Olimpiyatta ‘interseks boksör’ krizi: Ringde kadınları döven Cezayirli erkek mi, kadın mı?

Dünya, Paris Olimpiyat Oyunları’nın açılışındaki ‘Drag Queen’ gösterisinden beri LGBT bireyleri, en çok da trans bireyleri tartışırken, esas büyük sınav sorusu, kitapta kimsenin çalışmadığı yerden, bir özel tıbbi durum olan ‘interseks’ten geldi.

Kadınlar boksta 66 kiloda Cezayirli İmane Khelif ile İtalyan boksör Angela Carini maçı başlarken, boks dünyası çoktan tartışmanın içindeydi. Cezayirli İmane, bir ‘interseks’ birey. Yani, ender bir genetik bozuklukla, aynı anda hem kadın hem erkek olarak doğmuş. Ama sonra genlerinde kadınlık ağır basmış, zaten hayatının başından beri bir kız çocuğu olarak davranmış ve öyle büyümüş. Ama tabii, vücudunun salgıladığı erkeklik hormonları onun gelişiminde etkili olmuş, kasları ve kemik yapısı erkek kasları ve kemikleri olmuş. Bu durum da ona boks sporunda kadınlar müsabakalarında büyük bir avantaj veriyor.

O yüzden İmane boksör olarak uluslararası arenada yarışmaya başladığından beri hep göz önünde ve hep tartışmalı. Ona sürekli kan testleri yapılıyor, kanındaki erkeklik hormonu testosteronun seviyesi sürekli kontrol ediliyor. Örneğin geçen yıl bu seviye çok yüksek çıkınca İmane bir turnuvada diskalifiye edildi. Ama Paris’te ringe çıkma vizesi aldı Cezayirli boksör.

Fakat daha ilk maçında yine kıyamet koptu. İtalyan boksör Angela Carini ile maç daha yeni başlamış sayılırdı, İmane bir sağ kroşe çıkardı, Angela yere düşmedi ama çok sarsıldı. Sonra ani bir kararla ringin kenarına gitti İtalyan boksör ve antrenörlerine maça devam etmek istemediğini söyledi. Maçın henüz 45. saniyesiydi.

Hakem İmane’yi galip ilan ederken Angela Carina çok tepkiliydi, rakibinin elini sıkmayı reddetti, sinirli biçimde ringden indi. Daha sonra da, “Hayatımda hiç bu kadar sert darbe yememiştim. Karar vermek Uluslararası Olimpiyat Komitesine kalmış” diyerek Khelif’in kadınlar müsabakalarında mücadele etmesine isyan etti. Maçtan önce İtalya’da Khelif’in cinsiyet durumu nedeniyle kadın sporcular için can güvenliği tehlikesi arz ettiği konuşulmuştu.

Angela Carini just pulled out of her fight against Imane Khelif – a man.

Seconds into the fight yet she knew the danger she was in.

Her Olympic dreams gone for the sake of "inclusion".

Shame on you @iocmedia. You're a disgrace. pic.twitter.com/5rL1wu2g2V

— Brandubh (@brandubh4) August 1, 2024

Khelif geçen sene yüksek testosteron oranı nedeniyle Dünya Şampiyonası’ndan diskalifiye edilmişti. Ancak olimpiyatlara kabul edildi. Bu duruma başta İtalya olmak üzere çeşitli çevreler tepki gösterdi. Uluslararası Olimpiyat Komitesi IOC’nin sözcüsü Mark Adams ise gazetecilere “Kadınlar kategorisinde yarışan herkes uygunluk kriterlerine uyuyor. Pasaportlarında kadınlar; durumun böyle olduğu ve kadın oldukları belirtiliyor. Bu sporcular daha önce uzun yıllar boyunca birçok kez yarıştı. Aniden gelmediler” dedi. Adams son olarak Tokyo’daki son Olimpiyatlarda da yer aldıklarını söyledi.

