Tarım sektörü büyüyor ama çiftçinin geliri neden azalıyor?

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 yılının ilk çeyreğine ilişkin verileri tarım sektörünün büyüme ivmesini ortaya koyuyor. Geçmiş üç yıl içinde iki kez daralma yaşayan sektör bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 4,6 büyüdü. Bu oran ülkenin genel ekonomik büyüme oranı olan yüzde 5,7’nin altında olsa da önceki yılın daralma eğiliminin ardından kaydedilen artış sektör için umut vaat ediyor.

Ancak Türkiye’nin zengin coğrafyası, dört mevsimi ve çeşitlilik arz eden tarım ürünleri göz önünde bulundurulduğunda bu büyüme yeterli mi? 2003’ten 2023’e kadar olan dönemde yıllık yüzde 2,38 büyüme oranı sergileyen tarım sektörü ülkenin yüzde 5,39’luk genel büyümesinin gerisinde kaldı. İstikrarlı ve güçlü bir büyüme için yıllık en az yüzde 5’lik artışa ulaşılmalıdır.

Tarımsal hasıla ilk çeyrekte 121 milyar liradan yaklaşık yüzde 69’luk artışla 206 milyar liraya yükseldi. Bu artış gıda enflasyonu ile paralel bir seyir izliyor. Dolar bazında ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4’lük artışla 6,7 milyar dolara çıktı. Hazır bu konu açılmışken belirtelim, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı 2023 yılı tarımsal hasılasının 69,2 milyar dolar olduğunu ifade ediyor. Bu rakam tarımsal hasılanın yıllık dolara kuruna bölünmesiyle elde ediliyor. Aynı hesabı Türkiye İstatistik Kurumu’nun gayri safi yurtiçi hasılayı (GSYH) açıklarken esas aldığı dolar kuru üzerinden yapılacak hesaplamada da 2023 yılı tarımsal hasılası 69,2 milyar dolar çıkıyor. Ancak bu hesaplama yöntemi yanlıştır. Neden?

Türkiye İstatistik Kurumu hasılaları çeyrek bazlı açıkladığından dolar bazlı GSYH hesabını çeyrek bazlı dolar kuru üzerinden hesaplıyor. Kısacası çeyrek bazlı dolar hesabı üzerinden tarımsal hasılayı hesapladığımda 65,9 milyar dolar çıkıyor. Sayın Bakan Yumaklı’nın açıkladığı 69,2 milyar dolara göre 3,3 milyar dolarlık bir sapma olduğu görülüyor.

Peki, gerçek rakam nedir? Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı mı doğru hesaplıyor, yoksa TÜİK mi? Bu sorunun cevabı, tarım sektörünün geleceği için kritik öneme sahip. Sektörün büyüme hızı ve katma değeri, ülke ekonomisi için stratejik bir rol oynuyor ve doğru verilerle planlama yapmak, bu potansiyeli en iyi şekilde değerlendirmek için elzem. Soruya benim cevabım TÜİK.

Gelelim asıl konuya. Şimdi nasıl tarım sektörünün büyümesi Tarım ve Orman Bakanı’na artı puan olarak yazılıyorsa tarım sektörünün GSYH içindeki payının azalmasından da Sayın Yumaklı’ya eksik yazılacaktır. 1998 yılından bu yana tarım sektörünün ilk çeyrekte milli gelirden aldığı payın en düşük yılı 2022 oldu. İkinci en düşük pay ise yüzde 2,3 ile 2024 yılının ilk çeyreğinde görüldü. Bu ne anlama geliyor. Tarım sektörü büyüyor ancak çiftçinin cebindeki para küçülüyor.

İşte asıl çözülmesi gereken sorun bu. Çözüm, çiftçinin gelirini artırarak üretimi garanti altına almak ve gıda güvenliğimizi  güçlendirmekten geçiyor. Çiftçinin cebindeki para ne kadar artarsa, dışa bağımlılığımız o kadar azalır ve gıda güvenliğimiz o kadar sağlamlaşır.

Çiftçiler tarım sigortası yaptırmaktan neden vazgeçiyor?

Hangisi doğru: Tarım bakanının tahmini mi, TÜİK’in tahminleri mi?