Feshane’deki ‘Gözü’ farklı okumak

Yönetimin olağanüstü, neredeyse global düzeyde bile not edilebilecek beceriksizliği sonucunda bu yıl ertelenen İstanbul bienalinin sanat dünyasında bıraktığı neredeyse bir  derin vadi kadar büyük boşluğu İstanbul belediyesinin çağdaş duyarlılığı sayesinde Feshanede açılan Tate sergisi dolduracak görülüyor.

Serginin önemi ve içeriği hakkında bilgilenmek için Ertuğrul Özkök’ün mükemmel yazısını okumanızı tavsiye ediyorum. 

***

Serginin adı ‘Dinamik Göz. Optik ve Kinetik Sanatın Ötesinde’.

Ben bugün sadece serginin adının bana çağrıştırdığı bir başka muhteşem göz hakkında yazacağım.

***

O muhteşem gözün sahibi  John Berger. O bir edebi avangard olarak yazdığı kitaplar, makaleler ile bize bilgili bakmayı görmeyi öğretti. Ve eğer bakmayı, görmeyi öğrenmişsek sabırla bakıldığında her fotoğrafın bir süre sonra bize konuşmaya ve kendini anlatmaya başladığını düşünürdü. Berger’e göre insan bu sürece girdiğinde insanlar ilk defa baktıklarında fotoğrafta göremedikleri detayları da görmeye başlar.

***

Bu, bir fotoğrafa ilk defa baktıktan sonra daha nice göremediğimiz yeni detayları da görmeye başlamamız John Berger’in hayatında özel bir önem taşımalı.

Global kültür ve sanatta olan biteni bana bildiren birçok siteye aboneyim. bunlardan bir tanesinden John Berger’in Katarakt adlı çalışması hakkında bir hatırlatma geldi.

***

Görme Biçimleri gibi çalışmalarıyla bizlere bakmak ve görmek hakkında teorik bir çerçeve çizip bakmayı öğreten John Berger 2011 yılında 84 yaşındayken katarakt olmuştu.

Hayatını bakıp hepimizden farklı görmek üzerine kurmuş olan bir insan için neyse ki çözümü olan bir geçici felaketti bu.

***

Tabii ki Berger görmesi bozulan her büyük sanatçının yapacağını yaptı. Ve gözünün yeni durumunun fotoğrafları, şekilleri algılama biçimini nasıl değiştirdiğinin analizini yapmaya başladı. Ve tedavisine başlanıp görmesi iyileşince de yeniden net görmeye başladığı fotoğrafların geçmişte onları ilk gördüğü anda kendisine neleri hatırlattığını not almaya da başladı. ilk görme ve daha sonra yeniden görüldüğünde ilk görülenden neler hatırlandığı üzerine bir deneme çıktı ortaya. 

***

Cataract adlı çalışmanın Türkçesi de Katarakt olarak yayınlandı. kitaptaki şık çizimleri Selçuk Demirel çizdi. Feshanedeki sergiyi mutlaka gezelim ama Berger’in denemesini de okuyalım.