İtalya Başbakanı Meloni: Olimpiyata kabul edilmemeliydi

İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, 2023’te cinsiyet uygunluğu testini geçemeyen Cezayirli boksör Imane Khelif’in 2024 Paris Olimpiyatları’nda yarışmasına ilişkin, “Erkek genetik özelliklerine sahip sporcuların kadın yarışmalarına kabul edilmemesi gerektiğini düşünüyorum” dedi. İtalya Spor Bakanı Andrea Abodi de şunları söyledi:  “Uluslararası düzeyde asgari hormonal değer parametrelerinin Avrupa ve dünya şampiyonalarıyla Olimpiyatları da kapsayacak şekilde uyumlu hale getirilmemesini anlamakta zorlanıyorum. Sporun en yüksek değerlerini temsil eden bu etkinlikte kadın ve erkek sporcuların güvenliğinin yanı sıra adil rekabete saygı da garanti altına alınmalıdır.”

Busenaz’ın rakibi olabilir

Cezayirli boksör İmane Khelif Macar Anna Luca Hamori’yi elemesi halinde yarı finale yükselecek. Türkiye’nin olimpiyat şampiyonu boksörü Busenaz Sürmeneli de pazar günü Taylandlı Janjaem Suwannapheng’i yenmesi halinde yarı finalist olacak ve yarı finalde Cezayirli boksörle karşılaşacak.

Olimpiyatların altıncı gününde Türkiye: Busenaz’dan iyi başlangıç

Türkiye men edilmesini istedi, Olimpiyat Komitesi kabul etmedi

Son olimpiyat şampiyonu milli boksör Busenaz Sürmeneli çeyrek finalde eşleştiği Taylandlı Janjaem Suwannapheng’i, Khelif de Macar Anna Luca Hamori’yi elemesi halinde bu iki sporcu yarı finalde eşleşecek. Türkiye Boks Federasyonu, Olimpiyat Komitesi’ne (IOC) başvuru yaptı. Başvuruda Khelif’in ‘cinsiyet uygunluk testleri de dahil olmak üzere çeşitli testleri geçemediği’ hatırlatılarak oyuncunun organizasyondan diskalifiye edilmesi istendi.

Başvuruyu reddeden IOC, şu açıklamayı yaptı: “Paris 2024 Olimpiyat Oyunları boks turnuvasına katılan tüm sporcular, müsabakaların uygunluk ve giriş düzenlemelerinin yanı sıra Paris 2024 Boks Birimi (PBU) tarafından belirlenen tüm geçerli tıbbi düzenlemelere uyarlar. Önceki olimpik boks müsabakalarında olduğu gibi, sporcuların cinsiyeti ve yaşı pasaportlarına göre belirlenmektedir. İki sporcu, 2023’teki IBA Dünya Şampiyonasının sonlarına doğru, herhangi bir yasal süreç olmaksızın aniden diskalifiye edildiler. Bu iki sporcuya yönelik mevcut saldırı, özellikle de bu sporcuların uzun yıllardır üst düzey müsabakalarda yarıştıkları göz önünde bulundurulduğunda, herhangi bir uygun prosedür olmaksızın alınan bu keyfi karara dayanmaktadır. Böyle bir yaklaşım iyi yönetişime aykırıdır. Uygunluk kuralları müsabakalar devam ederken değiştirilmemeli ve herhangi bir kural değişikliği uygun süreçleri takip etmeli ve bilimsel kanıtlara dayanmalıdır.”

Khelif’in sözcüsü: O trans değil

Cezayirli boksör İmane Khelif’in sözcüsü Rosario Coco sporcunun internette ve raporlarda iddia edildiği gibi erkeklikten kadınlığa geçiş yapan bir ‘trans birey’ olmadığını söyledi. Khelif’in “Daha çok interseks olarak doğmasından kaynaklandığını” vurgulayan Coco “Ortalıkta dolaşan haberlerin aksine, Cezayirli atlet Imane Khelif trans bir kadın değil. Kendisi hakkında edindiğimiz bilgilere göre her zaman bir kadın olarak sosyalleşmiş ve spor yapmış bir interseks birey” dedi.

