Enflasyonla mücadeleyi başaran merkez bankalarında faiz indirimi hareketliliği

Dünya çapındaki Covid-19 salgını sonrasında başgösteren enflasyonda kimi ülkelerin yaklaşık üç yıldır devam eden enflasyonla mücadelesinde yavaş yavaş sona yaklaşılıyor. Henüz birçok merkez bankası para politikası duruşunu değiştirmese de piyasalarda yumuşama sinyalleri günden güne güçlenmeye devam ediyor. Yılın ilk yarısında sadece Avrupa, Kanada ve İsviçre Merkez Bankası faiz indirimine giderken Türkiye ve Japonya’da merkez bankaları faiz artırımı yaptı. Beklentiler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) en erken yılın üçüncü çeyreğinde indirim yapacağı yönünde yoğunlaşıyor.

2022 yılından itibaren yüksek enflasyonla mücadele kapsamında sıkı para politikası izleyen ABD Merkez Bankası (Fed) bu yılın ilk yarısındaki toplantılarda politika faizinde değişikliğe gitmedi. Ülkede yüksek enflasyon karşısında 2022’de faiz artışlarına başlayan Fed Mart 2022’den bu yana 11 faiz artırımında toplam 525 baz puanlık artış yapmıştı. Fed politika faizini en son Temmuz 2023’te 25 baz puan artırarak 2001’den bu yana en yüksek seviyeye çıkarmıştı.

Banka bu yılın ilk altı ayında düzenlenen Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantılarında politika faizini beklentiler dahilinde değiştirmeyerek 23 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 5,25-5,50 aralığında sabit bıraktı.

Öte yandan bankanın enflasyon tahminleri yılın ilk yarısında revize edilerek bu yıl için yüzde 2,4’ten yüzde 2,6’ya, 2025 için yüzde 2,2’den yüzde 2,3’e yükseltilirken 2026 için ise yüzde 2’de sabit tutuldu.

ABD’de enflasyon, ocak, şubat ve mart aylarında yıllık bazda sırasıyla yüzde 3,1, 3,2 ve 3,5 ile beklentilerin üzerinde gerçekleşmesinin ardından nisanda 3,4 ile beklentiler doğrultusunda ve mayısta 3,3 ile beklentilerin altında gerçekleşti.

ECB’den beş yılın ardından ilk faiz indirimi

Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) Temmuz 2022’den itibaren art arda 10 toplantıda faiz oranlarını toplamda 450 baz puan artırmasının ardından, haziranda yaklaşık beş yıldan sonra 25 baz puan indirim kararı verdi.

ECB üç temel politika faizinde de 25 baz puan indirim kararı vererek refinansman faizini yüzde 4,50’den 4,25’e, mevduat faizini yüzde 4’ten 3,75’e ve marjinal fonlama faizini yüzde 4,75’ten 4,50’ye indirdi.

ECB Başkanı Christine Lagarde bankanın haziran ayındaki toplantısının ardından yaptığı açıklamada, faiz indirimi kararının ileriye dönük yol haritasına olan güven ile gerekçelendirildiğini ifade etti. Ayrıca Lagarde dezenflasyon süreci için bankanın daha çok veriye ihtiyacı olduğunu belirterek “Verilere bağlı kalarak aşama aşama devam edeceğiz” dedi. Öte yandan euro bölgesinde ocakta yüzde 2,8 olan yıllık enflasyon, mayısta yüzde 2,6’ya geriledi.

BoE’nin faiz indiriminde Fed’e göre daha yavaş hareket etmesi bekleniyor

Sıkılaşma döngüsüne Aralık 2021’de başlayan İngiltere Merkez Bankası (BoE), bu yılın ilk yarısında mevcut para politikası duruşunu koruyan merkez bankaları arasında yer aldı. BoE, yılın ilk 6 ayında da politika faizini değiştirmeyerek politika faizini piyasa beklentileri doğrultusunda son 16 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 5,25’te sabit bıraktı.

Son olarak haziran ayındaki para politikası kurulu toplantısının ardından BoE’den yapılan açıklamada, manşet enflasyonun mayısta yıllık yüzde 3,2’den 2’ye gerilediği ve bunun da mayısta para politikası raporundaki tahminlere yakın olduğu kaydedildi.

Ülkede 4 Temmuz’da yapılacak genel seçimlerin bankanın kararı üzerinde bir etkisi olmadığının hatırlatıldığı açıklamada, kararın her zamanki gibi orta vadede yüzde 2’lik enflasyon hedefine sürdürülebilir bir şekilde ulaşılması için gerekli görülen hususlar temelinde verildiği aktarıldı.

Politika faizini Ağustos 2023 itibarıyla yüzde 5,25’e yükselten ve söz konusu tarihten beri aynı seviyede tutan BoE’nin faiz indirimine yılın ikinci yarısında başlayabileceği öngörülürken Fed’e göre bu konuda daha yavaş hareket etmesi bekleniyor.

