Tayvan’ın batan müttefiki: Pasifik denkleminin ‘bilinmeyen’i Tuvalu seçimleri

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Çin’in Pasifik’teki güç savaşı deyince akla hiç şüphesiz Tayvan gelecektir. Ama biz, sizi bugün 9 adaya yayılmış 11 bin 200 kişilik nüfusuyla Okyanusya’daki mikro ada ülkesi Tuvalu’ya götüreceğiz. Muhtemelen adını dahi duymadığınız bu ülke, son seçimlerde aslında ABD ve Çin’in yakından izlediği bir lokasyon olarak öne çıktı.

Tuvalu’nun Tayvan yanlısı lideri Kausea Natano, Cumartesi günü açıklanan seçim sonuçlarına göre koltuğunu kaybetti. Mikro ulusun tanınmasını Beijing’e geçirmeye hazır olabileceği yönündeki spekülasyonların ortasında oylama Tayvan, Çin ve ABD tarafından yakından izlendi. Dokuz adaya yayılmış Tuvalu, Nauru’nun daha fazla kalkınma yardımı sözü veren Beijing’e yanaşmasının ardından Tayvan’ın kalan üç Pasifik müttefikinden biri.

Seçimlerden mağlup çıkan Natano, 1979’dan bu yana diplomatik müttefiki olan Tayvan’a desteklerini sürdürme sözü vermişti. Bir diğer aday Seve Paeniu ise yeni hükümetin Tuvalu’nun ihtiyaçlarına en iyi şekilde Tayvan’ın mı yoksa Çin’in mi yanıt verebileceğine karar vermesiyle diplomatik bağların gözden geçirilmesi gerektiğini ifade etmişti.

Tuvalu TV’de yayınlanan başkent Funafuti’nin sonuçları, Natano’nun koltuğunu koruyamadığını gösterdi. Reuters’in haberine göre yorum yapmak için kendisine hemen ulaşılamadı. Paeniu da başbakanlığa aday olmak için seçilmiş milletvekilleri arasında bir koalisyon kurmaya çalışacağını söyledi. Sekiz ada seçmeninin her birinden iki milletvekilinin seçildiği Tuvalu parlamentosunda hiçbir siyasi parti bulunmuyor.

Tayvan ile Çin arasındaki diplomatik çekişme, Pasifik’te Çin ile ABD arasındaki nüfuz mücadelesinin ana konularından biri; Washington geçtiğimiz günlerde Tuvalu’yu küresel telekomünikasyona dahil edecek ilk denizaltı bağlantısı taahhüt etmişti. Paeniu Cumartesi günü Reuters’e verdiği demeçte, Tayvan veya Çin’in diplomatik olarak tanınması konusunun yeni hükümet tarafından tartışılması gerektiğini söyledi.

Paeniu, “Başbakan Natano yönetimindeki son hükümetimiz, görev süremizin başlangıcında bu konudaki politika duruşumuzu belirlemek için kapsamlı iç tartışmalar yaptı, bu nedenle şüphesiz yeni hükümetin konuyu incelemesi ve duruşuna buna göre karar vermesi gerekecektir” dedi.

Tayvan’ın Tuvalu Büyükelçisi Andrew Lin geçtiğimiz günlerde olası bir değişiklik fikrini reddetti ve AFP’ye iki müttefikin seçim sonrasında da devam edecek “çok uzun vadeli bir dostluğa” sahip olduğunu söyledi. Reuters, Tayvan’ın seçim sonrası gelişmeleri yakından takip edeceğini ve istikrarlı ilişkiler sağlamak için yeni seçilen milletvekilleriyle dostluk ve iş birliğini derinleştirmeye devam edeceğini  yazdı.

Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong, ülkenin yeni Tuvalu hükümetiyle çalışmayı sabırsızlıkla beklediğini söyledi. Sosyal medyada yaptığı açıklamada, “Avustralya ve Tuvalu uzun süredir dostlar; daha güçlü, daha dayanıklı ve daha barışçıl bir Pasifik inşa etme konusunda ortak çıkarları var” dedi.

Çin, Tayvan ile diplomatik ilişkilere sahip ender ülkelerden Tuvalu’daki seçimlerde Beijing ile iyi ilişkiler sinyali veren Paeniu’nun kazanmasını isterken ABD, yakın zamanda Avustralya ile güvenlik anlaşması imzalayan Başbakan Natano’nun görevine devam etmesini arzuluyordu.

Kasım 2023’te dönemin Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ile Tuvalu Başbakanı Natano arasında imzalanan ancak parlamento tarafından henüz onaylanmayan güvenlik anlaşması, Tuvalu’nun diğer ülkelerle olan güvenlik düzenlemeleri üzerinde Avustralya’ya veto hakkı tanıyor. Buna karşılık Avustralya, ekonomik kriz, doğal afetler, salgın ve askeri saldırı durumlarında Tuvalu’ya destek sağlayacak.

Başbakan belirlemek için 27 saatlik tekne yolculuğu

Tuvalu’nun seçim direktörü Tufoua Panapa, Cuma akşamı sandıkların kapanmasının ardından, yeni milletvekillerinin gelecek hafta genel valinin bildirdiği tarihte bir başbakan belirlenmesi için çalışmaya başlayabileceklerini açıkladı. Panapa, “Vekilleri adalardan başkente getirmemiz gerektiğinden önümüzdeki haftaya kadar daha net bir tabloya sahip olacağız” dedi. Tekne yolculuğu 27 saate kadar sürebiliyor.

2021’de Birleşmiş Milletler iklim değişikliği zirvesinde diz boyu suyun içinde demeç vererek ülkenin kötü durumunu vurgulamak için yaptığı konuşmayla manşetlerde yerini alan eski Dışişleri Bakanı Simon Kofe, Funafuti adına parlamentodaki koltuğunu korudu.

İklim değişikliğinden etkilenen ülkeler arasında ilk sıralarda yer alan Tuvalu’da, Eski Dışişleri Bakanı Simon Kofe, denize kurulan kürsüden dünyaya seslenmiş ve “Zirvede söylenenler ülkemde yaşanan gerçeklerle çelişiyor. Tuvalu iklim değişikliği ve yükselen deniz seviyeleri konusunda cesur adımlar atılmasını istiyor” demişti.

Ülke her geçen gün okyanus sularına batıyor. Bu sebeple Tuvalu vatandaşları, başka yerlere göç ediyor.

9 adaya yayılan ülke Tuvalu’nun nihai sonuçlarının açıklanmasının ardından Başbakan belirlenecek.

Ülke 6 binin biraz üzerinde kayıtlı seçmene sahip.

Pasifik’te saflar sıklaşıyor: Çin ve Kuzey Kore 2024’ü ‘dostluk yılı’ ilan etti