Kadınlar yazıyor, yeter ki yayınevleri kapılarını açsın!

Bugün 8 Mart Dünya Kadınlar günü.

Bugünü, her sene farklı ruh hallerinde ama ne olursa olsun bitmek bilmeyen bir coşku ve heyecanla karşılıyoruz. Sokakların da meydanların da gecelerin de bizim olduğunu biliyor, yılın en önemli gününe hazırlanıyoruz. Kadın mücadelesi çok uzun zamandır hayatın her alanında devam ediyor. Kadınlar seslerini duyurmak, var olmak için üretmeye ve yaşamaya devam ediyor. Ve bu mücadele hayatının her alanında.

Peki edebiyat dünyasında durum nasıl?

Bu soruya yanıt bulmak için bir kesit sunmak istedik. Türkiye’nin önde gelen yayınevlerine ulaştık. Sorumuz basitti. 2023 yılında kaç kitap yayınladınız, bunlardan kaçı kadın yazarların elinden çıktı?

Bazıları ellerinde toplu bir veri olmadığını söyledi. Ki bu başlı başına büyük bir eksiklik. Bazıları sağ olsun sadece kitap isimlerini paylaştı; yazarların kim olduğunu bulmayı bize bıraktı…

Sonuç olarak Can Yayınları, Doğan Kitap, Destek Yayınları, İletişim Yayınları, Timaş Yayınları ve İş Kültür Yayınları’ndan aldığımız verilerle bir kesit sunabildik.

Ulaştığımız bu altı yayınevi geçen yıl toplam 1.761 kitap yayınladı. Bu kitaplardan 479’u kadın yazarların kaleminden çıkmıştı. Oran olarak da söyleyelim: 2023’te bu altı evinden yayımlanan kitapların yalnızca yüzde 27.2’si kadın yazarlara ait üretimler.

Biraz daha yakından bakalım.

Doğan Kitap oran olarak açık ara kadın yazarların görünürlüğünün yüksek olduğu yayınevi olarak öne çıktı. Yayınlanan kitapların yüzde 51.3’ü kadın yazarlara ait. Daha açık konuşalım; 230 kitaptan 118’i kadın yazarların.

Doğan Kitap’ın hemen arkasından yüzde 32’lik kadın yazarla İletişim Yayınları geliyor. Bu sene 40’ıncı yaşını kutlayan yayınevi 49 kadın yazarın kitabını bastı. Bastıkları toplam kitap sayısı ise 149. Can Yayınları’nın ise 2023’te yayımladığı 130 kitaptan 40’ı, yani yüzde 30.76’sı kadın yazarların eserleri. 152 kitap yayımlayan Destek Yayınları’nın geçen seneki kadın yazar sayısı 42’ydi. Bu da oran olarak yüzde 27’ye denk geliyor.

Timaş Yayınları yüzde 21.07 (593 kitabın 125’i kadın yazarların); İş Kültür Yayınları ise (507 kitap, 105 kadın yazar) yüzde 20.7’lik oranlarla yayınlarını kadın yazarlara ‘ayırmış.’

Maalesef geçen yıllara ait herhangi bir veri yok elimizde. Ancak son yıllarda kendi deneyimlerini aktaran kadın yazarların arttığını bir okur gözlemiyle söylemek mümkün. Bu, Suat Derviş’ten Duygu Asena’ya, Leyla Erbil’den Füruzan’a birçok kadın yazarın mücadelesinin bir sonucu. Edebiyat çevrelerinde kabul görmek için erkek isimleri kullanan kadın yazarlardan “erkek” diliyle mücadele edip kendi hikayelerini anlatan kadınlara…

“Kadın yazar” demeye devam edecek miyiz?

Bu noktada tartışılan bir konuya da değinelim.  Haber yazarken de günlük hayatta da takıldığımız bir nokta var. “Kadın yazar” diyecek miyiz?

İlk etapta “Erkek yazar demiyorsak neden kadın yazar diyelim?” yanıtı geliyor akla. Cinsiyet eşitliğine dayalı, ideal bir düzende kadınların omuzuna herhangi bir yük ya da sorumluluk yüklemeyen sorulara ve duruşa ihtiyacımız var. Bu soruları her özneye sorabiliyorsak ne ala…

Ama bir yandan da kadın vurgusu yapmanın gerekli olduğunu savunanlar var. Ben de sohbet etme fırsatı buldukça bu soruyu bizzat öznelere soruyorum. Geçen yıl ‘Ağaçların Rüyası’ romanı vesilesiyle buluştuğumuz Oylum Yılmaz’ın bu soruya verdiği yanıtı da hatırlatmakta fayda var:

Yılmaz “Edebiyatta durum nedir sizce, yazar demeden önce ‘kadın yazar’ olma haline nasıl bakıyorsunuz?” sorusuna “Kadın yazarlığı üzerimize almamız lazım” cevabını vermişti:

“Bu aşamada gereken bu. Altının çizilmesi gerekli. Hem bizde hem dünya edebiyatında kadınların yazması erkeklerden daha zor. Kabul görmeleri de öyle. Bana kalırsa yazan bütün kadınların hem kadınlığı hem edebiyatı üzerine alması gerekiyor. Evet bana kadın yazar desinler. Çünkü yazmak isteyen kadınların “bakın burada kadın yazarlar var” demesi ve cesaretlenmeleri çok önemli. Tabii ki hayalim bana kadın ya da erkek demeden yazar deneceği günleri görmek, ama ben o günleri görebileceğimi sanmıyorum. Umarım birkaç kuşak sonra bütün cinsel kimlikleri üstümüzden atmayı başarıp sadece yaptığımız işin kimliğini üstlenebiliriz.”

Dünyada kadın yazarlar nerede?

Türkiye’de durum böyle ama dünyada da kadın yazarların “adı yok.”

BBC yazar, akademisyen, gazeteci, eleştirmen ve çevirmen, 35 ülkeden 108 isme insanların düşüncelerini şekillendirdiğini düşündükleri eserleri sıralamalarını istedi.

Ortaya 100 kitaplık bir liste çıktı. Listenin ilk sırasında Homeros’un ‘Odysseia’ destanı var. ‘Frankenstein’, ‘1984’ ve ‘Parçalanma’ da romanlar da ilk beşe girmeyi başardı. Burada iki kadın yazar yer alırken ilk 100’e giren eserlerin 23’ü kadın yazarların.

Edebiyatta da mücadeleye devam

Sözü Türkiye’ye dönüp bitirelim. Her biri kendi dilleriyle kendi deneyimlerini aktaran kadın yazarlar geçmişten gelen mücadelenin de açtığı yolla yazmaya üretmeye devam ediyor. Ancak bu araştırma haberinde ulaştığımız veri de daha gidilecek çok uzun bir yolumuz olduğunu; mücadelenin her alanında olduğu gibi edebiyatta da devam edeceğini gösteriyor. Kadınlar yazarak, çizerek, üreterek seslerini duyurmaya devam ediyor. Ve çok uzun zaman önce kendilerine ait odalarını kurmaya başladılar. İş o ki seslerini duyurmalarına vesile olacak yayınevleri de onlara alan açmayı yayın politikası haline getirebilsin.

8 Mart’ı “kutlarken” kadınların yaşam ve var olma mücadelesi verdiği bu düzende kadın yazarların seslerine kulak vermeyi unutmayın. Kadınlar günü, feminist mücadelenin tüm özneleriyle; mücadele ve dayanışmayla kutlu olsun.

Bu kadın yazarları tanıyor musunuz?