Bu nasıl oldu bilen yok: Ekonomi ‘mucize’ gerçekleştirip bir ayda 399 bin yeni istihdam yarattı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Hanehalkı İşgücü Araştırması Aralık 2023 sonuçları sıkılaştırıcı politikalara ve yüksek faizler nedeniyle krediye ulaşmanın zorlaşmasına rağmen işsizliğin azaldığını ve ekonominin bugüne kadar az görülen sayıda yeni istihdam yarattığını ortaya koydu. TÜİK’e göre 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2023 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre 12 bin kişi azalarak 3 milyon 98 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,1 puan azalarak yüzde 8,8 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde yüzde 7,1 iken kadınlarda yüzde 12,0 olarak tahmin edildi.

399 bin yeni istihdam nasıl yaratıldı?

TÜİK’e göre istihdam edilenlerin sayısı 2023 Aralık’ta bir önceki aya göre 399 bin kişi artarak 32 milyon 56 bin kişi, istihdam oranı ise 0,6 puan artarak yüzde 48,8 oldu. Bu oran erkeklerde yüzde 66,1 iken kadınlarda yüzde 31,9 olarak gerçekleşti.

İşsizlik kasımda tırmanışa geçti, ekonomi istihdam yaratamıyor

Yeni istihdam yaratmakta zorlanan ekonominin Aralık 2023’teki üstün performansının nedenlerini anlamak için elimizde şimdilik gerekli veri bulunmuyor. Ancak bu konuda çıkarım yapabilmek için iki endekse göz atılabilir.

Bunlardan biri İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI verisi. Kasım 2023’te 47,2 olan İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI aralıkta 47,4 olarak gerçekleşti. Ağırlıklı olarak nispeten büyük şirketlerin durumunu yansıttığı düşünülen Endeks üst üste altıncı ayda 50,0 eşik değerinin altında kaldı. Yani büyük şirketlerde durum iyi değil, ancak bu endekse göre istihdamda daralma eğilimi durdu.

İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket verilerini değerlendiren  S&P Global Market Intelligence Ekonomi Direktörü Andrew Harker “Türk imalat sektöründe 2023’ün son ayında görülen yavaşlama yılın ikinci yarısında zayıf talebin etkisiyle ortaya çıkan zorlayıcı koşulların özeti şeklindeydi. Yine de firmaların yeni yıla girerken çalışan sayısını koruma eğiliminde olması işgücü piyasaları açısından olumlu sinyaller verdi” demişti.

MÜSİAD’ın endeksleri neyi gösteriyor?

Ekonomide istihdamın gelişimiyle ilgili mercek altına alınacak bir diğer gösterge de MÜSİAD’ın Satınalma Müdürleri Endeksi (SAMEKS). Bu endeksin PMI’dan farkı sanayinin yanı sıra hizmet sektörünü de kapsaması, ağırlıklı olarak KOBİ verilerini de içermesi.

2023 Aralık ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi bir önceki aya göre 3,1 puan ivme kazanmış ve 54,9 puanla referans değer üzerindeki seyrini sürdürmüş. Yani ekonomide canlılık artıyor. Bu endeksin alt endekslerinden Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi ise uçuşa geçmiş ve önceki aya göre 5,3 puan artışla 57,8 seviyesine yükselmiş. Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi de önceki kasıma göre 1,4 puan artarak  52,8 olmuş.

İşin istihdam cephesinde de ilginç veriler göze çarpıyor. Sanayide istihdam alt endeksi aralıkta önceki aya göre 4,7 puan artarak 51,1 seviyesine yükselmiş ve iki ay aradan sonra yeniden sektör genelinde emek talebi artışı görülmüş.

Hizmet sektöründe istihdam alt endeksi Aralık ayında 1,6 puan artışla 50,0 puanla başa baş noktasına ulaşmış ve durağan bir görüntü vermiş. Yani sanayinin aksine hizmet sektöründe ciddi bir istihdam artışından bahsetmek mümkün değil.

