Yolu Süper Lig’den geçen İstanbullular

İlk kez 1959 yılında Milli Lig adıyla oynanan organizasyon halen ülkemizde futbol piramidinin en tepesinde yer alıyor. İsmi zaman içinde değişiklikler geçiren lig son olarak Süper Lig adıyla düzenlendi.  İlk yıllarda İstanbul, İzmir ve Ankara takımlarının yer aldığı ligde en kalabalık olan İstanbullulardı. 1962-63 sezonunda tarihi kentin tam 11 ekibi vardı. 3 büyük şehir dışından lige giren ilk takım Adana Demirspor oldu. 1960’ların ortasında Orhan Şeref Apak’ın futbolu ülke geneline yayma hamlesi sonrası Anadolu takımlarının sayısı hızla arttı.

Kupa törenlerinde gelenek bozulmadı: Takım elbiseliler kadrajı bırakmadı…

1970’lerde İstanbulluların sayısı üçe kadar geriledi. Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş, İstanbul’u aralıksız olarak temsil etti.1980’lerin başında Sarıyer’in o dönemki ismiyle 1.Lig’e yükselmesiyle İstanbul takımlarının sayısı dörde çıktı. Boğaz temsilcisinin ardından Bakırköyspor ve Zeytinburnu kısa dönemler için de olsa en üst futbol organizasyonumuzda yerlerini aldı. 1995’te Cem Uzan’ın dev maddi desteğini alan İstanbulspor sahneye çıktı. 2007’de bugünkü ismi Başakşehir olan İstanbul Büyükşehir Belediyespor lige terfi etti. Kasımpaşa, Karagümrük gibi köklü kulüplerin geri dönüşü, bunlara yeni bir yapıya kavuşan İstanbulspor ve Ümraniyespor’un eklenmesiyle 2022-2023 sezonunda tam 8 İstanbul kulübü Süper Lig’de mücadele etti. Gelecek yıl yine aynı sayıda İstanbullu olacak. Üç büyükler dışında kalanların taraftar sayısı çok az olduğundan bu durum kuşkusuz tribünlerin doluluk oranına yine olumsuz yansıyacak.

Süper Lig’de gençlere yer yok!

Bu sezon yükselen Pendikspor’u da sayarsak lig tarihinde 18 İstanbul takımı var. Bunlardan dördü Anadolu, 14’ü Avrupa yakasından. Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş ve Başakşehir şampiyonluk yaşayan İstanbullular. Üç büyükler haricindekilerin serüvenlerinde siyasi, ekonomik koşulların önemli etkisi olduğu görülüyor. Örneğin Sarıyer, Bakırköy gibi ilçelerin imara açılması ve inşaatın arttığı dönemler ile bu bölgelerin takımlarının yükselişleri arasında paralellik bulunuyor. Toprağın ranta dönüşmesi siyaset eliyle sermayeye verilmesi ve futbolumuzda ilkel de olsa endüstrileşme olarak tanımlanacak bir süreç. Ya da Başakşehir örneğinde olduğu gibi iktidara yakınlık kulübün hızlı ilerlemesinde faktör olabiliyor. İstanbulluların parlak günlerinde Cem Uzan, Turgay Ciner gibi iş insanlarının sermayelerinin etkisine de rastlanıyor. Son zamanlarda AKP’nin elindeki yerel yönetimlerin desteklerini de ligin yeniden İstanbullulaşmasındaki faktörlere eklemek mümkün. Bu genel bilgileri verdikten sonra dilerseniz artık her şeyini bildiğiniz üç büyükleri dışarıda bırakarak yolu Süper Lig’den geçen İstanbulluların kısa tarihlerine geçelim.

Adalet

Futbol tarihimizde dolaylı da olsa kadın eli değen ilk kulüplerden biri Adalet. İsmini İstanbul’a değerli eserler kazandıran asker, iş insanı ve siyasetçi Süreyya İlmen’in eşi Adalet İlmen’in adını taşıyan Adalet Mensucat fabrikasından alan kırmızı- beyazlılar 1946’da kuruldu. 1959 ve 1959-1960 sezonlarında Milli Lig’de yer aldı. 1971’de adı Alibeyköy Adalet, renkleri de turuncu-mavi olarak değişti.1980’den bu yana Alibeyköyspor ismiyle yoluna devam ediyor. Ülkemize gelen ilk Arjantinli futbolcu Garro’nun forma giydiği Adalet’in üç futbolcusu 1954 Dünya Kupası’nda Milli Takım’da yer aldı. 2022-2023 sezonundaki adresleri Süper Amatör Lig.

Bakırköyspor

Bakırköyspor’un kuruluş tarihi 1949. 1989-1990 sezonunda 2.Lig’de şampiyonluğa ulaşarak Türkiye 1.Ligi’ne yükselip üç sezon burada oynadılar. Aynı zamanda belediye başkanı da olan kulüp başkanı Yıldırım Aktuna, yeşil-siyahlıların başarısındaki en önemli aktördü. Polonyalı oyuncuları Araskiewicz ve Novak ile kısa süren 1.Lig maceralarında iz bıraktılar. Galatasaray’daki başarılarıyla tanınan Prekazi ve Rotariu da Bakırköyspor’da top koşturdu. Sonrasında birçok İstanbul takımı gibi futbol sahnesinin arkalarına gittiler. Süper Amatör Lig’de yollarına devam ediyorlar.