BoJ’da negatif faiz dönemi son buldu

Bu yıl dört para politikası toplantısı gerçekleştiren Japonya Merkez Bankası (BoJ), oy birliğiyle ocakta politika faizini yüzde eksi 0,1’de sabit bıraktı. Banka mart ayındaki toplantısında ise 17 yıl sonra ilk kez faiz artırımına giderek politika faizini yüzde eksi 0,1’den yüzde 0,1’e yükseltti.

Böylece BoJ 2016’da başladığı negatif faiz politikasına son vererek küresel resesyon ve borç krizinin ardından devreye sokulan negatif faiz politikasını terk eden son merkez bankası oldu. Banka, haziranda düzenlediği iki günlük para politikası toplantısının ardından politika faizini değiştirmeyerek yüzde 0 ila yüzde 0,1 aralığında sabit bırakılmasına karar verildiği bildirildi.

Toplantının ardından yapılan açıklamada ülke ekonomisinin bazı kısımlarının zayıf kalmaya devam etmesine karşın kısmen toparlandığı, kurumsal karların artmasıyla şirketlerin sabit yatırımlarında ılımlı bir artış trendi olduğu belirtildi. Ülkede enflasyon ocakta yıllık yüzde 2,2 seviyesinde bulunurken mayısta yüzde 2,8’e yükseldi.

Bir sonraki toplantısını temmuz ayının sonunda yapacak BoJ’un enflasyondaki yükselişin hız kazandığı ve ülke para birimi yenin son 38 yılın en düşük seviyesine gerilediği bu günlerde faiz artırması için uygun alanın sağlandığı öngörülüyor.

İsviçre’den ilk yarıda iki faiz indirimi

İsviçre Merkez Bankası (SNB), Mart 2024’te düzenlenen ilk toplantısında politika faizini beklenmedik şekilde 25 baz puan düşürerek, gelişmiş ülkelerde faiz oranlarını düşüren ilk merkez bankası oldu. Politika faizinin sabit kalacağı beklentilerinin aksine, faiz oranını yüzde 0,25 indirerek yüzde 1,50’ye indirildiğini duyuran banka, “Para politikasının gevşetilmesi, son 2,5 yılda enflasyonla mücadelenin etkili olması nedeniyle mümkün olmuştur.” değerlendirmesine yer verdi.

SNB, İsviçre para biriminin değer kazanmasını da göz önünde bulundurarak faiz indirimi kararı aldığını belirtti.

Martta yapılan faiz indirimi SNB’nin 9 yılda yaptığı ilk faiz indirimi olurken, banka haziranda 25 baz puanlık bir faiz indirimi daha gerçekleşti.

Böylece, hazirandaki toplantının ardından politika faizi yüzde 1,50’den 1,25’e indirildi.

Kanada Merkez Bankası 4 yıl sonra faiz indirdi

Kanada Merkez Bankası (BoC), 5 Haziran’da politika faiz oranını beklentiler doğrultusunda 25 baz puan düşürerek yüzde 4,75’e çekti.

Bankadan yapılan açıklamada, son verilerin enflasyonun yüzde 2 hedefine doğru hareket etmeyi sürdüreceğine olan güveni artırdığı, ancak enflasyon görünümüne yönelik risklerin devam ettiği aktarıldı.

BoC, bu ay politika faizini düşürerek, 4 yıl sonra ilk faiz indirimini gerçekleştirmiş oldu. Banka ayrıca, enflasyonu dizginlemek için agresif faiz artışları sonrasında G7 ülkeleri arasında politika gevşetmeye başlayan ilk merkez bankası olarak dikkati çekti.

TCMB bu yıl iki faiz artırımı yaptı

TCMB izlediği sıkı para politikası doğrultusunda 2024’ün ilk yarısında iki kez faiz artırımı kararı aldı. Türkiye’nin enflasyon verilerine bakıldığında, ocakta yüzde 64,86 olarak belirlenen yıllık enflasyon mayıs ayında 75,45’e yükseldi.

Sene başından itibaren yükseliş gösteren yıllık enflasyon verilerinin ardından banka, Aralık 2023’te yüzde 42,50 olan politika faizini ocak ayında 250 baz puan artırarak yüzde 45’e yükseltti.

Martta da ikinci faiz artırımına giderek 500 baz puan artışla politika faizini yüzde 50’ye çıkaran banka, yılın ilk yarısında politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 50’de sabit tuttu.

Bazı yabancı finans kuruluşları TCMB’nin faiz indirimine en erken üçüncü çeyreğin sonunda başlayacağını raporlarken genel beklenti ise 2025’in ilk çeyreğinde yoğunlaşıyor.

Dev bankalar faiz indirimi için tarih verdi: En erken üçüncü çeyreğin sonunda başlar

ABD’de enflasyon altı ay sonra düştü, faiz indirimi beklentisiyle altın fiyatları yükseliyor