AYM iptal etti ama: Merkez’in bazı eski başkanlarının hâlâ aldıkları maaş ne olacak?

Merkez Bankası bağımsızlığına en büyük darbe olan, başkanın görev süresi dolmadan görevden alınması maddesi Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. Bu madde nedeniyle zamanı dolmadan görevden alınan başkanlara iki yıl boyunca maaş ödenmeye devam edildi. Son Başkan Gaye Erkan da en son görevden alınmasına rağmen maaşı devam eden başkan oldu.

Beş yıllığına atanan ama zamanı dolmadan alınan Merkez Bankası Başkanı sayısı Gaye Erkan’la dördü buldu. Anayasa Mahkemesi’nin iptal ettiği kural geçerli olmaya devam etseydi, beş yıl dolmadan bir başkanın görevden alınması mümkün olmayacaktı. Kısacası Cumhurbaşkanı’nın süresi dolmadan görevden aldığı başkanlar sadece Merkez Bankası bağımsızlığı açısından değil, maddi olarak da ciddi kayıplara neden oldu. Aynı anda iki, hatta üç başkana birden maaş ödeme garipliği yaşandı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, kendisi de atamış olsa, kızdığı yöneticileri hemen görevden almasıyla biliniyor. Daha önce deneme süresi amaçlı “vekaleten” atamaları tercih eden Erdoğan Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminde vekil yöntemini azaltıp doğrudan atamalar yaptı. Çünkü istediğinde kızdığı yöneticiyi görevden almak konusunda hiçbir engeli kalmamıştı.

Tüm kamu kurumlarında olduğu gibi Merkez Bankası’nda da bu yönetim tarzını geçerli kıldı. Bu nedenle Merkez Bankası bağımsızlığının temeli olan yönetim istikrarını sağlayan “Beş yıllığına göreve atanan başkan süre dolmadan alınamaz” maddesini geçersiz hale getirdi. Bununla birlikte süresi dolmadan alınacak başkan ve yardımcılarına başka işi olmadığı sürece iki yıllığına aldığı maaşı Merkez Bankası’nın ödemesine devam etmesi imkânı getirildi.

Gaye Erkan alındı, maaşı devam ediyor

Bu imkândan istifa edenler yararlanamıyor ancak alındığı takdirde bu imkânı kullanabiliyor. Son olarak Merkez Bankası Başkanı Gaye Erkan’ın istifa mı ettiği yoksa görevden mi alındığı karmaşası da bu nedenle yaşandı. Erkan istifa ettiğini duyururken karar Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görevden aldığı biçiminde açıklandı. Bu maddeye dayanarak Erkan bu imkândan yararlandı ve iki yıl boyunca başkan maaşını almaya devam etti.

Bu imkândan yararlanan eski başkan ve yardımcıları başka bir işe girdikleri ya da Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından başka bir göreve atandıkları takdirde bu maaşı almaya devam edemiyor. Bunun örnekleri de yaşandı; Müşavir ya da başka göreve atananlar başkan maaşı almadı.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın ardından “ekonomide normalleşmeye dönüyoruz” denerek bu göreve Lütfü Elvan atandı. Bununla birlikte Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal görevinden alınıp yerine eski maliye müsteşarlarından Naci Ağbal getirildi. İki yetkiliyle beraber faiz artırımlarına başlanmış, piyasada yeni bir umut yaratılmıştı.

Yaklaşık 4-5 aylık bu normalleşme süreci ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan tekrar eski politikalara döndü, bu nedenle “kendisinin izni olmadan faiz artışı yaptı” diye Naci Ağbal’ı görevden aldı. Erdoğan’ın tahminen çok kızdığı Ağbal’a belki Merkez Bankası başkanlığı maaşı vermemek için, belki de aynı anda üç başkan maaşı verilmemesi için Ağbal’ı Hazine Müşavirliğine atadı. Ağbal bu görevi istemedi ama Cumhurbaşkanı’nın kızgınlığı geçene kadar kalıp izin aldıktan sonra istediği özel sektöre yönetici olarak geçti.

Görevden alınıp da maaşı devam ettirilenler

AKP iktidar olduğunda başkan olan Süreyya Serdengeçti, Abdullah Gül ve Tayyip Erdoğan’ın başbakanlığında göreve devam etti, görev süresi bitince 2006 yılında tekrar bu göreve atanmayarak bıraktı. Yerine atanan Durmuş Yılmaz da beş yıllık görev süresini doldurdu. Ardından zamanın ekonomiden sorumlu Bakanı Ali Babacan’ın yakın arkadaşı olan Erdem Başçı 2006 yılında göreve atanıp 2011 yılında görev süresi bitince bu göreve yeniden atanmadı. AKP iktidarında süresini tamamlayan son başkan Başçı oldu.

Başçı’dan sonra atanan Murat Çetinkaya üç yıl görev yapıp alındı ve iki yıllık maaşı devam etti. 2019’da atanan Murat Uysal ise iki yılını doldurmadan görevden alınmasına rağmen iki yıl başkan maaşı almaya devam etti. 2020 sonlarında göreve gelip 2021 yılı Mart’ında görevden alınan Ağbal Müşavir olduğu için, sonrasında iki yıl görev yapan Şahap Kavcıoğlu da BDDK başkanlığına atandıkları için Merkez Bankası Başkanlığı maaşları devam etmedi. Bu yıl görevden alınan Gaye Erkan Başkan maaşı almaya devam ediyor. Bu yıl atanan Fatih Karahan’ın görev süresini tamamlayıp tamamlamayacağını ise doğal olarak, şimdiden bilmek mümkün değil.

Anayasa Mahkemesi sadece Merkez Bankası Başkanlığı maddesini değil, cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenen birçok maddeyi anayasaya aykırılık nedeniyle iptal edip bir yıllık süre tanıdı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminin getirdiği düzenlemeler nedeniyle özellikle idari yetkinliğin zaafa uğradığı ve bunun birçok açıdan maliyeti olduğu ortada. Anayasa Mahkemesi’nin bu karar için altı yıl beklemiş olması da garip. Doğan boşluğun ne şekilde doldurulacağına ilişkin ise belirsizlik hâkim.

Merkez Bankası: Faiz artışı tüketici kredilerindeki büyümeyi zayıflattı