Osmanoğulları Beyliği bir kasabadan, bugün bile bir ilçe olan Söğüt’ten çıktı. Beylik gelişip serpilip devlete dönüştüğünde Bursa’yı kendine başkent olarak seçti.

Osmanlı devleti kurulduktan kısa süre sonra Çanakkale üzerinden Rumeli’ye geçti ve Balkanlara doğru büyümeye başladı. Başkentini de Edirne’ye taşıdı.

İstanbul, Anadolu’dan değil Rumeli’den kuşatıldı ve alındı. Saray hemen İstanbul’a taşındı, yeni başkent burasıydı. Yüzyıllat boyunca da öyle kaldı.

Ama Osmanlı, özellikle 19. yüzyılda ciddi bir çöküşün içindeydi. 1877-78 Osmanlı-Rus savaşında Osmanlı çok ağır bir yenilgi alınca, Almanya’dan bir strateji ustası, Wilhelm Leopold Colmar Freiherr von der Goltz veya Türkiye’de bilinen ismiyle ‘von der Goltz Paşa’ bilinen Osmanlı’nın sonunun geldiğini düşündü. O sırada Türkiye’deydi ve Türk ordusunun ıslahı çalışmalarını yürütüyordu. Bu savaşla Osmanlı neredeyse bütün Balkanları ve Rumeli topraklarını kaybetmişti.

von der Goltz, Batıyla toprak anlamında ilişkisi kopan Osmanlı’nın bundan böyle olsa olsa bir Türk-Arap devleti olarak hayatına devam edebileceğini düşündü, bu yeni devletin başkentinin de buna uygun olarak daha Doğuda, Halep veya Şam’da olması gerektiği kanısına vardı. İstanbul’un elde tutulamayacağını, tutulsa bile savunmanın mümkün olmayacağını düşünüyordu Alman.

Kurtuluş Savaşı kazanılıp Lozan’da barış da imzalanınca bir ‘Payitaht nerede olacak’ tartışması başladı. Payitaht, sadece devletin yönetildiği yer anlamına gelmiyordu, aynı zamanda padişahın bulunduğu kent de demekti. Ama saltanat çoktan kaldırılmıştı, yani geride bir ‘taht’ yoktu. Ama Halife hala İstanbul’da oturuyordu.

Dün burada aktardık, İstanbul basını üçe bölünmüştü. İstanbul’u isteyenler, Ankara’yı isteyenler ve bir de Bursa veya Eskişehir olsun diyenler vardı.

Tartışmalar ve İstanbul adının sık sık geçmesi Ankara’da bir sıkıntı konusuydu.

Atatürk ve İsmet Paşa kafa kafaya verdiler ve bir yol düşündüler. Yarın o yolu göreceğiz.