Normalleşme konuşulurken… Putin ve Esad bir araya geldi

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin çarşamba günü Kremlin’de Suriyeli mevkidaşı Beşar Esad’ı ağırladı. İkilinin görüşmesi Türkiye-Suriye normalleşmesinin son iki ayda sıkça gündeme gelmesi üstüne gerçekleşti. Putin görüşme sırasında Esad’a “Maalesef bölgedeki durum kötüye gidiyor ve bu Suriye’yi de doğrudan ilgilendiriyor” dedi.

Putin Esad’ı “Sizi gördüğüme çok sevindim. Birbirimizi uzun zamandır görmemiştik, ilişkilerimizi tüm boyutlarıyla ele alma fırsatı yakaladık” sözleriyle karşıladı. İki lider en son geçen yıl 15 Mart’ta Kremlin’de bir araya gelmiş ve üç saat boyunca görüşmüştü. IŞİD’in Moskova’daki Crocus Belediye Binası’na saldırarak 140’ı aşkın insanın ölümüne sebep olmasının ardından Esad 23 Mart’ta Putin’i arayıp saldırıyı kınamıştı. Aslında hem Putin hem de Esad bu ayın başında Kazakistan’ın Astana kentinde düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesine katılmıştı ama zirveden yalnızca Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Putin’in teması gündem olmuştu.

Çarşamba günkü görüşmenin esas gündemi Suriye’ydi. Putin bununla ilgili olarak Esad’a “Bölgedeki durum konusunda ne düşündüğünüzü elbette merak ediyorum. Maalesef durum kötüye gidiyor, bunu görüyoruz. Bu durum Suriye’yi de doğrudan ilgilendiriyor” dedi.

Esad ve Putin’in görüşmesi Rusya ve Suriye arasında diplomatik ilişkilerin başlamasının yıldönümüne denk geldi. Esad “Yıllardır ülkelerimiz çok zorlu sınavlardan geçti. Bu süreçte karmaşık olaylara da şahit olduk. Ancak her şeye rağmen aramızdaki güven ilişkisini koruduk. Bu da halklarımızın ne kadar olgun olduğunun göstergesi” diye konuştu.

Esad ve Putin basın toplantısı düzenlemedi ama onların yerine Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov konuşyu. Gazetecilerin merak ettiği konular Erdoğan ve Esad’ın görüşme ihtimalinin konuşulup konuşulmadığı ve Esad’ın Putin’den İsrail’e karşı güvenliğinin artırılması için yardım isteyip istemediğiydi. Peskov’un soruya cevabı dolambaçlıydı. Görüşmede Suriye ve çevresinin görüşüldüğünü söyleyen Peskov “Dolayısıyla sizin sözünü ettiğiniz konuların birçoğu da konuşuldu. Ama tüm söyleyebileceğim bu kadar” yanıtını verdi.

Peskov iki gün önce de Rusya’nın “Türkiye ve Suriye’nin ilişkilerini düzelttiğini görmeyi istediğini” söylemişti.

Erdoğan’ın Putin kartı

Türkiye ve Suriye arasında normalleşme son iki aydır çok sık gündeme geliyor. Bunda her iki liderin de normalleşme konusunda sıklaştırdığı açıklamalar etkili oldu. Erdoğan ilk demeçlerinde “Geçmişte ailecek görüşürdük, yeniden görüşmekten memnun oluruz” demiş, kısa süre sonra da Esad’ı yakında davet edeceğini söylemişti. Suriye gazetesi El Vatan Erdoğan ve Esad görüşmeden önce Bağdat’ta sadece Türk ve Suriyeli heyetlerin katılacağı bir zirve düzenleneceğini iddia etmişti. Erdoğan daha sonra Almanya dönüşünde Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin arabuluculuğu konusunda birtakım girişimleri olduğunu söylemişti. Ancak bu temaslardan henüz bir şey çıkmadı.

