Başlıktaki söz 1968 Paris’in çok meşhur bir duvar yazısı: Gerçekçi ol, imkansızı iste!

O zamanın gençleri ‘gerçekçi olmamak’la, ‘dünyanın nasıl yürüdüğünü bilmemek’le eleştiriliyordu, bu söz de onların cevabıydı işte.

Bugün Suriye’de olup bitenlere bakınca şu an bu ülke için gerçekleşmesi en olanaksız şeyin istikrar olduğunu görmeden edemiyor insan.

Suriye’de yaşanan basit bir iktidar değişimi değil; bir altüst oluş, bir çeşit devrim aslında.

Ama tabii siyasi ve sosyal ayaklanmaların sonucunda yaşanan devrimler nadiren olumlu sonuçlar yaratır. Hele kısa dönemde genellikle yaşandığı ülkeye ve etrafına, çok kanlı olabilen ciddi maliyetler üretir.

Fransız Devriminden Sovyet Devrimine, Çin Devriminden İran Devrimine böyle çok sayıda kanlı tecrübe yaşadı dünya. Suriye çapı itibarıyla bu saydığım ülkelerden çok daha küçük, üstelik zaten 13 yıldır iç savaş yaşayan yorgun bir ülke, ama burada da ‘devrim’in oturması daha çok kana mal olabilir.

Cevabı bilinmeyen çok sayıda soru var Suriye bağlamında.

İlk soru şu: Dün sabahtan beri Suriye’yi kim yönetiyor?

Aslına bakacak olursanız kimse yönetmiyor. Daha doğrusu şu an Suriye’de, ülkenin her yerinde sözü geçen bir otorite yok.

Şam’ı ele geçiren muhalifler geniş bir koalisyon. Koalisyonun şu an en çok öne çıkan üyesi HTŞ gibi duruyor, ama HTŞ her şeye hakim değil.

Örneğin, savaşa henüz cuma günü giren ve pazar sabahı Şam’ı ele geçiren güçler zamanında Suudi Arabistan’ın para ve silah verdiği güçler. Onların HTŞ ile sadece tanışıklığı var, işbirliği de ortak düşmana karşı.

Benzer şekilde, SMO içinde kabul edilen onlarca ‘tugay’ın HTŞ ile işbirliği sadece ortak düşmana, yani Esad’a, Rusya’ya ve İran’a karşıydı.

Savaş sırasında ortak koordinasyon merkezlerinde bir araya gelip birlikte hareket etmeyi başaran bu grupların şimdi iktidarı paylaşması, ülkeyi bir arada yönetmesi bekleniyor. Ama bu hiç kolay değil.

Birinci zorluk şu: Suriye iç savaşında rolü olan her ‘tugay’ aslında bir liderin etrafındaki askeri birlik anlamına geliyor. Bu ‘lider’ler de temelde savaş lordu, bir çeşit derebey gibi. Böylece onlarca savaş lordu var bugün Suriye’de.

Kısa dönemde en büyük zorluk HTŞ liderliği dahil savaş lordlarının 13 yıllık alışkanlıktan çıkıp ‘devlet adamı’ olup olamayacağı.

Hep birlikte göreceğiz.

İkinci büyük zorluk Suriye’nin tarihinde hiçbir demokratik tecrübe olmamasından kaynaklanıyor. Ülkede bırakın siyasi parti şemsiyesi altında faaliyet gösteren insanları, ‘Kanarya Severler Derneği’ türünde bir sivil toplum bile yok.

O yüzden en örgütlü siyasi görüş ister istemez İslamcılık. Ama o bile tek başına hakim değil; çünkü birden çok ‘İslamcı lider’ var, daha doğrusu İslamcı olmayan savaş lordu yok gibi.

Oysa siyaset, farklı görüşleri temsil eden siyasi örgütler olmadan çok dinli, çok etnili bir toplumda iç barışı ve istikrarı kurmak mümkün değil. Daha doğrusu bu gruplardan biri askeri olarak çok güçlenirse belki istikrarı sağlar, ama iç barışı değil. Bu da yeni iç savaşlara veya etnik temizliklere davetiye çıkarır.

Öte yandan Suriye’nin bir de şansı var: Savaş öncesinde bu ülkenin iyi kötü okumuş yazmış bir orta sınıfı, sermaye biriktirmeyi başarmış bir üretici gücü ve hep çok başarılı olduğu söylenen tüccarları vardı. Buna bir de öğretmen, doktor, mühendis gibi beyaz yakalılarını da ekleyince bu kesimler Suriye için bir şans yaratıyor.

Yalnız zorluk şu: Bu kesimlerdeki insanların, Suriye’nin en kıymetli nüfusunun neredeyse tamamı artık ülke dışında ve kendine yeni bir hayat kurmuş durumda. Acaba onlar döner mi, dönse nereye döner, ne amaçla döner? Bunlar da cevapsız sorular.

Türkiye’de Beşar Esad’ı sırf radikal islamcı olmadığı, kravat taktığı, başı açık bir eşi ve Batılı hayat tarzı sürdüren bir ailesi olduğu için beğenen bir sürü insan var. Şimdi onlar Esad’ın yerine sakallı ve sarıklı birileri geldiği için tedirginler.

Bu tedirginlik sadece bize özgü değil. Dünyanın neredeyse tamamı, ama en çok da yakın çevremiz Suriye’de iktidara gelecek İslamcılardan korkuyor. Bu korkuların haklı olup olmadığını göreceğiz.

Dileğim, Suriye’yi yönetmeye başlayacakların bazı basit gerçekleri akıllarından çıkartmaması: 

-Suriye halkının bugün bir numaralı önceliği etrafıyla veya kendisiyle savaşmak değil, barışa ve istikrara kavuşmak. 

-Bunun için İslamcıdan çok ‘milli’ olması lazım Suriye’yi yöneteceklerin. 

-Ülkede barışı, istikrarı kurmak için ‘milli’ bir öyküyle yola çıkıp herkesi işe katarak ülkelerini yeniden inşa etmeleri, ekonomiyi yeniden kurmaları, yeniden kamu hizmeti verebilir hale gelmeleri lazım.

-İdeolojik ve siyasi öncelikler bir süreliğine kenara bırakılmalı, dünyadan da destek istemekten çekinmeden modern ve zengin bir Suriye kurulmaya çalışılmalı.

Peki olur mu bunlar? Hiç hayal kurmayalım, dediğim gibi şu an en imkansız şey Suriye’ye istikrar getirmek.