Eksikler, hatalar, çelişkiler: Kurumların karnesi Sayıştay raporlarında

Sayıştay’ın 2023 yılına ait kamu kurumlarının denetimi sonucu hazırladığı “genel, dış, faaliyet ve mali” başlığı altındaki raporlar ve kamu idarelerine ilişkin raporları Meclis’e sunuldu. Raporlarda kamu kurumlarındaki usulsüzlükler ve yolsuzluklar gözler önüne serildi.

Sayıştay’ın 2023 yılı Dışişleri Bakanlığı Denetim Raporu yayınlandı. Rapora göre 2022 yılı toplam bütçe ödeneği 10 milyar 942 milyon 311 bin 761 lira olan Bakanlığa 2023 yılında 16 milyar 778 milyon 583 lira ödenek tahsis edildi. 537 milyon lira ödenek eklenerek toplam bütçe ödeneği 17 milyar 315 milyon 583 bin liraya ulaştı. 

Raporda “Geçen yıldan devreden 86 milyon 891 bin 526 lira 60 kuruş ödeneğin yıl içerisinde idareye tahsis edilen 50 milyon liralık ödeneğin eklenmesi ve tertipler arası ödenek aktarımları sonucunda ödenek toplamı 17 milyar 837 milyon 827 bin 440 lira 60 kuruşa ulaşmıştır” ifadelerine yer verildi.

“2022 yılındaki işlemler 2023 yılı işlemi gibi yer aldı”

Raporda mali rapor ve tablolara verilen görüşle ilgili olmayan dört bulguya yer verildi. “Taşınır mallara ilişkin bazı muhasebe kayıtlarında dönemsellik ve tutarlılık kavramlarına uyulmaması” ile ilgili bulguda 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı, 253-Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı, 254-Taşıtlar Hesabı ve 255- Demirbaşlar Hesabı’na konu olan işlemlerden bazılarının 2022 yılında gerçekleştiği halde 2023 yılı işlemi gibi yer aldığı, mahsup dönemi geçtiği halde harcama birimlerinde önceki yıllara ait taşınır düzeltme kayıtları ve veri girişlerinin yapıldığı” saptandı.

Sayıştay yurtdışına yapılacak ödemeler nedeniyle oluşan kur farklarının tamamının personel giderleri ekonomik kodunda takip edildiği tespitinde bulundu. Söz konusu bulguya ilişkin şunlar kaydedildi:

“Bakanlık tarafından Hazine üzerinden yurtdışı ödemelere ilişkin yapılan işlemlerin incelenmesi neticesinde personel giderleri, mal ve hizmet alımları, transfer harcamaları vb. yabancı para birimi cinsinden yapılan işlemlerde Hazine’den talep edilecek nakit tutarına dayanak oluşturan, idare tarafından belirlenen döviz kuru ile banka tarafından ilgilisine ödenmek üzere temin edilen dövize esas döviz kuru arasında oluşan farklılıklar nedeniyle meydana gelen kur farklarına ilişkin idare tarafından bankaya yapılan ödemelerin tamamının 630.01.01.10.01-Temel Maaşlar ekonomik kodu kullanılarak muhasebeleştirildiği görülmüştür.

Söz konusu işlemlerin 2023 yılında gerçekleştirilmemesi nedeniyle idarenin 2023 yılı Faaliyet Sonuçları Tablosu’nun genel toplamını etkilemese de anılan Tablo’da 630.01-Personel Giderleri Hesabı’nın 110 milyon 103 bin 282 lira 56 kuruş fazla olarak yer almasına neden olunmuştur.”

Raporda 2023 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu eki cetvelinde yer alan sermaye giderleri limitlerine uygun olmayan kayıtlarında bulunduğu tespitine de yer verildi. Belirtilen limitlerin üzerindeki araç bakım giderleri gibi harcamaların 03-Mal ve Hizmet Alım Giderleri tertibinden ödendiğinin saptandığı belirtildi. Raporda “Sonuç olarak idare tarafından 2023 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu eki (E) Cetvelinin 25’inci maddesinde belirlenen limitleri aşan harcamalarının 06-Sermaye Giderleri tertibinden karşılanmasının sağlanması gerekmektedir” ifadelerine yer verildi.