Daily Sabah gazetesi üç gün önce bir kaynağa dayanarak Erdoğan ve Esad’ın gelecek ay Moskova’da bir araya gelebileceğini yazmıştı. Putin’in iki lider arasında arabulucu olacağını söyleyen kaynak toplantıya Sudani’nin de davet edilebileceğini söylemiş, İran’ın ise muhtemelen dışarıda bırakılacağını iddia etmişti. Ancak ANKA Dışişleri Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkilinin bu iddiayı yalanladığını yazdı.

İddia doğru olmasa da Erdoğan, Putin’in arabuluculuğunu çok sık dile getiriyor. Erdoğan Astana’da bir saat sekiz dakika süren görüşmede Putin’i bir kez daha Türkiye’ye davet etmişti. Dönüşte de uçakta bu davetin özellikle Suriye ile normalleşmenin görüşülmesi için büyük önem taşıdığını söylemişti. Aslında Putin’in 18 Şubat’ta Türkiye’ye gelmesi bekleniyordu, ancak iki ülkede de seçim olduğu bahanesiyle görüşme önce nisan-mayısa çekildi, sonra da bilinmeyen bir tarihe ertelendi. Putin’in Türkiye’ye ne zaman geleceği her sorulduğunda alınan cevap da aynı oldu: Hazırlıklar devam ediyor. Oysa Putin bu süreçte Çin, Özbekistan, Kuzey Kore ve Vietnam’a gitti.

Hem Erdoğan hem de Esad taviz vermemekte kararlı

Öte yandan Erdoğan’ın uçak dönüşlerindeki “Yeter ki Suriye bu büyük kucaklaşmayı başlatsın ve her alanda toparlansın. Biz dostluk elimizi daima uzattık ve uzatırız” sözleri de Türkiye’nin yakın zamanda Suriye’nin istediği tavizleri veremeyeceğini gösterdi. Bu tavizlerin başında Türk askerinin Suriye’nin kuzeyinden çekilmesi geliyor. Zaten Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da Suudi mevkidaşı Faysal bin Ferhan Al Suud’u ağırlarken Esad’a karşı savaşan muhalif grupları terk etmeyeceğini şu sözlerle anlatmıştı: “Çok şehitler verildi. Bizim vefalı ve büyük bir ülke olarak bu fedakarlığı unutmamız mümkün değil, ama bu arkadaşlarımızın, kardeşlerimizin kendi özgür kararıdır. Uluslararası hukuk çerçevesinde Suriye muhalefeti ne türden bir diyalog içinde olacak, bu onların kararıdır. Biz burada bir yapıcı rol oynayabiliriz ama bizim bu fedakarlıkları unutmamız, onları yarı yolda bırakmamız diye bir şey söz konusu değil.”

Esad Suriye’de parlamento seçimlerinin olduğu gün gazetecilere “Görüşmemiz ülkemizin çıkarına sonuçlanacaksa görüşürüm. Ama sorun görüşmekte değil, içerikte. Görüşmenin temeli ne olacak? Terörizme desteğin son bulmasına, askerlerin Suriye topraklarından çekilmesine çözüm olacak mı? Sorunun kaynağı bu. Türk askerlerinin Suriye’den çekilmesini konuşmayacaksak görüşmenin ne anlamı var” demişti. Esad’ın cevabı Erdoğan’ın davetini reddettiği anlamına gelse de iki ülke arasındaki görüşmelerin tamamen sonlanmamasını istediği de şu mesajından anlaşılıyor: “Diyaloglar hangi düzeyde olursa olsun devam etmeli. Bu görüşmeler arabulucu ülkelerin çabaları sayesinde beş yıldır devam ediyor. Dost ülkelerin toplantı için hazırlıklara başladığını da biliyoruz. Eğer bahsettiğim sonuçları elde edemezsek sadece görüştüğümüzle kalacağız.”

Fidan son olarak SkyNews Arabia’ya Suriye ile diyalog konusunda “kendilerine herhangi bir ön koşul iletilmediğini” söyledi.

Fidan’a göre Esad ziyareti için bir ön koşul yok ama ‘henüz erken’

Fidan ‘Zamanın ruhu bizi barışı aramaya zorluyor’ dedi ama…

Esad’dan Erdoğan’ın davetine yanıt: Sorun görüşmekte değil, içerikte