Instagram neden kapandı, dün gece nasıl yeniden açıldı?
2 Ağustosta ansızın ve mahkeme kararı olmadan kapanan Instagram, dün gece kapandığı gibi açıldı. Neden kapandığını da bilmiyoruz, neden ve nasıl açıldığını da. Değişen tek şey, sansürlenen Fahrettin Altun'un İsmail Haniye taziyesinin yayınlanması.
Meta; Facebook, Instagram ve Whatsapp'ın çatı şirketi. Fotoğraf: Shutterstock Bundan 9 gün önce, 2 Ağustos Cuma sabahı uyananlar Instagram adlı sosyal medya uygulamasına ulaşamamaya başladılar. Çünkü bu uygulama o sabaha karşı saatlerinde Bilgi Teknolojileri Kurumu BTK’nın aldığı bir idari kararla bütün Türkiye’de erişime kapanmıştı.
Peki neden kapanmıştı Instagram? Ortada bir mahkeme kararı olmadığı için bu somut sebebi bilmiyoruz; yetkili kişi ve kurumlar türlü çeşitli açıklamalar yaptılar ama bunlar da çok anlamlı değildi.
İlk andan beri ortada bir iddia var: Instagram, başta Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun olmak üzere bazı kişilerin tam da o günlerde Tahran’da öldürülmüş olan Hamas Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye için yayınlamak istediği taziye mesajlarını ‘Kurallarımıza aykırı’ diyerek sansürlemişti. İşte Instagram’ın yasaklanmasının asıl sebebi, iddiaya göre buydu.
9 gündür yoğun biçimde konuşulan bu iddia hiçbir zaman tam olarak yalanlanmadı. Gerek Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ve gerekse BTK’nın bağlı olduğu bakan olan Ulaştırma Bakanı Abdülkadir Uraloğlu sık sık Instagram’ın Türk hukukunda yer alan ‘katalog suçlar’la ilgili taleplerini yerine getirmediğini söyleseler de, arada bir Haniye taziyelerine gelen sansürden rahatsızlıklarını da açıkça söylediler. Ama bu rahatsızlığı en kuvvetli ifade eden kişi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan oldu, Cumhurbaşkanı Instagram gibi sosyal medyaları bu tür sansürlerle ‘Dijital faşizm uygulamak’la suçladı.
Türkiye’de 57 milyon kullanıcısıyla en yaygın sosyal medya platformu olan Instagram, Facebook ve WhatsApp’ın da sahibi olan Meta adlı şirkete ait. Meta, benzer bir sansürü Malezya Başbakanı Enver İbrahim’in İsmail Haniye taziye mesajına da uyguladı, ama günler sonra ondan özür dileyip mesajın yayınlanmasına izin verdi. Dün gece Instagram açıldığında gördük, Fahrettin Altun’un daha önce engellenen İsmail Haniye taziyesi yeniden yayınlanmış ama daha önce engellenen taziyeden bu yeni yayınlananın bir farkı var. İsrail’den söz edilmiyor.
Ulaştırma Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, hafta başından beri Meta şirketinin yetkilileriyle görüşüyor, bir çeşit müzakere yürütüyordu. Bakanın söylediğine göre bu müzakere, Türkiye’den gelen ve ‘katalog suçlar’ı içeren içerik kaldırma taleplerinin karşılanmasıyla ilgiliydi.
Öte yandan iç kamuoyundan da Instagram’ın yeniden açılması için baskılar artıyordu. Çünkü temelde apolitik bir sosyal medya olan Instagram, çoğu insanın günlük eğlencesinin bir parçası. Burada siyasi kavgalar neredeyse hiç yaşanmıyor, çünkü uygulamanın algoritması zaten bu tür mesajların yayılmasına hiç yardımcı olmuyor. Dolayısıyla siyasi trol ve robot hesap sayısı da bu platformda yok denecek kadar az.
Siyasetle hemen hemen hiç ilgilenmeyen Instagram’ın esas hedefi ticaret yapılmasına yardımcı olmak ve bu sayede para kazanmak. O yüzden burası aşçılıktan makyaj yapmaya, marangozluktan başka şeylere kadar becerilerini sergileyen ‘fenomen’lerle dolu. Özellikle küçük üreticiler ve işletmeler bu platform üzerinden müşteri çekmeye veya satış yapmaya çalışıyor. O yüzden zaten, Instagram’ın kapatılması hep iki açıdan eleştirildi: 1. İfade özgürlüğünün engellenmesi; 2. e-Ticaretin aksaması. Daha çok verilen örnekler hep ikinciyle ilgiliydi; çeşitli sektörlerin kapanma yüzünden günlük zarar rakamları son 9 gündür havada uçuşuyordu.
Bu yoğun baskı yüzünden Ulaştırma Bakanı Uraloğlu dün gündüz saatlerinde sanki bir müjde verir gibi ‘Meta ile pazarlıkta son düzlükteyiz’ dedi. Akşamında da rakip X platformu üzerinden canlı yayın açarak Instagram’ın yeniden açıldığını duyurdu.
