Türkiye devrede, Libya’daki iki düşmanı İstanbul’da kafa kafaya verdirdi

Türkiye bir süredir Libya’nın doğusundaki Halife Hafter öncülüğündeki Bingazi hükümetiyle ilişkilerini geliştirme yolunda adımlar atıyor. Geçen yıl Libya’nın doğusunu vuran sel felaketinin ardından Türkiye’nin yaptığı yardım ve bu yıl Hafter’in oğullarının Türk siyasilerle görüşmesi bunun işaretleri. Şimdi Ankara ve Bingazi arasındaki ilişkilerin sıkılaştığını gösteren bir şey daha oldu: Hafter’in yerine geçmesi beklenen oğlu Saddam, İstanbul’daki savunma ve havacılık fuarı SAHA EXPO’ya katıldı. Bu ziyarette en dikkat şeylerden biriyse Saddam ile Libya’daki siyasi rakipleri Ulusal Birlik Hükümeti’nin İçişleri Bakanı İmad Trablusi’nin yan yana, samimi bir şekilde görüntülenmesi oldu.

Normalde bu tür askeri fuarlara Hafter’in oğullarından Halid katılıyor. Önceki günlerde babası tarafından korgeneralliğe yükseltilen Saddam’ın bizzat SAHA EXPO’ya katılması, bunun akabinde Savunma Bakanı Yaşar Güler ile bir araya gelmesi ikili ilişkiler adına dikkat çekici bir gelişme. Ama bundan önceki gelişmeler göz önüne alındığında şaşırtıcı sayılmaz.

Savunma Bakanı Yaşar Güler ile Hafter’in oğlu Saddam.

Hafter’in oğullarından biri olan ve Libya Kalkınma ve Yeniden Yapılanma Fonu’nun başındaki Belkasım Hafter, nisan ayında Türk şirketleriyle masaya oturarak bölgede yeni projelerin hayta geçirilmesi için sözleşme imzaladı. Bu projeler arasında Bingazi Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nin bakımı ve tamamlanması, kanalizasyon arıtma tesislerinin bakımı ve geliştirilmesi ile kirlilikten arındırılmış temiz su hedefinin bir parçası olarak 23 Temmuz Gölü’nün bakımı ve temizliği vardı.

Bu gelişmeden üç ay sonra, temmuzda, Belkasım Ankara’da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile bir araya geldi. Görüşme hakkında çok fazla detay verilmese de iki ülke arasında ikili işbirliklerinin artırılmasıyla ilgili konuştukları açıklandı. Bu gelişmeleri önemli kılan şey Libya’nın diktatör lideri Muammer Kaddafi yerinden edildikten sonra Türkiye’nin tarafını Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti’nden yana belirlemesiydi.

Hakan Fidan ve Hafter’in oğlu Belkasım’ın temmuz ayındaki görüşmesinden.

Bir devlet, iki hükümet

Kaddafi rejimi yıkıldığında çıkan iç savaş sonucu ortaya iki hükümetli devlet yapısı çıktı. Bunlardan biri doğudaki Hafter öncülüğündeki Libya Ulusal Ordusu, diğeri de Birleşmiş Milletler’in desteklediği Ulusal Birlik Hükümeti’ydi. Türkiye de şansını BM’nin tanıdığı Trablus’tan yana kullandı. Burada amaç Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını korumaktı. Ancak Türkiye’nin Trablus’a desteği Bingazi tarafında hoş karşılanmadı. Hafter, Türkiye’yi Libya’nın iç işlerine müdahale etmekle suçladı. Daha sonra da Türkiye’yi düşman ilan eden Hafter, 2019 yılında Libya’daki Türk vatandaşlarını gözaltına alma tehditleri savurdu.

Bingazi’nin 2020’de Trablus’a saldırı başlatmasının ardından Ulusal Birlik Hükümeti’nin talebiyle Türkiye Libya’ya asker yolladı. Buna ek olarak Ankara’dan Trablus’a askeri ve teknolojik yardımlar yapıldı. Türkiye’nin tüm bu çabası, Trablus ile 2019’da imzaladığı gaz arama ve çıkarma anlaşması içindi. Türkiye’nin de yardımıyla Hafter güçleri Trablus’tan püskürtüldü. Ama iç savaş tamamen sona ermedi. 2021’de BM gözetiminde yeni bir geçiş hükümeti kurulsa da Hafter doğudaki etkisini korumayı başardı.

Türkiye 2021 ve 2022 yılları itibariyle Bingazi stratejisini değiştirerek daha diplomatik bir yol izlemeye başladı. Bunlar arasında Hafter ile doğrudan karşı karşıya gelmekten kaçınma vardı. Bunun karşılığında Hafter de Türkiye karşıtı söylemlerini azalttı. Ama iki iki taraf arasında sel felaketine kadar tam bir yakınlaşma sağlanamadı.

Bingazi ile yakınlaşma Trablus’u nasıl etkiledi?

Şarkül Avsat’ta Jacqueline Zaher’in temmuz ayında kaleme aldığı yazıda “dünün hasımları” olarak bahsedilen Ankara ve Bingazi’nin yakınlaşmasının “Ankara’nın dış politikasında radikal değişikliğe yol açacağı tahminlerinin ortaya çıkmasına” neden olduğu yazıldı. Hatta Fidan ve Belkasım’ın görüşmesinin Ulusal Birlik Hükümeti’nin Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve müttefiklerini “üzdüğü” yönünde bazı iddialar da vardı.

Ancak Ankara ve Trablus arasındaki ilişkiler düşünüldüğü gibi kötüye gitmedi. Trablusi, geçen ay Libya Büyükelçisi Güven Begeç ile bir araya gelerek güvenlik işbirliği ve iki ülke arasındaki iletişimi artırma olanaklarını görüştü. Trablusi Türkiye’nin Libya polisinin eğitimine ve donanımına verdiği destekten övgüyle söz etti.

İşte şimdi de Trablus’u temsilen SAHA EXPO’ya katılan Trablusi, Güler ile heyetlerin de katıldığı bir görüşme gerçekleştirdi. Yapılan açıklamaya göre bu görüşmede ortak güvenlik girişimlerini güçlendirmeye odaklanıldı. Ama hem Trablusi’nin hem de Saddam’ın aynı fuara katılması bir yana, yan yana oturup kafa kafaya vererek ve gülümseyerek poz verdikleri an bu ziyaretlerin en dikkat çekici tarafı oldu. Uzmanlar iki rakibi bir araya getirme konusunda Türkiye’nin nadir adımlardan birine imza attığını söylüyor.

Soldaki Ulusal Birlik Hükümeti’nin İçişleri Bakanı Trabelsi, sağdaki Hafter’in oğlu Saddam. Fotoğraf: Libya Observer

Mısır ve Türkiye’nin ilk sınavı Libya mı olacak?