Ancak hem PMI hem de SAMEKS verileri ekonomide canlılığa hem de istihdam artışına işaret etmekle birlikte 399 binlik artışın izahı kolay değil. Ekonominin istihdam yaratmakta zorlandığı biliniyor. 2023 yılında da istihdam yaratma konusunda inişli çıkışlı bir seyir izlemiş.

Ekonomide mucizevi veri: Üretim düşüşü sebep işsizlik sonuç olmadı!

Ekonomi 2023’te ne kadar istihdam yarattı?

Ekonomi 2023 Ocak ayında 309 bin istihdam yaratmış. Şubatta 11 ili etkileyen deprem nedeniyle 354 bin azalmış. Bir sonraki ay toparlanma başlamışsa da istihdam martta da 179 bin azalmış. Nisan ve mayıs aylarında istihdamın sırasıyla 479 bin ve 78 bin arttığı görülmüş. Seçim sonrası ilk ay olan haziranda ise ekonominin istihdam kaybı turizm sezonunun başlamasına rağmen 358 bine ulaşmış.

Temmuz ayında gidenlerin 347 bini dönmüş. Ağustos ve eylül 16 binlik ve 58 binlik küçük istihdam kayıplarının olduğu aylar olarak göze çarpmış.  Ekimde 260 istihdam yaratan ekonomi bir sonraki ay 231 bin kayıp vermiş.  Aralık ayında da sorgulanan 399 binlik istihdam artışı olmuş.

Gençlerin işsizlik derdi büyük: Yüzde 15,5

TÜİK’e göre 15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki aya göre 0,8 puan azalarak yüzde 15,5 oldu. Genel işsizlik oranının neredeyse iki katı olan bu oran gençleri neden sürekli yurtdışı arayışı içinde olduğun gösteriyor. Kadınların bu konuda da erkeklere göre dezavantajlı olduğu görülüyor. Bu yaş grubunda işsizlik oranı; erkeklerde yüzde 11,5, kadınlarda ise yüzde 22,8 olarak tahmin edildi.

Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı (geniş tanımı işsizlik) 2023 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre 2,1 puan artarak yüzde 24,7 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 16,4 iken işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı yüzde 17,9 olarak tahmin edildi.

Doç. Dr. Orhan Karaca da yaptığı sosyal medya paylaşımında atıl işgücü oranının pandemiden çıkıştan bu yana en yüksek oranı ulaştığını belirterek şu görüşleri paylaştı:

Türkiye’de ölçülen gerçeğe en yakın işsizlik oranı aşağıdaki grafikteki mor çizginin gösterdiği atıl işgücü oranıdır ve o da aralık ayında %24,7’ye çıkmıştır. Bu pandemiden çıkıştan bu yana görülen en yüksek orandır.

Bu oranlar nedir diye merak ediyorsanız, TÜİK’in işgücü… pic.twitter.com/EgRT5rsuwF

— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) February 12, 2024

 DİSK: Geniş tanımlı işsizlik pandemi öncesini geçti

DİSK Araştırma Merkezi (DİSK- AR) İşsizlik ve İstihdamın Görünümü Raporu’na göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı Aralık 2023’te 9 milyon 656 bin kişi olarak gerçekleşti.

Hem yıllık hem aylık olarak dar tanımlı işsiz sayısında azalış olsa da Aralık 2023’te geniş tanımlı işsizlikte patlama görüldü. Geniş tanımlı işsiz sayısı aylık 1 milyon, yıllık ise 1,5 milyon kişi arttı. Aralık 2022’de 8,1 milyon olan geniş tanımlı işsiz sayısı Kasım 2023’te 8,7 milyon ve Aralık 2023’te ise 9,7 milyon olarak gerçekleşti.

Pandemi öncesinde 6,4 milyon ve yüzde 18,7 olan geniş tanımlı işsizlik, Aralık 2023’te yüzde 24,7’ye ve 9,7 milyona tırmandı! pic.twitter.com/BFdr2PWQcH

— DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR) (@disk_arastirma) February 12, 2024