Son bulgu ise Bakanlık ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) arasında yurtdışı tedavi evrakının incelenmesi ve tedavi giderlerinin ödenmesi süreçlerinde eşgüdümü mümkün kılacak bir mekanizmanın kurulmamış olması olarak kaydedildi.

Milli Savunma Bakanlığı’nda da harcama arttı

Sayıştay’ın 2023 yılı MSB denetim raporuna göre ise 2022 yılı toplam bütçe ödeneği 147 milyar 820 milyon 637 bin 790 lira 56 kuruş olan Bakanlığın 2023 yılında toplam bütçe ödeneği 269 milyar 950 milyon 160 bin 684 lira 51 kuruş oldu. Sayıştay, Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı’nın MSB’den talep ettiği hava araçları için toplam 4 milyon 137 bin 400 lira 11 kuruş olan uçuş maliyetlerinin MSB’nin ilgili tertibine ödenek olarak aktarılmadığını tespit etti.

Bakanlığın 2023 yılı nihai bütçesi ise 269 milyar 950 milyon 160 bin 684 lira 51 kuruş oldu.

Sayıştay 26 döner sermayeli işletme, 311 kantin, sosyal tesis kapsamında 33 orduevi, 73 askeri gazino, 124 kışla gazinosu, 22 vardiya yatakhanesi ve 22 özel/yerel ve kış eğitim merkezi bulunan Bakanlığın mali rapor ve tablolara verilen görüş ile ilgili olmayan iki bulgu tespit etti.

Diğer kamu kurumları adına yapılan hizmetlere ilişkin giderlerin Bakanlık bütçesine aktarıldığı tespitine yer verilen raporda şunlar kaydedildi:

“Uygulamada Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığının MSB’den talep ettiği hava araçları için saatbaşı uçuş maliyetlerinin hesaplandığı, ancak yapılan hizmet karşılığı bedelin yılı Bütçe Kanunu’nun ilgili maddesi gereğince MSB’nin ilgili tertibine ödenek olarak aktarılması gerekirken mülga Başbakanlığa (AFAD Başkanlığına) ait 650 bin 857 lira 72 kuruş ile AFAD Başkanlığına ait 3 milyon 486 bin 542 lira 39 kuruş olmak üzere toplam 4 milyon 137 bin 400 lira 11 kuruş uçuş giderinin ilgili tertibe aktarılmadığı tespit edilmiştir.”

Sayıştay’ın bulguları arasında bBakanlığın yapım işine ait inşaat sigortasının ilgili mevzuat hükümlerine uygun düzenlemediği de yer aldı.

Buna göre uygulamada MSB’nin bazı birimleri tarafından yapılan yapım işlerinde yükleniciler tarafından yaptırılan inşaat sigortası poliçelerinde yangın, hırsızlık, üçüncü şahıs mali mesuliyet, diğer doğal afetler, bakım devresi, diğer tüm hasarlar, sel, su hasarları, toprak kayması, yer kayması, çökme, fırtına, kazık, iksa, ankraj ve benzeri riskler için azami yüzde 2 yerine yüzde 10 oranında ve/veya ABD Doları bazında özel muafiyetlerin belirlendiği tespit edildi.

YÖK raporunda verilere ulaşılamadı

Sayıştay’ın 2023 yılı Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Denetim Raporu’na göre 2022 yılı toplam bütçe ödeneği 526 milyon 150 bin 519 lira 63 kuruş olan YÖK’e 2023 yılında toplam 769 milyon 679 bin 937 lira ödenek tahsis edildi.

