynalı profesyonel dalışçı hakkında haziran ayında ilk tutuklama kararını çıkarmıştı. Soruşturma hakkında bilgi sahibi kaynaklar, soruşturmanın şu anda Zalujni ve yardımcılarına odaklandığını ancak ellerinde mahkemeye sunulabilecek bir kanıt olmadığını söylüyor.

Ortada yazılı kanıt yok

Ukrayna’nın istihbarat servisi SBU’nun üst düzey yetkilileri hükümetin sabotajla herhangi bir ilgisi olmadığını söyleyerek Zelenski’nin “üçüncü ülkelerin topraklarında bu tür eylemlerde bulunulmasını onaylamadığını” açıkladı. Burada bir parantez açıp Ukrayna ve Mali arasında son dönemde yaşanan gerginliği hatırlatmakta fayda var. Mali ordusu ve Rus paralı asker grubu Wagner savaşçılarının pusuya düşürüldüğü saldırıda Ukrayna istihbaratının rolü olduğu öğrenildiğinde Mali, Ukrayna ile tüm diplomatik ilişkilerini sonlandırdı.

Ayrıca WSJ komploya katılan ya da komplo hakkında doğrudan bilgi sahibi olan üst düzey dört Ukraynalı savunma ve güvenlik yetkilisiyle iletişime geçtiğinde konuştukları kişilerin hepsinin savaş söz konusu olduğunda boru hatlarının hedef alınmasını meşru gördüğü ortaya çıktı.

WSJ’ye göre Alman polisi sabotajın arkasında Ukraynalılar olduğuna Kasım 2022’den beri inanıyordu. Soruşturmanın sonucu ABD’den sonra Ukrayna’ya en fazla yardımı yapan ülkelerin başında gelen Almanya’nın Kiev ile ilişkilerini bozabilir. WSJ’ye göre bazı Alman siyasetçiler savaşta Ukrayna’ya verilen desteğin baltalanmaması için Ukrayna’yı işaret eden kanıtları görmezden gelebilir. Ama Alman polisinin siyasi olarak bağımsız olduğunu da vurguluyor gazete. Soruşturma hakkında bilgi sahibi üst düzey bir Alman yetkili “Bu ölçekte bir saldırı, NATO’nun beşinci maddesini tetiklemek için yeterli olacaktır ama altyapımızı, büyük silah sevkiyatları ve yüksek meblağlarda paralar verdiğimiz bir ülke tarafından havaya uçuruldu” dedi.

Zelenski ve Zalujni bu yılın başlarında savaş konusunda bir anlaşmazlık yaşadı ve bunun sonucunda Zelenski onu genelkurmay başkanlığından alarak Birleşik Krallık büyükelçisi olarak atadı.Zalujni şu anda bulunduğu mevki nedeniyle tutuklanmaktan kaçabiliyor. Ama zaten komploya katılanlar da komuta kademesindeki subaylardan hiçbirinin yargılanamayacağını düşünüyor. Çünkü plana dair ortada belgeli hiçbir kanıt yok.

Almanya Kuzey Akım sabotajcısını bulduğunu düşünüyor, ama yerini bilen yok