Cari açık gerçekten kapandı mı?

Son dönemin ekonomideki en önemli gelişmelerinden biri cari açığın tehlikeli bölgeden uzaklaşmasıydı.

Çok kabaca Türkiye’nin mal ve hizmet alımı karşılığında dünyaya ödediği döviz ile aynı şekilde ülkeye giren döviz arasındaki fark olarak tanımlanabilecek cari açık (Buna yurtdışındaki işçilerin gönderdiği paralar gibi cari transferleri ve aynı şekilde Türkiye’den çıkan parayı da eklemek gerek) geçen yıl ocakta 10.4 milyar dolar gibi çok korkutucu bir seviyeye tırmanmıştı, bu ocakta 2.6 milyar dolara indi. Böylece 12 aylık cari açık 37.5 milyar dolara geriledi ve açığın milli gelire oranı yüzde 3.4’e düştü. Bu oranın yüzde 5’in üzerine çıkması genel olarak ödemeler dengesi krizi riskinin artması anlamına geliyor. Araştırma kuruluşu Capital Economics’in tablosu Türkiye’nin cari açığının kriz bölgesinden nasıl uzaklaştığını gösteriyor:

Cari açığın GSHY’ye oranı

(Yeşil: 12 aylık cari açığın gayri safi yurtiçi hasılaya oranı. Mavi: 3 aylık cari açığın gayri safi yurtiçi hasılaya oranı.)

Cari açık nasıl kapandı? Ocak ayında ithalatta yaşanan büyük düşüşle. Ocak ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3.5 oranında artarak 20 milyar dolar, ithalat ise yüzde 22 azalarak 26.2 milyar dolar seviyesinde kaydedildi. Böylece ithalat ile ihracat arasındaki fark olan dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 56.4 azalarak 6.2 milyar dolara indi. Bu da işte cari açığın çok azalmasını sağladı.

Peki ithalat nasıl düştü? Altın ithalatında yaşanan çok sert düşüş sayesinde. Geçen yılın ocak ayında 5.2 milyar dolar olan altın ithalatı, bu ocakta 1.3 milyar dolara indi.

Altın ithalatı

Altın ithalatında gerçekten hayret verici bir düşüş var. İyi de haftalarca “Vatandaş altın almak için kuyumculara koşuyor” haberleri okuduk, yurt içinde altın ithalatı patlamışken altın ithalatı nasıl akıl almaz bir oranda düştü? Cevap: Çünkü cari açık kapansın diye geçen yaz altın ithalatına kota getirildi. Bu, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ilk uygulamalarından biriydi. Şeffaflık olmadığı için hangi ithalatçıya ne kadarlık kota tanındığı bilinmiyor. Ama piyasada büyük ithalatçıların eskiden ithal ettikleri tutarın üçte biri, dörtte biri oranında ithalat yapabildikleri konuşuluyor. Altın ithalatı işte böyle düştü, cari açık işte böyle kapandı.

Mı acaba? Piyasada konuşulan bir başka konu kota sonrasında altın kaçakçılığının patladığı yönünde. Geçen hafta yayınlanan haberimize göre 2023’ün tamamında 900 milyon lira değerinde kaçak altın yakalanırken bu yıl sadece şubatta yaklaşık 500 milyon liralık kaçak altın ele geçirildi. Kota sonrasında altının kilogramında dünyayla Türkiye arasında zaman zaman 5 bin doları aşan bir fark oluştu. Bu da bazılarını bellerine altın zincirler dolayarak Türkiye’ye getirmeye teşvik etti. Piyasada bazı gümrüklerin kaçak altının giriş kapısı haline geldiği konuşulur oldu.

Kaçak giren altın resmi verilerde görünüyor mu? Tabii ki görünmüyor. O nedenle Türkiye’ye ne kadar kaçak altın girdiğini bilmiyoruz. Ama şubatta ve martın ilk iki haftasında Kapalıçarşı’da ve diğer yerlerde vatandaşların altın almak için kuyruğa girmelerine bakarak “çok büyük tutarda” diyebiliriz.

Öyleyse altın ithalatı aslında resmi verilerin gösterdiği kadar sert düşmedi, geçen yıl 5.2 milyar dolarlık ithalatın bu yıl 1.3 milyar dolara indiği doğru değildi.

Doların Merkez Bankası’nın kararı öncesinde kontrolden çıkma noktasına gelmesinin arkasında iktidara yakın medyanın iddia ettiği gibi “iç düşmanlar,” “içimizdeki İrlandalılar” yani sosyal medyadaki ekonomi yorumcuları değil, bu olgu olmasın?

Son bir not daha: Yukarıda altın ithalatında kota uygulamasının şeffaf olmadığını, kime ne kadar kota tanındığını bilmediğimizi belirttim. Kota miktarlarının iktidara yakınlığa, uzaklığa göre belirlenip belirlenmediğini, bu sayede birilerinin zengin edilip edilmediğini biliyor muyuz? Hayır, onu da bilmiyoruz.

Karaborsaya çözüm arayışı: Hazine altın ithalatı için iki kamu bankasına yeni kota verdi

Cari açık ocakta 2,5 milyar dolara inip yüz güldürdü