Maliye’den uçan da kaçan da kurtulamıyor: Bir vergi de ChatGPT’ye geldi
Devlet kaçak sigara ve tütünde 70 milyar TL’lik vergi kaçağının peşine düştü
Tarım ve Orman Bakanlığı yılda yaklaşık 70 milyar lira olduğu tahmin edilen kaçak sigara ve tütündeki vergi kaybı için kolları sıvadı. Buna göre takip ve izlemeyi kolaylaştırma amacıyla sigara paketlerindeki kodlama bilgisi içeriği genişletilecek.
Sigara ve tütün kaçakçılığıyla yoğun mücadeleye rağmen vergi kaybı her geçen yıl artıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kayıt dışı tütün mamulü ticaretiyle mücadele için hazırladığı “Tütün Mamullerinin Üretim Şekline, Etiketlenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmeliğe göre takip ve izlemeyi sağlamak amacıyla sigara paketlerinde kodlama bilgisi içeriği genişletilecek. Sigara paketlerinde üretime ait hat ve makine numarası ile vardiya numarası gibi bilgiler ile asgari “gün/ay/yıl” kodlaması, diğer tütün mamullerinde asgari “gün/ay/yıl” kodlaması zorunlu hale getirildi.
Nargilelik tütün mamulü paketlerine içeriğindeki tütün oranının yazılması zorunlu olacak. Bu zorunluluğun denetlenmesi amacıyla da gerekli altyapı hazırlıkları yürütülüyor. Nargilelik tütün mamulü iç ambalajı üzerine üretim tarihi ve kodlama bilgisi yazılacak. Bu paketler silindir şeklinde olamayacak. Takip ve izlemeyi sağlamak amacıyla tütün mamulü paketleri üzerinde yer alan üretim tarihi bilgisi asgari “gün/ay/yıl” olarak bulunacak. Tütün mamulü kullanımının teşvik edilmesinin ve özendirilmesinin önlenmesine yönelik de nargilelik tütün mamulü üretiminde renklendirici kullanımı yasaklanırken sigara filtrelerinin silindirik form dışında herhangi bir şekilde olamayacağı da hüküm altına alındı.
Şirketlere Mart 2025’e kadar süre tanındı
Sektörde faaliyet gösteren şirketlere ürünlerini düzenlemeye uygun hale getirmesi için 31 Mart 2025 tarihine kadar geçiş süreci tanındı. Bu tarihten sonra değişikliklere uygun olmayan ürünler piyasada bulunamayacak. Bakanlıktan yapılan açıklamada görüşlerine yer verilen Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı da yönetmelikte uygulamada karşılaşılan sorunların giderilmesi ve gerekli birtakım unsurların eklenmesi amacıyla düzenlemeler yapıldığını belirtti. Düzenlemenin, kayıt dışı tütün mamulü ticaretiyle etkin mücadele edilmesi, tütün mamullerinin kullanımının teşvikinin ve özendirilmesinin önlenmesine yönelik hükümler içerdiğine işaret eden Yumaklı şunları söyledi:
“Piyasaya arz uygunluk belgelerinin verilmesinde uyulması zorunlu teknik düzenlemeler arasında yer alan Türk standartlarında daha önce yapılan değişiklik sonrasında, ‘(TS) 13444 Puro ve Sigarillo Standardı’ndaki düzenlemelerle yönetmeliğin ilgili hükümlerinin uyumlu hale getirilmesi amacıyla değişiklik yapılması gereği hasıl oldu. Bu minvalde, Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliğiyle tütün mamullerinin üretim şeklinde ve piyasaya arzında birtakım düzenlemeleri hayata geçiriyoruz. “
Kaçak sigara ve tütünde vergi kaybı çok büyük
Kaçak sigara ve tütünden kaynaklanan vergi kaybı tüm mücadeleye rağmen yıllar içinde artmaya devam etti. 2013 yılında 6.9 milyar lira olan tahmini ÖTV ve KDV kaybı 2014’te 7.5 milyar lira, 2015 yılında 8, 2016 yılında 12.1, 2017 yılında 15.3, 2018 yılında 14 milyar lira, 2019 yılında 16.2 milyar lira, 2020 yılında 19.4 milyar liraya ulaşmış. 2022 yılına ilişkin veriler ise rakamın 33,9 milyar TL’ye ulaştığını gösteriyor. 2023 yılına ilişkin kaçağın da ikiye katlandığı düşünülüyor.
Kaçak ‘boş paket analizi’ ile anlaşılıyor
Türkiye’de sigaradaki kaçak oranı Tütün Sanayicileri Derneği’nin yaptırdığı “boş paket analizi” ile tespit ediliyor. Uygulamaya göre ev çöplerinden 10 bin sigara paketi toplanıyor. Paketler üzerindeki izlenebilirlik kodlarından ne kadarının yasal, ne kadarının kaçak, ne kadarının sahte sigara olduğu tespit edilebiliyor. Ayrıca sigara üreticileri de kendi forensic laboratuvarlarında iyi taklitleri bile inceleyip sahte sigaraları ortaya çıkartabiliyor.
Nielsen tarafından 2022 yılının son çeyreğinde Türkiye nüfusunun yüzde 53’ünü kapsayan 36 şehirde yapılan ve British American Tobacco, Japan Tobacco International ve Philip Morris tarafından finanse edilen araştırmada yurtdışı menşeli kaçak oranı yüzde 5.2 çıkmıştı. Araştırma yapılmak üzere toplanan paketlerin yüzde 0,7’sinde ankete katılan şirketlerin markalarının sahteleri olduğu görülmüştü. Yapılan araştırmaya göre göre kaçak sigara oranının en yüksek olduğu şehir yüzde 36 ile Şanlıurfa. Bu şehri yüzde 15.3 ile Van, yüzde 15 ile Antakya izliyor.
Oyunlar ve Bulmacalar