Hayali: Dostluk ve hayallerin gücü üzerine

ÖZGÜR KARACAN

Hayali arkadaşlar, sanatın her alanında hakkında üretim yapılan bir konu. Vampirler, kurt adamlar, hayaletler ve canavarlar kadar büyük bir nüfusu olduğu söylenemez ancak yine de edebiyat dünyasının hayali arkadaşlar açısından azımsanamayacak nüfusa sahip olduğu iddia edilebilir. Yetişkin romanlarından tutalım da çocuk kitaplarına kadar her yaş için yaratılmış sayısız hayali arkadaş var.

Hayali arkadaşların karakterleştirildiği çocuk kitaplarından bahsederken adını anmadan geçemeyeceğimiz bir kitap bugünlerde yeniden gözleri üzerinde topluyor. Orijinal dilinde ilk baskısı 2015 yılında yapılan, bir yıl sonra Ebru Gündem Kızıldağ çevirisiyle Türkçe baskısı okur karşısına çıkan A. F. Harrold imzalı ‘Hayali’, yeni yayınevi ve yeni baskısıyla bir kez daha raflarda.

Kitaba geçmeden önce yazardan bahsedelim çünkü bu kitap, Harrold’ın dilimize çevrilen ilk eseri. Bir anlamda yazarla tanışma vesilesi de diyebiliriz ‘Hayali’ için. A. F. Harrold, bir İngiliz şair. Hem çocuklar hem yetişkinler için kalem oynatıyor. Sadece okullarda değil, bulabildiği her yerde (hatta kendi anlatımıyla tarlalarda bile) performans sergiliyor. Şimdiye kadar birçok kitabı ülkesi İngiltere’de okurlarıyla buluşsa da, az evvel belirttiğim gibi ‘Hayali’, onun Türkçeye çevrilen ilk eseri olma özelliği taşıyor.

Çocukluğun hayali arkadaşları

Gelelim romanın konusuna… Amanda Shuffleup, yağmurlu bir günde sokakta ‘keyifle’ sırılsıklam olduktan sonra evine gelip de dolabının kapağını açtığında, karşısında kendisine bakmakta olan Rudger’ı bulur. Amanda ne şaşırır ne de korkar; çünkü bilir ki Rudger’ı kendisi yaratmıştır. Onu kendisinden başkası göremez, çünkü Rudger, Amanda’nın hayali arkadaşıdır ve çok geçmeden de en yakın arkadaşı olacaktır.

İki arkadaşın eğlence ve keyif dolu günleri, bir gün evlerinin zilinin çalmasıyla sona erer. Annesi açar kapıyı. Kapıdaki yabancı, kaybolduğunu söyleyerek annesine bir şeyler gevelerken bir yandan da gözleriyle evi tarar. Rudger’ı görür. Bu yabancı, Rudger gibi ‘hayalilerin’ korkulu rüyası, tehlikeli mi tehlikeli Bay Kirazkuşu’dur. Artık Amanda da Rudger da tehlikeli mi tehlikeli bir maceranın tam ortasındadır ve atacakları her adım, hayatları için verecekleri bir mücadele olacaktır.

Hayallerin gücü adına

‘Hayali’, sadece eğlenceli ve aksiyon yüklü bir hikâye olarak tanımlanamayacak kadar derinlikli ve okuruna bundan çok daha fazlasını sunan incelikli bir eser. Bir kere bu roman, odağına ‘hayallerin gücünü’ alarak aslında oldukça öznel bir bakış açısını herkesi kapsayacak bir öyküde işlemeyi başarıyor. Hayal gücünün sadece soyut bir kavram olarak belli hisler ve motivasyon vermenin ötesinde, bizi gitmek istediğimiz yere götürmede nasıl kritik bir güç olabildiğini anlatıyor.

Romandan sürpriz bozacak detaylar vermeden diyebiliriz ki “Hayali” bir anlamda hayallerimize sahip çıkmakla ilgili bir roman demek de yanlış olmayacaktır.
Yazarın büyüdükçe hayallerinden vazgeçen, hatta zamanla onları unutan birinin bile yıllar sonra o çocukluk hayaline yeniden ‘sarılması’ sayesinde hayatını türlü anlamlarda kurtardığını göstermedeki başarısı alkışı hak ediyor.

Dostluğa incelikli bir bakış

Diğer taraftan bu kitap aynı zamanda dostların kişiyi nasıl güçlü kıldığını da ustalıkla gösteriyor. Amanda ve Rudger’ın dostlukları ve birbirlerine olan bağlılıkları sayesinde başardıklarını okurken bir yandan da kopan bağların insanları nasıl ‘yarım bıraktığını’ başta Bay Kirazkuşu olmak üzere yan karakterlerin öykülerinde okuyoruz.

İllüstrasyonlarda ödüllü bir ismin imzası var

‘Hayali’nin bir diğer dikkat çekici özelliğinin çizimleri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. 2005 yılında ‘Wolves’ isimli kitabıyla illüstrasyon dalında Macmillan Ödülü’nü kazanan usta illüstratörün karakter tasarımları yazarın metniyle tam bir uyum içinde ilerliyor. Bu uyum hikâye ve çizimler tek elden çıkmışçasına bir ahenk yaratıyor.

Romanda kadın yoğunluğu övgüyü hak ediyor

‘Hayali’den bahsederken üzerinde durulmadan geçilmemesi gereken bir diğer nokta da, romandaki kadın karakterlerin baskın oluşu. Yerli edebiyatın da dünya edebiyatının da, çağdaş romanın da klasiklerin de, çocuk kitaplarının da yetişkin romanlarının da geçmişten günümüze en büyük ‘meselelerinden’ biri, eserlerdeki açık ‘erkek egemenliği’dir. (Bununla ilgili sayısız akademik çalışma, makale ve kritik kaleme alındığını meraklıları için belirtmiş olayım.) Hâl böyleyken “Hayali”de (her ne kadar çoğunlukla olduğu gibi ana karakter yani Rudger erkek olsa da) yer alan karakterlerin çoğunluğunun kadın olması, romanın dikkat çekici bir unsuru oluveriyor.

Toplam 14 bölümden oluşan roman, Victoria Dönemi’nin ünlü kadın şairlerinden Christina Rosetti’nin ünlü şiiri ‘Hatırla’yla başlıyor. Böylece kendisi de şiirler kaleme alan yazar, bir şaire selam gönderirken diğer yandan da anlatacağı hikâyeye incelikli bir zemin hazırlamış oluyor.

‘Hayali’, kurgusundan atmosferine oldukça özenli ve ustaca bir çalışmanın ürünü.