Ar-Ge’ye bak, teknolojide neden alınacak çok yol olduğunu anla!

Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı yalnızca yüzde 3,1 olan Türkiye’nin Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcaması geçen yıl 2022’y göre arttı. Ancak Türkiye’nin bu artışa rağmen daha alacağı çok yıl var. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması, 2023 sonuçlarına göre Türkiye’nin Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcaması 2023 yılında bir önceki yıla göre 178 milyar 873 milyon TL artarak 377 milyar 542 milyon TL’ye yükseldi. Bu arada  Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcamasının GSYH içinde 2022 yılında yüzde 1,32 olan oranı geçen yıl 26 trilyon 545 milyar 722 milyon TL’lik GSYH içinde yüzde 1,42’ye çıktı.

Türkiye’nin yurt içi Ar-Ge harcamasının GSYH içindeki payı 2022 yılındaki düşüşün ardında tekrar yükselmesine rağmen bu konuda alınacak hayli yolu olduğu görülüyor.

Dünyanın önde gelen istatistik veri tabanlarından Statista’ya göre Ar- Ge’ye en büyük yatırımı yapan ülke İsrail. Bu alandaki yatırımlarının büyük çoğunluğunu saunma sanayi alanında yapan İsrail  2o22 yılı verilerine göre Ar-Ge’ye GSYH’sının yüzde 6,02’si kadar yatırım yapıyor. İkinci ve üçüncü sırada ise çip ve elektronikteki atılımlarıyla öne çıkan Güney Kore ve Tayvan yer alıyor. Bu iki ülkede Ar-Ge’nin payı  sırasıyla yüzde 5,2 ve 3,96 oldu.

Ar-Ge harcamalarında mali ve mali olmayan şirketler yüzde 65,1 ile en büyük paya sahip olurken bunu yüzde 30,0 ile son yıllarda kalite bakımından irtifa kaybeden  yükseköğretim takip etti. Kâr amacı olmayan kuruluşlar tarafından yapılan Ar-Ge harcamalarının da dâhil olduğu genel devlet Ar-Ge harcamalarının toplam Ar-Ge harcamaları içindeki payı yüzde 4,9 oldu. Ar-Ge harcamaları içinde personel harcamaları yüzde 30,0 ile 52,5 ile en büyük harcama kalemini oluşturdu.

Ar-Ge harcamalarının 2023 yılında yüzde 52,6’sı mali ve mali olmayan şirketler tarafından finanse edilirken genel devlet Ar-Ge harcamalarının yüzde 33,1’ini, yükseköğretim yüzde 12,7’sini, yurtdışı kaynaklar yüzde 1,6’sını ve diğer yurt içi kaynaklar yaklaşık olarak yüzde 0,03’ünü finanse etti.

Ar-Ge’de 290 bin 850 personel çalıştı

Bir kurumda veya bir projede bir katılımcının gerçek çalışma saatlerinin hesaba katıldığı  tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden 2023 yılında toplam 290 bin 850 kişi Ar-Ge personeli olarak çalıştı. Sektörler itibariyle dağılımına bakıldığında TZE cinsinden toplam Ar-Ge personelinin 2023 yılında yüzde  65,4’ü mali ve mali olmayan şirketlerde, yüzde 31,4’ü yükseköğretimde ve yüzde 3,1’i kâr amacı olmayan kuruluşların da dâhil edildiği genel devlet sektöründe.

100 Ar- Ge personelinden  34’ü kadın

TZE cinsinden kadın Ar-Ge personel sayısı 2023 yılında 99 bin 195 kişi ile toplam Ar-Ge personel sayısının yüzde 34,1’ini oluşturdu. Sektörler itibariyle TZE cinsinden kadın Ar-Ge personel oranı yükseköğretimde yüzde 47,7, kâr amacı olmayan kuruluşların da dâhil edildiği genel devlette yüzde 29,6, mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 27,8 oldu.

Ar-Ge personelinin %31,0’ı doktora veya eşdeğeri eğitim seviyesine sahip

Öğrenim durumuna göre incelendiğinde Ar-Ge personelinin yüzde 38,3’ünün lisans eğitim düzeyine sahip olduğu görüldü. Bunu sırasıyla yüzde 31,0 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 21,4 ile yüksek lisans, yüzde 4,9 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 4,4 ile lise ve altı kategorileri takip etti. TZE cinsinden Ar-Ge personelinin eğitim durumuna göre dağılımı ise sırasıyla; yüzde 47,4 ile lisans, yüzde 21,9 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 19,8 ile yüksek lisans, yüzde 5,8 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 5,1 ile lise ve altı eğitim düzeyi şeklinde oldu.

En fazla Ar-Ge harcaması Ankara bölgesinde

İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzeye göre 2023 yılında Ar-Ge harcamalarının en yüksek olduğu bölge toplam Ar-Ge harcamasının yüzde 29,7’sini gerçekleştiren TR51 (Ankara) iken bunu yüzde 8,9 ile TR10 (İstanbul) ve yüzde 10,6 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesi takip etti. Ankara bölgesinin ilk  sırada yer almasında Aselsan, TUSAŞ ve Roketsan benzeri savunma sanayi şirketleri etkili oldu.  Toplam Ar-Ge personel sayısının yüzde 31,7’si TR10 (İstanbul), yüzde 19,4’ü TR51 (Ankara) ve yüzde8,1’i TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesinde istihdam edildi.

En fazla Ar-Ge harcamasını yüksek teknoloji girişimleri  yaptı

Ar- Ge verileri yüksek teknoloji üreten şirketlerin bu konuda başı çektiğini gösteriyor. İmalat sanayinde Ar-Ge faaliyeti yürüten girişimler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında, 2023 yılında imalat sanayinde gerçekleştirilen 139 milyar 469 milyon TL Ar-Ge harcamasının yüzde 47,5’inin yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan girişimler tarafından gerçekleştirildiği görüldü. İmalat sanayindeki toplam Ar-Ge harcamasının yüzde 40,0’ı orta yüksek teknoloji faaliyetindeki girişimler, yüzde 8,5’i orta düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler ve yüzde 4,0’ı düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler tarafından yapıldı.

Türkiye sahiden yüksek teknoloji dönüşümü mü istiyor?

TOBB: Yüksek teknoloji sanayide geriliyor