ABD Hazine Bakanı Yellen’ın Çin ziyaretinden inciler: Arz fazlası, Rusya ve yemek çubukları

ABD Başkanı Joe Biden ve Çinli mevkidaşı Şi Cinping’in telefon görüşmesinden kısa süre sonra ABD Hazine Bakanı Janet Yellen Çin’e gitti. Yellen’in Çin’e ikinci ziyaretinde Çin’in aşırı üretimi ve Rusya’ya verdiği ekonomik desteğin ABD’de yarattığı endişe öne çıktı. Bir de tabii yemek çubuklarını gayet iyi kullanmasının Weibo’da yarattığı etki.

Gazze’de bir savaş, Ukrayna’da ayrı bir savaş varken ABD’nin dikkatinin neden Çin’de olduğu ise basit: Mevcut koşullarda ABD’ye rakip çıkabilecek ülkelerin başında Çin geliyor. Ay’a yıllar sonra yumuşak iniş yapan ilk ülke Çin’di. Beijing Ay’ın güney kutbundaki cevherleri sahiplenir diye NASA Ay çalışmalarına daha fazla ağırlık verdi. Uzay işin bir boyutu tabii, diplomatik açıdan da iki ülke arasında savaş var.

Bir önceki haberimizde de değinmiştik, Küresel Güney hem ABD’nin “demokrasi bekçiliğinden” sıkılmış durumda, hem de şimdiye kadar tek söz sahibi olan Batılı kurumların içinin boşaldığını düşünüyor. Çin ve Rusya’nın sürekli dillendirdiği “çok kutuplu dünya düzeni” pek çoğunun ilgisini çekiyor. G7’ye karşı tepki olarak oluşturulan BRICS’in oluşturduğu Yeni Kalkınma Bankası da bunun en güzel örneği değil mi zaten? Yeni Kalkınma Bankası dolara alternatif arayan ülkeler için bir çıkış kapısı, yerel para birimlerine geçiş anlamına geliyor. 

Tarihi zirveden sonra ilk: Şi ve Biden’ın görüşlerini dayattığı ‘samimi’ görüşme

Ayrıca Pasifik’te sular fokur fokur kaynıyor. Çin Güney Çin Denizi’nde hak iddia ederken başta Filipinler olmak üzere komşuları bu hak talebine karşı çıkıyor. Bunun sonucunda da suda sürekli karşılaşmalar yaşanıyor. Henüz Pasifik’te bir savaş çıkmadı ancak analistler burada çıkacak bir savaşın gerçek bir üçüncü dünya savaşına yol açacağından endişe duyuyor. Dolayısıyla 10Haber Dış Haberler servisi ABD-Çin ilişkilerini olabildiğince yakından takip etmeye çalışıyor. Şimdi gelelim Yellen’ın Çin ziyaretine.

Yellen dört günlük ziyaretinde sadece üst düzey yetkililerle görüşmedi, Guangzhou ve Beijing’de akademisyenlerle, öğrenciler ve Amerikalı yöneticilerle bir araya geldi. Yazının başında da belirtmiştik, bu Yellen’ın Çin’e ikinci ziyareti. İlk ziyareti yaklaşık dokuz ay önceydi. Peki bu ziyarette neler öne çıktı?

1) Çin’in aşırı üretimi ABD için bir tehlike

Yellen ilk ziyaretinden daha sert mesajlarla gitti Çin’e. Çin’in devlet destekli elektrikli araç, güneş paneli ve batarya ihracatındaki artışın Amerikan işletmelerini tehdit ettiğini belirterek bunun kontrol altına alınması gerektiğini söyledi. Dün basın toplantısı düzenleyen Yellen üst düzey Çinli yetkililere “Çin ekonomisinin ABD ve dünya üzerinde olumsuz etkileri olduğuna dair endişelerini anlattığını” söyledi.

Yellen bu endişelerini Başbakan Yardımcısı He Lifeng’den Başbakan Li Qiang’a kadar görüşebildiği tüm yetkililere iletti. ABD’li bakan “Çin muazzam kapasitesinin artık dünyanın geri kalanında absorbe edilemeyecek kadar büyük bir ülke. Bugün Çin hükümetinin atacağı adımlar küresel fiyatları etkileyebilir. Küresel piyasa suni olarak ucuz Çin mallarıyla dolduğunda diğer ülkelerdeki firmaların hayatı tehlikeye girebilir” dedi.

Çin ekonomi politikalarında geri adım atar mı, orası kuşkulu. Başbakan Li, Yellen ile görüşmesinde Washington’u ekonomi ve ticareti “siyasallaştırmamaya” ve “ulusal güvenlik kavramını abartmamaya” çağırdı, adil rekabet ve açık işbirliği gibi temel piyasa ekonomisi normlarına bağlı kalmasını istedi.

