İmalatta alarm zilleri

İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından Türkiye İmalat PMI Endeksi ile Türkiye Sektörel PMI Endeksi çalışmalarının kasım ayı raporları yayımlandı. S&P Global tarafından üretilen her iki endeks değerleri öncü bir gösterge niteliği taşıyor. Bu endeksler aynı zamanda değişimin yönünü gösteren özet niteliğinde bir ölçü. 50 değerinin üzerinde ölçülen endeks bu değişkende artış olduğunu yani olumlu durumu, 50 değerinin altında ölçülen endeks ise genel anlamda düşüş olduğunu yani olumsuz durumu gösterir.

Bu tür endeksler, geleceğe dönük politika belirlemek amacıyla işletmeler, hükümetler ve finansal kurumlar tarafından kullanılıyor. PMI anketleri, her ay yayımlanan ekonomik koşulların ilk göstergeleri olup, bu nedenle resmi organlar tarafından üretilen verilerden çok daha önce elde edilebiliyor.

Endekslerden ilki, ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayii performansında önemli referanslardan biri olarak kabul edilen İSO Türkiye İmalat PMI Endeksi Raporu.

İmalat sanayiinde son bir yılın en keskin daralmasıTürkiye imalat sektöründe yer alan 400’ün üzerinde şirketten oluşan temsili panelden elde edilen orijinal anket verilerini içeriyor. Eşik değer olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, ekimde 48,4 olan PMI kasımda 47,2’ye geriledi ve üst üste 5 ay 50 eşik değerin altında kaldı. Bu yavaşlama son bir yılın en belirgin düzeyinde.

Rapora göre, üretim, yeni siparişler, satın alma faaliyetleri ve istihdam ekim ayına göre daha yüksek oranda yavaşladı. Öte yandan, girdi maliyetleri ve nihai ürün fiyatlarında yine artış var. Raporda, hem yurt içi hem de yurt dışındaki durağan piyasa koşullarının, son çeyrek ortasında yeni siparişlerin ivme kaybının sürmesine ve böylece Kasım 2022’den bu yana en sert yavaşlamanın kaydedilmesine yol açtığı belirtiliyor. Talepteki zayıflamaya bağlı olarak imalatçılar üretimi son bir yılın en yüksek oranında azalttı. Anket katılımcılarına göre, jeopolitik gerginlikler ve ham madde teminindeki zorluklar da üretimin gerilemesinde etkili oldu. Ayrıca üretimdeki düşüş nedeniyle istihdam üst üste iki aydır ay daralıyor. İstihdamdaki gerileme ılımlı ancak Ekim 2022’den bu yana en yüksek oranda gerçekleşti.

Diğer endeks İSO Türkiye Sektörel PMI endeksi. Bu konudaki kasım ayı raporu ilginç noktaları vurguluyor.

Yaklaşık 800 şirketten oluşan paneldeki satın alma müdürlerine gönderilen anketlere verilen cevaplar kullanılarak S&P Global tarafından bu endeks oluşturuluyor. Cevaplar, Uluslararası Standart Sanayi Sınıflandırması (ISIC) kodlarına göre tanımlar baz alınarak 10 imalat sektörü altında birleştirilmiş. Burada da 50 değerinin üzerinde ölçülen endeks önceki aya göre genel anlamda artış olduğunu, 50 değerinin altında ölçülen endeks ise genel anlamda düşüş olduğunu gösterir. 10 imalat sektörü için hazırlanan endeks, üretim, talep, kapasite, fiyatlar ve satın alımları kapsıyor. İlgili sektörlerin ekonomik performansının ilişkin öncü göstergeleri.

Rapor, imalat sanayiinin faaliyet koşullarındaki zayıflığın kasım ayında da yaygın olduğuna dikkat çekiyor.

Sektörler açısından:
* Gıda sektöründe 6. ayda 53,8 olan sonra değer 50,1’e düşmüş, kasım ayında ise 50,5 olarak gerçekleşmiş.
* Tekstil en sıkıntılı sektörlerden biri. En son haziranda 50,1 olan veri 7. aydan itibaren 50’nin altına düşmüş ve en son kasım ayında 44,5.
* Giyim ve deri ürünleri kasımda en zayıf performans gösteren sektör. Son 6 aylık dönemde hep 50’nin altında yer alan veri kasım ayında en düşük değer olan 40,2’ye düşmüş.
* Ağaç ve ağaç ürünlerinin de son altı aylık değeri hep 50’nin altında. En son kasım ayı değeri 46,1.
* Kimyasal, plastik ve kauçuk ürünler sektörlerinde de haziran ayında gerçekleşen 51,0 endeks değeri sonra 50’nin altına düşmüş ve hep orada kalmış. En son kasım ayı değeri 47,8.
* Metalik olmayan mineral ürünler haziran-ekim arasında aylık değerleri tamamen 50’nin altında. Kasım ayında 50,4 ile ilk kez toparlanma işareti göstermiş.
* Ana metal sanayii de son altı aylık dönemde endeks değerleri sürekli 50’nin altında. En son kasım değeri 44,9 gibi oldukça kötü.
* Makine ve metal ürünler sektörü eylül ve ekim aylarında 50 değerinin altına düşmüş. Kasım ayında 51,2 ile tekrar 50 değerinin üzerine çıkmış.
* Elektrikli ve elektronik ürünler sektörü eylül ayında 50 değerin altına düşmüş ve orada kalmış.
* Kara ve deniz taşıtları sektörü son dönemde olumlu eğilimde. Son 6 aylık dönemde dalgalı bir seyir göstermekle birlikte ekim ayında 47,7, kasım ayında hızlı bir artışla 53,7’ye yükselmiş.

İSO imalat sanayii endeks çalışma sonuçlarından da görüleceği üzere, 2023’ün sonlarına doğru bu alandaki yavaşlama daha belirgin hale geldi. Hem yurt içinde hem de yurtdışında genele yayılmakta olan talep zayıflığı, imalatçı firmaların üretimlerini yavaşlatmasına ve bu durum da üretim ve istihdamda düşüşlere yol açmakta. Önümüzdeki dönemde bu olumsuz gelişme daha belirgin hale gelecek. Ayrıca finansmana ulaşımın çok daha maliyetli hale gelmesi de imalatçı firmaları sıkıntıya sokan bir başka etken. Bu ortamda bakalım firmalar nasıl ayakta kalabilecek.