Mali rapor ve tablolara verilen görüş ile ilgili olmayan iki bulgu raporda yer aldı. Sayıştay vakıf yükseköğretim kurumlarında ücretsiz okutulması gereken asgari lisansüstü öğrenci sayısına YÖKSİS üzerinden ulaşılamadığını tespit etti. Söz konusu tespite ilişkin “Yapılan inceleme sonucunda YÖKSİS’te tezli yüksek lisans ve doktora programlarında okuyan aktif öğrenci sayısına yer verilmesine karşılık, ücretsiz okutulan öğrenci sayısına ulaşılamamaktadır” değerlendirmesi yapıldı. Yüksek lisans ve doktora programlarında ücretsiz okutulan asgari düzeydeki aktif öğrenci sayısına ilişkin verilerin YÖKSİS’te tamamlatılmasının ve sistemin Başkanlığın amaç, hedef, gösterge ve faaliyetleri ile sonuçları, saydamlık ve hesap verebilirlik ilkeleri doğrultusunda rapor üretmesinin sağlaması gerektiği belirtildi.

Raporda ayrıca yükseköğretim kurumları tarafından yürütülen Bilimsel Araştırma Projelerine (BAP) ait birçok verinin YÖKSİS nezdinde bulunmadığı ve bu verilerin görevli bir birim tarafından takip edilmediği de belirtildi.

Alımlar 2018 yılından itibaren takip edilmedi

Sayıştay’ın 2023 yılı Orman Genel Müdürlüğü Denetim Raporu’nda ”Orman Genel Müdürlüğü tarafından yangınlarda kullanılmak üzere uçak ve helikopter alımı için oluşturulan fonun 2018 yılından itibaren takip edilmediği” tespit edildi.

Denetçiler “Helikopter Alımı Projesi” kapsamında 2012- 2018 yılına kadar fon hesabına 824 milyon 84 bin 999 TL aktarıldığını, ancak 2018’den sonraki yıllarda mali tablolarının izlenmediğini ortaya koydu. 31 Aralık 2023 tarihinden itibaren ise bu proje kapsamında yapılan alımlarla ilgili bir “muhasebe kaydı bulunmadığına” yer verdi.

Kurum konuya ilişkin Sayıştay denetçilerine gönderdiği cevap yazısında “Yer alan hususa katıldığını ve bu hususların yerine getirilmesi için çalışma başlattığını” belirtti.

Denetçiler Orman Genel Müdürlüğü tarafından orman köylülerinin kalkındırılması için kullandırılan kooperatif ve üst kuruluşlarına verilen kredilerin tahsil edilmediğini de ortaya koydu. Buna göre 30 bölge müdürlüğü nezdinde 31 Aralık 2023 tarihinden itibaren toplam 1 milyar 736 milyon 157 bin 180 TL Orköy kredisi kullandırdı. 2 bin 860 dosya icra takibine düştü, toplam 33 milyon 565 bin 616 TL icralık alacak oluştu.

Sayıştay bulgularına göre 2023 yılında ağaçlandırma projelerinde toplam 81 milyar 371 milyon 670 TL kredi kullandırıldı. 166 dosya icra takibine düştü. İcra takibine konu dosyalarda bir yıl boyunca hiç bir işlem yapılmadı. Kurum Sayıştay Denetçilerine gönderdiği yazıda şu ifadelere yer verdi:

“Konuyla ilgili olarak Orman ve Köy İlişkileri Dairesi Başkanlığı ve Ağaçlandırma Dairesi Başkanlığı koordinesiyle çalışma başlatıldığını, öncelikle çok uzun süreden beri tahsili gerçekleşmeyen kredilerin tespit edilerek 138-Takipteki Kurum Alacakları Karşılığı hesaplarına intikalinin gerçekleştirileceğini, alacaktan vazgeçme konusunun mevzuat ve limitler doğrultusunda ilgilileri tarafından değerlendirmeye alınacağını belirtmiştir. Öte yandan, cevap yazısında ORKÖY kredilerinin Kurum tarafından kamu alacağı olarak değerlendirilmesine, kredilerin akitten doğan bir alacak olması, özel hukuk hükümlerine göre takip edilmesi ve 6183 sayılı Kanun kapsamında bulunmaması nedeniyle katılmak mümkün görülmemektedir.” 

