Erkekler neden kadınlardan daha kısa yaşar: Cevabı spermlerde gizli olabilir

Kadınlar erkeklerden daha çok yaşıyor bu yalnızca insan değil birçok hayvan için de böyle. Nedenine gelince…

Biyolojik nedenler kadar yaşam tarzı da bu farkta etkili. Kadınlar daha sağlıklı yaşam tercihleri yapıyor, örneğin erkeklere göre tütün ve alkol kullanımı daha az, kadınlar bir sağlık sorunu olduğunda daha erken doktora gitmeye meyilli, erkekler daha sık ve daha erken yaşta kalp krizi geçirip ölüyor, erkekler daha tehlikeli işlerde çalışıyor ve erkekler arasında intihar daha yaygın…

Bütün bu nedenlerle dünya genelinde kadınlar erkelerden yüzde 5 daha uzun yaşıyor. Ülkeler özelinde ise oran değişebiliyor. Örneğin Rusya’da erkekler daha çok içki ve sigara kullanımı nedeniyle kadınlardan 13 yıl daha önce ölüyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre beklenen yaşam süresi 2020-2022 döneminde kadınlarda 80,3 yıl, erkeklerde 74,8 yıl. Genel olarak kadınların erkeklerden daha uzun yaşadığı ve doğuşta beklenen yaşam süresi farkının 5,5 yıl olduğu görüldü.

Peki yaşam tarzı farkları dışında bu yaşam süresi farkına neden olan biyolojik nedenler de olabilir mi?

Bu farkın biyolojik nedenini araştıran Japonya’daki bilim insanları bir ilke imza attı: Omurgalılarda, dişilerde yumurtaya, erkeklerde sperme dönüşen hücrelerin yaşam süresinde cinsiyet farklılıklarına yol açtığını ve bu hücrelerin çıkarılmasının hayvanların aynı yaşam beklentisine sahip olmasını sağladığını gösterdi.

Deneyler iki hafta içinde cinsel olgunluğa erişen ve  4-6 ay arası yaşayan turkuaz killifish isimli tatlı su balığı üzerinde yapıldı. Araştırmacılar benzer bir biyolojik mekanizmanın insanlarda ve diğer türlerde yaşam beklentisi farkını etkileyebileceği görüşünde.

Araştırmanın baş yazarı Osaka Üniversitesi’nden Prof Tohru Ishitani “Bu balığın yaşlanma süreci insanlarınkine benzer dolayısıyla insanların komplike olduğunu düşünmüyorum. Bence bu araştırma insanlarda yaşlanmayı kontrol etmeye dair bir basamak işlevi görebilir” diyor.

Prof. Ishitani sperm ya da yumurta sahibi olmak kadın ile erkek arasındaki en bariz farklardan biri olduğu için bunların yaşam süresi üzerinde bir etkisi olup olmadığına bakmanın makul bir çıkış noktası olduğunu söylüyor. Ekibiyle birlikte yaptığı deneylerde sperm ya da da yumurtaya dönüşen germ (üreme) hücrelerinin çıkarılmasının erkeklerde daha uzun yaşamaya dişilerde ise daha erken ölüme neden oldu.

Bu hücrenin çıkarılmasının hem erkeklerde hem dişilerde daha uzun yaşama neden olacağını beklediklerini belirten Prof. Ishitani “Sadece erkeklerde ömrü uzattı, dişilerde kısalmasına neden oldu Beklenmedik bir sonuçtu ancak bu keşif cinsiyetler arasındaki beklenen yaşam süresi farkında ışık tutabilir” diyor.

Science Advances dergisinde yayınlanan çalışmada araştırmacılar sperm ve yumurta üretimini engellemenin balıklar üzerinde nasıl zincirleme etkiler yarattığını da anlattı. Dişilerdeki hormonal değişiklikler sağlıklı dokuların korunması pahasına büyümeyi teşvik ederken azalan östrojen, kardiyovasküler hastalık riskini artırdı. Erkeklerin ise karaciğerlerinde daha fazla D vitamini ürettiği görüldü.

Araştırma: Aşırı işlenmiş gıda kanser ve erken ölüm riskini arttırıyor