‘Üniversite mezunları neden yurt dışına göçmek istiyor’ sorusunun cevabı bu haberde

Türkiye gelir dağılımım eşitsizliğinin çok yüksek olduğu bir ülke. En son geçen hafta açıklanan Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK’in son rakamlarında da bu eşitsizliğin minicik bir düzelmeyle de olsa devam ettiğini gördük.

Gelir eşitsizliği sadece zengin ile yoksul arasındaki farkı ve orta sınıfın giderek yok olmasını anlatmıyor, aslında bu grupların kendi içinde de ciddi gelir eşitsizlikleri var.

Örneğin Türkiye’nin en çok gelir elde eden yüzde 20’lik kesimini oluşturan yaklaşık 17 milyon kişi, ülke içinde elde edilen bütün gelirlerin neredeyse yarısını (yüzde 48) alıyor. Bu başlı başına büyük bir eşitsizlik. Ama o uzaktan tuzu kuru gözüken en zengin yüzde 20’nin içine daha yakından baktığınızda, orada da çok derin eşitsizlik görüyorsunuz.

Vurun üniversite mezununa

Ekonomim gazetesinden Özder Şeyda Uyanık işte bu rakamlara yakından bakmış; hatta gelir dağılımı rakamlarını yüzdelik dilimlere göre değil toplumun eğitim durumuna bakarak kıyaslamış. Bunu son yıla bakarak da değil, geriye doğru dönüp son 18 yıla bakarak yapmış.

Tam da asgari ücretin az mı çok mu arttığının tartışıldığı bu dönemde çok çarpıcı bazı rakamlar bulmuş. Örneğin son 18 yılda Türkiye’de elde ettiği gelir en fazla artanlar herhangi bir okulu bitirmeyenler olmuş. Bu eğitimsiz grubun geliri son 18 yılda yüzde 2470 artmış.

Şu denebilir: Onlar çok yoksuldu, neredeyse sıfır noktasından geliyordu, o grubun gelirinin artması aslında gelir dağılımını genel olarak düzelten bir şey.

Bu görüş bir ölçüde doğru olsa da, lise mezunu olmayan, yani ilkokul veya ortaokul mezunu kesimlerin ücret artışı 18 yılda yüzde 2217 olurken lise mezunlarının hemen hemen o kadar, yüzde 2200 gelir artışı yaşaması, buna karşılık üniversite mezunlarının yüzde 1944’te kalması, bunun tek seferlik bir şey değil 18 yıla yayılan bir genel uygulama olması Türkiye’de neyin teşvik edildiğini göstermesi bakımından önemli. 

Haberden aktarıyoruz:

Yöneticiler çalışanlarla farkı açtı

Meslek gruplarında son 10 yılın kazananı yöneticiler oldu. 2014’ten bu yana gelirlerdeki en düşük artış ise “profesyonel meslek gruplarında” oldu. Yöneticilerin gelirleri 10 yılda yüzde 1315 oranında artarken, profesyonellerin maaşları yüzde 851 oranında arttı.

Yine “masa başı” ya da “beyaz yaka” olarak tabir edilen, “büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar” da en düşük artışlarda profesyonellerin ardından ikinci oldu.

Yöneticilerin hemen ardından ise 10 yılda gelirini en çok artıran grup, vasıfsız olarak da tabir edilen “nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar” oldu.

2014’te bir yöneticinin maaşına oranı yüzde 76 olan bir profesyonel, 2023’te yüzde 51’e gerileyerek yöneticinin yarısı kadar maaş aldı. 2024’te ise oran yüzde 65 çıksa da halen 10 yıl öncesinin gerisinde yer alıyor.

Gelirlerde yöneticilerin ortalama 2024 yılında 50 bin TL aldığı görülürken, onların dışında 2024 yılında 17 bin 2 TL olan asgari ücretin üstünde maaş alanlar profesyoneller ve “teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları” oldu.

Yöneticiler asgari ücrete yenildi

2012 yılında 914 TL ortalama olan asgari ücrete göre ortalama yönetici geliri 3,23 seviyesinde olurken, 2017 yılında zirveye çıkarak 4,32 oluyor. Ancak sonrasında gerileme sürecine giren farka göre bir yönetici 2024 yılında ortalama 2,98 asgari ücret kazandı. 2023’te bu oran 2,37 olmuştu.

Cinsiyet ayrımında fark açılıyor

2006 yılında yükseköğretim mezunu kadınların ortalama geliri erkeklerin ortalama gelirinin yüzde 80’i seviyelerinde olurken, yıllar içinde gerileyerek 2022’de yüzde 68’e geriledi. 2024’te yeniden yüzde 72 seviyesine çıksa da hem fark açık kalmaya devam ediyor hem de 18 yıl öncesinden geride bulunuyor.

Yüksek öğretim mezunu erkeklerin geliri 18 yılda yüzde 2058 oranında artarken, kadınların yüzde 1834 oranında arttı.

Hizmet enflasyonu maaşları artırmadı

2024’te enflasyondaki yükseliş ve gerilemede istenen trendin yakalanamamasında en çok konuşulan fiyatlar hizmetler sektöründe öne çıkmıştı. Ancak sektörde gelirler son 10 yılda en düşük artışı yaşadı.

İnşaat sektöründe 2014’ten bu yana en yüksek artışı olurken, yüzde 1288 oranında artış görüldü.

Sanayide de gelirler yüzde 1222 oranında artarken, tarımda gelirler 10 yılda yüzde 1133 oranında artış gösterdi. Hizmetler sektöründe ise yüzde 1035 oranında artış görüldü.