Göç İdaresi’nde soru işaretleri

Sayıştay’ın 2023 yılı Göç İdaresi Başkanlığı Denetim Raporu’nda “Taşınmazlara yapılan değer artırıcı harcamaların ilgili taşınmazın maliyetine eklenmediği” ve “Geri Gönderme ve Barınma Merkezleri ödeneklerinin doğrudan giderleştirildiği” tespit edildi.

Raporun Göç İdaresi Başkanlığı bölümünde tespit edilen hata ve eksiklik bulguları şu şekilde:

“İl Göç İdaresi Müdürlüklerinde taşınmazların değerini, kullanım süresini ve hizmet kalitesini artıracak şekilde kurum bütçesi ve Avrupa Birliği projeleri karşılığı aktarılan tutarlardan yapılan harcamaların ilgili taşınmazın kayıtlı değerine ilave edilmesi gerekirken ilgili taşınmazın maliyetine eklenmediği tespit edildi.

Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Malatya ve Antalya İl Göç İdaresi Müdürlüklerinde ilgili Genel Tebliğde belirtilen (Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen 114 bin TL) limiti aşan, binaların ömürlerini uzatacak ve verimlerini artıracak nitelikte olan ve Avrupa Birliği projesi kapsamındaki hibelerden ödenen toplam 5 milyon 784 bin 211 TL tutarındaki harcamanın 252 Binalar Hesabına’ kaydedilmediği görüldü. Bahsi geçen tutarın ‘630 Giderler Hesabına’ borç olarak kaydedilerek doğrudan giderleştirildiği; bu nedenle anılan hesaplar itibariyle Bilanço ve Faaliyet Sonuçları Tablosunda hataya neden olunduğu kaydedildi.”

Raporda “Kamu idaresince, bulgu konusu hususta Osmaniye İl Göç İdaresi Müdürlüğünce düzeltme kaydının 2024 yılında yapıldığı ve bundan sonra yapılacak değer artırıcı harcamaların ilgili hesaba kaydedilmesinin sağlanacağı” ifadelerine yer verildi. “Başkanlığın kullanımında bulunan ve ‘Binalar Hesabında’ maliyet bedelleri ile kayıtlı olan binaların iyileştirilmesi, ömrünün uzatılması veya veriminin artırılması amacı ile yapılan değer artırıcı harcama tutarlarının bu varlıkların kayıtlı değerlerine ilave edilmesi gerektiği” bildirildi.

Raporda Göç İdaresi Başkanlığı ve İl Göç İdaresi Müdürlüklerince yapım işlerinin yürütülmesi için Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına (AFAD), Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları (YİKOB) ile İl Özel İdarelerine aktarılan tutarların “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında” takip edilmediği “630 Giderler Hesabına” alınarak doğrudan giderleştirildiği görüldüğü kaydedildi.

Göç İdaresi Başkanlığı ve İstanbul Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) arasında “İstanbul İli Arnavutköy İlçesi Hadımköy Mahallesi Geri Gönderme Merkezi Yapılmasına Dair İş Birliği Protokolü” imzalandığı belirtildi.

Buna göre Göç İdaresi Başkanlığınca İstanbul Arnavutköy Mahallesi Geri Gönderme Merkezi yapım işi kapsamında AFAD’a aktarmak üzere YİKOB’a; Arnavutköy Geçici Barınma Merkezi, Arnavutköy 2. Etap Geçici Barınma Merkezi yapım işi ile İstanbul Çatalca Geçici Barınma Merkezi yapım işi için AFAD’a; ayrıca Bayburt İl Göç İdaresi Müdürlüğünce de 2023 yılı içerisinde yapımı devam eden Bayburt Geri Gönderme Merkezi Yapım İşi için İl Özel İdaresine ödenek gönderildiği belirtildi. Bahsi geçen ödeneklerin “258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında izlenmediği, 630 Giderler Hesabında direkt olarak giderleştirildiği dolayısıyla Bilanço Faaliyet Sonuçları Tablosunda hataya neden olunduğu” tespit edildi.

Sayıştay raporunda çıktı: Denetlemeye geliyoruz masraflarımı öde