Rekabetin nasıl devam edeceği konusunda belirsizlik sürüyor. Khelif’in yarışmasına itiraz o kadar güçlü ki Paris Boks Birimi’nin verdiği izni geri alması olası görünüyor. Her iki sporcu da tekrar yarışır ve rakiplerinden biri sakatlanırsa boks camiasından ciddi tepkiler gelebilir.

İnterseks nedir?

Bazı bebekler ender görülen bir genetik bozukluk nedeniyle daha doğumda çift cinsiyetli doğabiliyor. Bu tıbbi duruma ‘interseks’ adı veriliyor. Bebekler büyüyüp çocuk olduğunda, baskın genetik özelliklerine göre cinsiyet seçimi yapıyor ama büyüme aşamasında her iki cinsiyet için de gereken, bu cinsiyetleri belirginleştiren hormonlar salgılıyorlar ve bu hormonlar çocukların vücut yapısında belirleyici oluyor.

Cezayirli boksör de böyle doğmuş, belli bir yaştan sonra da kadın cinsiyeti genlerinde ağır bastığı için kadın olmuş. Ama gelişimi sırasında rol oynayan hormonları ona erkek kasları ve kemikleri vermiş. Aslında onun genetik yapısı, hala onun erkeklik hormonu olan testosteronu salgılamaya devam etmesine neden oluyor. Nitekim bu yüzden geçen yıllarda bazı müsabakalardan men edilmiş veya diskalifiye olmuş.

Bazı sporlar trans bireylere yasak

Son 40 yılda cinsiyet değiştirme ameliyatlarının ve hormon tedavilerinin kolaylaşıp yaygınlaşması, dünya çapında trans birey sayısını arttırdı. Kadın olarak dünyaya gelip sonra erkeğe dönüşenler olduğu gibi erkek olarak dünyaya gelip kadına dönüşenler de var.

Sporda erkek olarak dünyaya gelip daha sonra belli bir yaşta kadına dönüşen trans bireyler tartışma yaratıyor. Bu sebeple bazı spor dallarında trans bireylerin yarışması yasak. Aslında boks da o sporlardan biri ama Cezayirli boksörün durumu trans bireylerden farklı.

Sosyal medya bunu konuştu

Söz konusu karşılaşma ve İtalyan sporcunun çekilmesi günün en çok konuşulan konusu oldu. Amerikan siyasetinin de bu olay çerçevesinde tartışıldığı mecrada Elon Musk da tartışmalara dahil oldu. Yazar John LeFevre, Joe Biden yerine Demokratların seçimlerde adayı olan Kamala Harris’in Khelif’in yarışması için destekçi olan politikalar izlediğini belirttiği gönderisini alıntılayan Musk “Doğru ya da bırak inkâr etsin” dedi.

True or let her deny it https://t.co/z3OulP5eKJ

— Elon Musk (@elonmusk) August 1, 2024

ABD’li Collin Rugg ise duruma meşhur çizgi dizi South Park cephesinden baktı. Birçok önemli siyasi, ekonomik, magazinel olayı önceden işlemesiyle konu olan South Park’ta daha önce bu konunun da işlendiğine dikkat çeken Rugg “Biyolojik erkek boksör Imane Khelif’in Olimpiyatlarda İtalyan kadın Angela Carini’yi 46 saniyede bırakmaya zorlamasıyla South Park gerçeğe dönüştü” dedi. Kullanıcı “Khelif 2023 Dünya Şampiyonası’nda cinsiyet uygunluk testlerinde başarısız olan biyolojik bir adamdır. Carini maç iptal edilirken başlığını çarparak ‘bu adil değil’ diye bağırdı” dedi.

NEW: South Park becomes reality after biological male boxer Imane Khelif forces Italian female Angela Carini to quit in 46 seconds at the Olympics.

Khelif is a biological man who failed gender eligibility tests at the 2023 World Championships.

Carini shouted “this is unjust” as… pic.twitter.com/nQeMqA4Cve

— Collin Rugg (@CollinRugg) August 1, 2024