‘Tuhaf bir kadın’, zor bir yazar: Leyla Erbil

Türkiye’nin önde gelen yazarlarından Leyla Erbil, 10 yıl önce bir 19 Temmuz günü hayatını kaybetti. Ondan geriye cinsellik, kadın sorunları temalarını işleyen roman ve öyküleri kaldı. Eserlerinde kadın temasını işliyordu ancak kendini feminist bir yazar olarak tanımlamıyordu. Hatta kadın yazar vurgusundan rahatsız olduğunu, meselenin iyi veya kötü yazar kısmına odaklandığını söylüyordu. Ancak fikri sonra değişecekti…

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde İngiliz Filolojisi eğitimi alan Erbil, bir yıl sonra evlendiği için okulu bırakır. Ancak bu bir ara olur, eşinden ayrıldıktan sonra tekrar okula döner. Erbil, 1950’li yıllarda ilk öykülerini yazmaya başlar. Ancak ilk öyküsünün yayınlanması için biraz daha beklemesi gerekecektir. ‘Uğraşsız’ adlı öyküsü ilk defa 1956’da ‘Seçilmiş Hikâyeler’ adlı dergide yayınlanır.

Bu dönemde belki de tüm hayatını etkileyen biriyle tanışır Erbil. Büyük hayranlık duyduğu, Türkçe edebiyatın en önemli öykücüsü Sait Faik Abasıyanık’tır bu isim. Öylesine hayrandır ki,  yazdıklarını utana sıkıla okuttuğunu anlatır yıllar sonra. Abasıyanık, Erbil’in şiirlerini eleştirir, hikayelerini ise över. Eserlerini düzyazı biçiminde yazmasında Abasıyanık’ın etkisi büyüktür. Erbil, bu hayranlık ve dostluğu ilk kitabı ‘Hallaç’ın ikinci bölümünü Sait Faik’e adayarak taçlandırır. Yıllar sonra Abasıyanık’ı ve edebiyatını şöyle anlatır:

Türk yazınının yatağını değiştirdiğine, ardıllarına yeni ufuklar sunduğuna inanırım. Gözümden bir perde de o kaldırmıştır. Yerli olsun yabancı olsun başka yazarları akla getirmeyen özgün metinlerdi ortaya çıkardıkları. (Özgünlüğe hâlâ inananlardanım.) Odak noktası daha çok kendisi olan insanı anlattı; kendine özgü biçimi, dili buldu.

Yazarlık kariyerinin yanı sıra bir süre İskandinav Havayolları’nda sekreterlik ve Ankara Devlet Su İşlerinde çevirmenlik de yapar Erbil. Yolunu Ankara’ya düşüren ise üniversite son sınıftayken tanıştığı Mehmet Erbil ile olan evliliğidir. Bu kez okulunu yarım bırakır Erbil.

‘Tuhaf Bir Kadın’

‘Erkek egemen bir dildi bizim mirasımız’

Erbil, edebiyata cinsellik, ensest gibi konuları taşıyan ilk yazarlandır. Kitaplarında kadınların yaşadığı sorunlara değinir.  Kariyerinin ilk yıllarında “kadın yazar” söyleminden rahatsız olduğunu, aslolanın iyi ya da kötü yazar olmak olduğunu düşünen Erbil, yıllar sonra bu fikrinin değiştiğini, “geç bir bilinç” kazandığını söylemekten çekinmez:

Öte yandan o vakitler, insanın daha özgür bir dünya yaratma amacını içeren sosyalist mücadelenin herşeye yeterli olduğunu ve sosyalizmin iktidara geldiğinde, benim de ta 1959′dan (Hallaç) bu yana odak noktası kadın sayılabilecek çalışmalarımın öngördüğü sorunların tümünün çözüleceğine inanıyordum. Bugün o düşüncede değilim. Feminist hareket de o yıllarda yılan uykusundaydı. 68′de Gecede, 1970′lerde ‘Tuhaf Bir Kadın’ yayınlandıktan sonra, feminist hareketin ayrışması, güçlenmesi ve kitaplarıma sahip çıkmalarıyla sosyalizmi bekleme düşüncesinin saçmalığı ortaya çıktı. Kadının, kadın yazarın içine düştüğü ve orada yüzdüğü dilin erkeklerce kurulmuş ve yazılmış bir tarihin dili olduğu, tüm belleğimizin taraflı bir biçim aldığı olgusunu hayretle izledim. Evet, yazarlık gövdeyle değil beyinle yazılıyordu ama erkeklerce örülmüş ve kadınlık durumlarına gerçek yerin verilmemiş olduğu erkek egemen bir dildi miras aldığımız. Biz orada, o noktada sanki onların yoğurduğu gerçeklerin sürüp gitmesini sağlayan eklemeler yapmaktaydık.