Netanyahu kabine ve koalisyonun çapraz ateşinde: Onlar bile ‘yeter yahu’ diyor

Gazze Şeridi’nde 37 binin üzerinde Filistinlinin hayatına, 1.5 milyonu aşkın sivilin de yerinden edilmesine neden olan savaş devam ederken İsrail’de bir kesimin askerlikten muaf tutulmasına imkan tanıyan yeni bir yasa tasarısı gündemde. Tasarı ülke nüfusunun ciddi bir kesimini etkiliyor: Harediler, diğer adlarıyla Ultra Ortodoks Yahudiler. Fakat Ultra Ortodoks terimi Haredi toplulukları tarafından “aşağılayıcı” sayıldığı için kabul görmüyor.

Haredilerin sayısı 1948’de 40 bin (yüzde 5) iken şimdi bir milyonu aşmış durumda. Yani nüfusun yaklaşık yüzde 13’ünü oluşturuyorlar. Bu nüfusun 2030 yılına kadar ülkenin yaklaşık yüzde 16’sını oluşturması bekleniyor. Ülkedeki Haredi Yahudilerinin büyük çoğunluğu Batı Kudüs’teki Meaşerim Mahallesi’nde ve başkent Tel Aviv yakınlarındaki Bney Brak kentinde yaşıyor.

Aydınlanma, kültürel etkileşimler, sekülerleşme, çeşitli düzeylerdeki dini reformlar ve Yahudi ulusal hareketlerinin yükselişi gibi faktörlere rağmen Modern Ortodoks Yahudilikten farklı olarak Haredi Yahudiliğin takipçileri Halaha ve geleneklerine olan bağlılıklarından ödün vermez ve bu nedenle kendilerini toplumun diğer kesimlerinden bir ölçüde izole ederler. Buna rağmen birçok Haredi topluluğu gençlerini prestijli bir diploma alarak yüksek öğrenim görmeye veya kendi işlerini kurmaya teşvik ediyor.

Mesele dini vecibeler

1 Kasım 2022 seçimlerinde zaferle çıkan Likud lideri Başbakan Binyamin Netanyahu’nun koalisyon ittifakında aşırı sağcı partilerin yanı sıra Yahudi şeriatını savunan Ultra Ortodoks ŞAS ve Birleşik Tevrat Yahudilik partileri de bulunuyor. Laik Yahudilerle birçok konuda görüş ayrılığı yaşayan ve toplumun geri kalanına entegre olmayı reddeden Haredi Yahudilerin çoğu orduda dinlerinin gerektirdiği şekilde yaşayamayacakları gerekçesiyle askerlik yapmayı reddediyor.

İsrail’de kadın ve erkekler için üç yıl zorunlu askerlik hizmeti var. 26 yaşına kadar Tevrat Kursları’nda (Yeşiva) eğitim aldıkları takdirde askerlikten muaf tutuluyor.

Anlaşmazlık İsrail’in kuruluşunu çevreleyen yıllarda ülkenin laik liderliğinin Ultra Ortodoks azınlığa büyük ölçüde laik bir devlet kurulmasına destek vermeleri karşılığında özerklik ve ayrıcalıklar vadettiği kararlara dayanıyor. Fiilen askerlikten muaf tutulmanın yanı sıra Haredilerin kendi eğitim sistemlerini yürütmesine de izin veriliyor.

2 Haziran’da Ultra Ortodoks Yahudiler (Harediler) Batı Kudüs’te İsrail’in zorunlu askerlik hizmetini protesto etti. / Fotoğraf: AA

Haredilerin desteği Netanyahu için kilit öneme sahip

Tasarı bu yılın ilk çeyreğinde Başbakan Binyamin Netanyahu tarafından İsrail Yüksek Mahkemesi’nin konuyla ilgili karar almasını engellemek amacıyla gündeme getirilmişti. Konu hassas bir dengede kurulan ve Ultra Ortodoksların desteğine dayanan Netanyahu yönetimini uzun süredir zora sokuyor.

Şubat ayından bu yana eski savaş kabinesi üyesi Benny Gantz ve eski Ulusal Birlik Bakanı Gadi Eisenkot Haredilerin askere alınmasıyla ilgili olarak askerlik yapan Haredilerin sayısının her yıl kademeli olarak artırılmasını öngören ancak kota konusunun detaylandırılmadığı kendi planlarını tanıtmışlardı. Netanyahu’nun önerisini ciddi şekilde tartışmayı reddeden Gantz mart başlarında İsrailli liderin, Gallant’ın ve diğer üst düzey isimlerin katıldığı muafiyet konulu toplantıyı boykot etmişti.

İsrail polisinden Ultra Ortodoks Yahudilerin gösterisine müdahale. / Fotoğraf: AA

Knesset’te (İsrail parlamentosu) 63 lehte, 57 aleyhte oyla kabul edilen tasarı ülkedeki Haredileri zorunlu askerlik hizmetinden muaf tutuyor. Oylamanın amacı defalarca muafiyetin geçersizliğine karar veren yargıçlar yerine tartışma yaratan konuyu yasa koyucuların elinde tutmaktı.

Oylama parlamentodaki mevcut oturumda sıfırdan başlamak zorunda kalmadan yasama sürecinin kaldığı yerden yenilenmesi yönündeydi. Tasarı yasalaşması için gerekli ikinci ve üçüncü görüşmelere hazırlanmak üzere Dışişleri ve Savunma Komitesi’ne iletilecek.

Son dönemde içindeki çatlaklarla gündeme gelen İsrail savaş kabinesi Netanyahu’nun en ciddi rakibi olarak görülen Gantz’ın istifasıyla sarsılmıştı. Aynı çatlak tartışmalı yasa tasarısında da oldu. Tasarıya Savunma Bakanı Yoav Gallant da Gantz ve Eisenkot gibi karşı çıktı. Bakan oyunu kullandıktan kısa süre sonra genel kuruldan ayrıldı.

Haredilerden Hamas’la esir takasına destek

Bu arada Netanyahu’nun koalisyon hükümetinin en önemli bileşenlerinden olan Haredi partileri Gazze’de devam eden savaşta Hamas’la esir takasına sıcak yaklaşıyor. ŞAS Partisi parti toplantısında İsrailli esirler için bir anlaşma önerisinin tartışıldığını belirten yazılı bir açıklama yaptı.

Açıklamada İsrailli esirlerin iadesi ve esirlerin kurtarılmasına ilişkin dini ritüelin uygulanması için uzun vadeli önlemleri içeren İsrail’in önerisine tam destek sağlama kararı alındığı ifade edildi. Parti her türlü baskıya direnmek, anlaşmaya varmak ve İsrailli esirlerin hayatını kurtarmak amacıyla Başbakan Binyamin Netanyahu ve savaş kabinesini desteklediğini belirtti.

Birleşik Tevrat Yahudiliği Partisi lideri ve İskan Bakanı Yitzhak Goldknopf da Gazze Şeridi’ndeki İsrailli esirlerin geri getirilmesi için her türlü esir takası teklifine destek vereceğini açıkladı.

İsrail’de erken seçim için ilk somut adım: Gantz parlamentonun feshi için tasarı sundu

Refah’ta can, Kahire’de sınır pazarlığı: İsrail tankları batı sınırında, müzakerede sonuç yok