Pasifik’te gergin günler: Çin, Filipinler’e ait tekneye tazyikli su püskürttü, uluslararası tepki aldı başını gitti

Filipinler’in yayımladığı bir videoda Çin sahil güvenliğine ait büyük bir geminin, Manila’nın münhasır ekonomik bölgesinde yer alan ve Çin’in Renai Resifi olarak adlandırdığı ve aynı zamanda egemenlik alanı olduğunu iddia ettiği Güney Çin Denizi’ndeki Second Thomas Shoal’da Filipin deniz piyadelerinden oluşan bir garnizona malzeme götüren görece daha küçük bir Filipin teknesine tazyikli su püskürttüğü görüldü.

Videoda tazyikli su saldırısının öncesinde Çin gemisinin Filipin teknesine tehlikeli bir şekilde yaklaştığı görülüyor. Filipin sahil güvenliği, Çin’in bu tavrını kınadığını bildirirken, ülkenin Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr. Dışişleri Bakanlığı’nın Manila’daki Çin büyükelçisine ‘yaşananlara ilişkin görüntü ve videolarla birlikte’ diplomatik bir şikayet notu ilettiğini söyledi.

The Philippines Coast Guard has released footage of a Chinese ship firing a water cannon then blocking a Philippine vessel in the disputed South China Sea.

China claims sovereignty over much of the area but this is rejected by the Philippines and several other countries ⤵️ pic.twitter.com/mQGI2WE8iZ

— Al Jazeera English (@AJEnglish) August 7, 2023

Filipinler Dışişleri Bakanlığı ve Silahlı Kuvvetleri ortak bir basın toplantısı düzenleyerek, Çin’in ‘tehlikeli ve yasadışı’ olarak nitelendirdikleri tazyikli su kullanma eylemini kınadı ve bunun, ‘insani ve uluslararası hukuku ihlal ederek Filipinli mürettebatın hayatını riske attığını’ belirtti. ABD de Filipinler’e arka çıkarak, Manila ile karşılıklı savunma anlaşması yükümlülüklerini yerine getireceğini tekrarladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller yaptığı açıklamada, “ABD, Güney Çin Denizi’nde sahil güvenlik de dahil olmak üzere Filipin devletine ait gemilere, uçaklara ve silahlı kuvvetlerine yönelik silahlı bir saldırı, 1951 ABD-Filipinler Karşılıklı Savunma Anlaşması’nın dördüncü maddesini geçerli kılarak, ABD’nin karşılıklı savunma taahhütlerinin gündeme gelmesine yol açar” dedi.

ABD’nin müttefikleri Avustralya, Japonya ve Almanya da Çin’in eylemlerini ‘tehlikeli’ ve ‘istikrarı bozucu’ olarak nitelendirdi. Kanada’nın Manila’daki büyükelçiliği de Ottowa’nın ‘Çin sahil güvenliği tarafından gerçekleştirilen tehlikeli ve provokatif eylemleri kayıtsız şartsız kınadığını’ söyledi.

Pasifik’in ihtilaflı bölgesi

Güney Çin Denizi, yıllardır Manila ve Beijing arasında gerilim kaynağı oldu. Beijing, 1.3 milyon mil karelik Güney Çin Denizi’nin neredeyse tamamının yanı sıra, Çin anakarasından yüzlerce mil uzağında da hak iddia ediyor. Bizim Güney Çin Denizi dediğimiz bölgeye Manila ise Batı Filipin Denizi diyor. 1999 yılında bölge üzerindeki iddiasını güçlendirmek isteyen Filipinler, deniz piyadelerinin kontrolündeki İkinci Thomas Sığlığı’na BRP Sierra Madre adlı bir donanma nakliye gemisini kasıtlı olarak demirletmişti.

Manila’nın hak iddiası Lahey’deki Uluslararası Daimi Tahkim Mahkemesi tarafından da destekleniyor. Mahkeme 2016 yılında Çin’in Güney Çin Denizi’nin büyük bölümü üzerinde tarihi hak iddia etmek için yasal dayanağı olmadığına hükmetmişse de Beijing bu kararı görmezden gelmişti.

Analistler ve Filipinli politikacılar, cumartesi günü yaşanan olay hakkında konuşurken şubat ayında Çin gemisinin Filipinler’e ait bir gemiye lazer tutmasının ardından az kalsın çarpışacakları bir dizi yakın karşılaşmayı hatırlatarak, son eylemin bu yıl Çin-Filipinler arasında yaşanan çatışmaları yeni bir noktaya taşıyacağını belirtti.

Singapur’daki S. Rajaratnam Uluslararası Çalışmalar Okulu’nda araştırma görevlisi olan Koh CNN’e yaptığı açıklamada, “Açıkçası bu son olay bir tırmanışı gösteriyor” derken, Filipinli Senatör Alan Peter Cayetano, “Ciddi ciddi pişkinlik diplomasisi dönemine girdiğimize inanıyorum. Eğer bir şeyler ters giderse bölgede gerçekten istikrarsızlık yaşanabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Çin geri adım atmaya niyetli değil

Çin ise hak iddiasından geri adım atacağına dair bir işaret vermiyor. Çin sahil güvenlik sözcüsü Gan Yu, pazar günü internet sitesinde yayımlanan açıklamasında, “İki Filipinli tedarik gemisi ve iki sahil güvenlik gemisi, Çin’in Nansha Adaları’ndaki Renai Resifi’nin bitişiğindeki sulara izin almadan girdi” dedi. Gan, Çin’in adalar ve Güney Çin Denizi üzerindeki toprak iddialarını tekrarlayarak, bölgedeki devriyelerine devam etme sözü verdi.

Manila’yı Çin’e ait bölgeyi ‘işgal etmeye’ çalışmakla suçlayan Çin, Filipin gemilerine çok sayıda uyarı gönderdikten sonra uyarı olarak tazyikli su püskürttüğünü ve operasyonunu ‘profesyonel, ölçülü ve haklı’ olarak nitelendirdi.

Pasifik ülkelerini öfkelendirecek karar: Japonya, Fukuşima’daki radyoaktif suyu denize boşaltacak