Bu arada Çin de ülkenin aşırı üretim sorununun farkında olduğunu aralık ayındaki yıllık ekonomi konferansında bir sorun olarak kabul ederek göstermişti. Bununla birlikte Çin’in devlet kontrolündeki medya kanallarında son zamanlarda çıkan haberlere göre Çin’in ihracatı müşterilerin ihtiyaçlarını karşılayan yüksek kaliteli mallar üzerine.

Tesla rüyası bitiyor mu? İşte düşüşünün iç yüzü

2) Rusya’ya destek başka bir endişe

Yellen Guangzhou’da Başbakan Yardımcısı He ile görüşmesinde ayrıca Çinli şirketler Rusya’ya ekonomik desteğini sürdürürse bunun “kritik sonuçları” olabileceği konusunda uyardı.

ABD ve diğer Batı ülkeleri savaşı sonlandırması için Rusya’ya caydırmak amacıyla birtakım ekonomik yaptırımlar uyguluyor. Bu yaptırımlar arasında Rus gazını almayı kesmek de var ki bundan en çok etkilenen ülkelerin başında da temiz enerjiye geçiş sözü veren Almanya vardı. Ancak Çin, Rusya’nın can simidi olarak öne çıktı. Tarafsız olduğunu söyleyen Çin, bir yandan ateşkes çağrısı yaparken bir yandan da Rusya ile ticarete devam etti.

Bu süreçte Biden yönetimi de ABD’nin yaptırım kararlarına karşı çıktığı için Çinli şirketlere ticari kısıtlamalar getirdi. Yellen “Başkan Biden ve ben, Rusya’nın savunma sanayisini destekleyen ve Ukrayna’ya karşı savaş açmasına olanak tanıyan araçlara ulaşmasını engellemek için elimizden gelen her şeyi yapmaya kararlıyız” dedi.

Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mao Ning ise Yellen’ın açıklamasına “Çin ve Rusya arasında çeşitli alanlarda yapılan normal işbirliklerine müdahale edilmemeli, bunlara kısıtlama getirilmemeli” diye yanıt verdi.

3) İletişim kanallarını açık tutmak önemli

Her ne kadar ziyaret sert bir tonda geçmiş olsa da Yellen’ın bu ziyareti aslında Biden ve Şi’nin geçen yıl aldığı iletişim kanallarını açık tutma çabasının bir parçası. Geçen yıl iki ülkenin ilişkisi casus balon krizinden sonra dibi görmüştü. Yellen “ABD-Çin ilişkilerinin bugün, geçen yılın bu zamanlarına göre çok daha güçlü bir zeminde olduğu yadsınamaz. Bu gezi sırasında Amerikalıların önem verdiği belli başlı konularda bir tartışma temeli atabildik” dedi.

İki ülke arasındaki farklılıkların henüz çözüme kavuşturulmadığını vurgulayan Yellen “Biden ve ben iki ülke arasındaki karmaşıklığı anlayabiliyoruz. Önceliklerimiz ulusal güvenliğimizi ve müttefiklerimizin güvenliğini sağlamak, Amerikalı işçiler ve firmalar için eşit bir oyun alanı yaratmak ve sağlıklı bir ekonomik ilişki kurmak” diye konuştu.

4) Öncekinde mantarla olay olmuştu, bu seferkinde yemek çubuğu ile

Tamam, Yellen hazine bakanı ama ziyarette sadece ciddi şeyler yaşanmadı. Yellen’ın ziyaretini Çinli internet kullanıcıları da yakından takip etti. Önceki ziyaretinde Yellen’ın Yunnan restoran zincirinde yemek yediği öğrenilince restoranın müşteri sayısı artmıştı.

Bu kez Yellen’in sade tarzı dikkat çekti. Sosyal medyada yapılan yorumlardan biri şöyleydi: “Yellen sıradan bir yolcu gibi geldi Çin’e. Uçaktan tek başına indi, bir çantayı yandan takmış, elinde ayrı bir çanta vardı. Dürüst olayım, üst düzey bir yetkili olarak o kadar ayakları yere basıyormuş gibi duruyor ki!”

Bazıları da Yellen’ın yanında çok kalabalık bir heyetle gelmemesini övdü.

Geçen sefer manta yemesiyle olay olan Yellen bu kez yemek çubuğunu kullanış şekliyle dikkat çekti. Hatta devlet kanalı CCTV’nin muhabiri “Yellen’ın yemek çubuklarını oldukça iyi kullandığını fark ettim. Yellen’ın ABD’li bir yetkili olarak Çin hakkında yemeklerinden daha fazlasını bilmesi gerekir. ABD’nin dünya görüşünü, Çin ve Çin-ABD ilişkilerine bakışını ancak Çin’i daha iyi anlayarak düzeltebilir” dedi.