Instagram’ın çatı şirketi Meta ile anlaştıklarını açıklayan Uraloğlu, ‘terör propagandası’ yapılan içeriklerin kaldırılacağını söyledi. Ayrıca Meta yetkililerinin de Türkiye’yi ziyaret edeceğini belirtti. Ancak Uraloğlu’nun canlı yayını dondu ve yarıda kaldı. Yani ‘altyapı’ bakanının bağlantısı kesildi ve Instagram’ın açılıp açılmayacağı bir süre belirsiz kaldı. Daha sonra Uraloğlu, X’teki paylaşımında saat 21:30’dan itibaren Instagram’ın açılacağını bildirdi.
Uraloğlu’nun kabul edildiğini duyurduğu şartlar şöyle:
-Öncelikle yasal uyum ve içerik kaldırma noktasında Türkiye Cumhuriyeti yasaları kapsamında katalog suçlar arasında yer alan içeriklerin ve paylaşımların kaldırılması için yapılacak çalışmanın akabinde derhal kaldırılması sağlanacaktır. Bu kapsamda Türkiye hukuk sistemine uygunluk sağlanacak ve yasaların ihlali söz konusu olduğunda hızlı ve etkili bir müdahale gerçekleştirilecektir.
-Kullanıcı hakları ve hesap güvenliği noktasında ise Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ait sosyal medya hesaplarının kullanıcı hakları tam olarak korunacaktır. Hesaplar herhangi bir uyarı yapılmadan kapatılmayacaktır. Bununla birlikte uyarı yapılmaksızın kapatılan ya da kilitlenen hesaplar tekrar erişime açılacak, silinen hesaplarla ilgili vatandaşlarımızın hakları gözetilerek adil bir uygulama süreci yönetilecektir.
-Yine ülkemizin çok hassas olduğu terörle mücadele noktasında ise PKK, PYD, FETÖ gibi terör örgütlerine ait hesaplar ve bu örgütler lehine propaganda yapan tüm içeriklerin Meta tarafından kaldırılması için gerekli hassasiyet gösterilecektir.
-Bunun yanında terör propagandası ve yasa dışı içeriklerle mücadele noktasında etkin bir yaklaşım benimsenerek, güvenlik ve kamu düzeni de bu vesileyle korunmuş olacaktır.
-Bu düzenlemeler çerçevesinde Türkiye’deki dijital ortamda güvenliğin artırılması, yasal uyum, kullanıcı haklarının korunması ve adil bir denetim mekanizmasının geliştirilmesine yönelik de önemli kazanımlar, önemli mesafeler katedilmiştir. Yakın zamanda da Meta yetkililerinin, Türkiye’ye daha geniş katılımlı bir ziyaretinin olacağını da bildirmek isterim. Meta’ya bildirilen katalog suçlarla ilgili gerekli işlemler tamamlanmıştır. Bundan sonra da dikkatle uygulanmaya devam edilecektir.
-Instagram yetkilileri ile yürüttüğümüz görüşmeler neticesinde özellikle katalog suçlar çerçevesindeki taleplerimizin karşılanacağı, kullanıcılara getirilen sansür konusunda ortak bir çalışma yapma sözü vermeleri üzerine saat 21.30 itibari ile erişim engelini kaldıracağız.
‘Kabul edildi’ denilen maddeler zaten platformların yönergelerinde yer alıyor
Ancak Bakan Uraloğlu’nun ‘talepler karşılandı’ diye duyurduğu maddeler zaten birçok sosyal medya platformunun yönergesinde yer alıyor.
Örneğin Meta, Instagram’ın kapatılmasından iki gün önce yayınladığı Şeffaflık Raporu’nda, 1 Ocak – 30 Haziran 2024 tarihleri arasında Türkiye’den toplam 2 bin 953 kaldırma talebi alındığını açıklamıştı. Bunlardan 2 bin 580’i katalog suçlarla ilişkilendirilmiş içerikleri kapsıyordu. Meta bunlardan 2 bin 445’ini kaldırdı. Kaldırılan içerikler arasında, hükümetin sıklıkla vurguladığı katalog suçlar ve milli güvenlik tehditleri bulunuyordu. Yani bu talep zaten karşılanıyordu.
Diğer yandan yine Uraloğlu’nun ‘maddeleri’ arasında yer alan ‘hesap güvenliği, kullanıcı haklarının korunması’ konuları zaten Meta’nın kuralları arasında yer alıyor. Meta’nın terör örgütleriyle bağlantılı hesapları da kapattığı ve kısıtladığı da biliniyor.
Yani bizler 2 Ağustosta Instagram’ın neden kapatıldığını da, dün akşam da ne gibi yeni bir gelişme olup açıldığını da bilmiyoruz aslında.
Oyunlar ve Bulmacalar