Başakşehir

Büyükşehir Belediyespor, 1990’da İstanbul Belediye Başkanı Nurettin Sözen döneminde İETT, İSKİ ve İtfaiye kulüplerinin birleşmesiyle kuruldu. 1991’den itibaren profesyonel liglere adımını atan kulüp, 2006-2007 sezonunda tarihinde ilk kez Süper Lig’e çıktı. O tarihten bu yana 1 sezon dışında hep Süper Lig’de olan turuncu-mavililer, 2014 yılında Başakşehir Futbol Kulübü adını alarak Büyükşehir Belediyespor bünyesinden ayrıldı. 2019-2020 sezonunda Süper Lig’de mutlu sona ulaşan turuncu-mavililer ,İstanbul’a şampiyonluk getiren dördüncü kulüp oldu. Başakşehir, Türkiye Kupası’nda üç kez final oynarken, UEFA Avrupa Ligi’nde son 16 takım arasına girdi.

Beykoz

Yazar-gazeteci Ahmet Mithat Efendi’nin kuruluşuna öncülük ettiği kulübün doğum tarihi 1908. İstanbul Ligi ve İstanbul Profesyonel Ligi’nde mücadele ettikten sonra Milli Lig’e adım atan Beykoz, ligin ilk 8 sezonunda aralıksız olarak yer aldı. Sonrasında hızla alt liglere gerilediler. Sarı-siyahlılar halen İstanbul Süper Amatör Lig’de mücadele veriyor. Ateşli bir taraftar kitlesine sahip olan Beykoz’un sembol ismi kulübe futbolcu, antrenör ve yönetici olarak yıllarca hizmet veren Kelle İbrahim. Beykoz’un futbolda çok parlak bir başarısı yok ama basketbolda bir Türkiye şampiyonlukları bulunuyor.

Beyoğluspor

1886 yılında İstanbullu Rumlar tarafından kurulan Elips kulübünün uzantısı 1914-1923 yıllar arasında Peraspor olmuştu. Kulüp 1923 yılında bugünkü ismi Beyoğluspor’u aldı. Sarı-siyahlılar iki sezon 1.Lig’de mücadele etti. Ülkemizde oynanan ilk gece maçında sahadaki takımlardan biri Beyoğluspor’du. Kulübün İstanbul’dan ayrılarak Yunanistan’a dönen eski sporcularının Selanik’te PAOK, Atina’da ise AEK’yı kurmaları önemli notlardan biri. Beyoğluspor’un voleybolda ve masa tenisinde Türkiye şampiyonlukları var. Futbolda mevcut adresleri İstanbul 2.Amatör Lig.

Feriköy

Levanten Ferry ailesinin adını taşıyan semtin temsilcisi Feriköy’ün ambleminde yazan doğum tarihi 1927. Farklı kuruluş aşamaları ve bol isim değişikliğiyle geçen bir geçmişleri var. Milli Lig’in ikinci senesinden 1968’e kadar en tepedeki ligimizde yer alan kulübün renkleri kırmızı-beyaz. Zekeriya Alp, İsmet Yurtsü Fuat Saner, yolu Feriköy’den geçen yıldız futbolcular arasında. İstanbul’un etnisite açısından en zengin semtlerinden olan Feriköy, halen Bölgesel Amatör Lig’de yer alıyor.

İstanbulspor

Kemal Halim Gürgen’in 1924 yılında başlayan takım kurma girişimlerinin İstanbul Erkek Lisesi ile birleşmesiyle resmen 1926 yılında kuruldu. Sarı-siyahlılar, 1932’de İstanbul Ligi’nde ve Türkiye Şampiyonası’nda zirveye çıkarak kulüp tarihinin en parlak başarılarını elde etti. 1959-1972 arasında 1 sezon hariç en üst ligimizde oynayan İstanbulspor’da daha sonra amatör kümeye dek uzanan bir süreç başladı. Cem Uzan’ın satın almasının ardından1995’te yeniden 1.Lig’de oynamaya başlayan İstanbul temsilcisi, 2005’e kadar mücadelesini sürdürdü. Bu dönemde çok parlak günler de büyük sıkıntılar da yaşadılar. 2006’da eski futbolcu Saffet Sancaklı’nın da aralarında bulunduğu bir ortaklık, 2008’de ise Ömer Sarıalioğlu tarafından satın alınan sarı-siyahlılar, bu sezon başında uzun bir aradan sonra Süper Lig’e döndü. Bu arada halen İstanbul 1.Amatör Lig’de yer alan bir İstanbulspor daha var. Hangisinin 1926’da doğan kulübün devamı olduğu hayli tartışma yarattı ancak iki cephe arasında son zamanlarda ilişkiler olumlu yönde seyrediyor. Kasapoğlu, Ender Konca, Cemil Turan, Alpaslan Eratlı, Yasin ve Gökmen Özdenak kardeşler kulüp tarihinin efsanelerinden. Ayrıca Oğuz Çetin, Sergen Yalçın, Aykut Kocaman, Oleg Salenko gibi starlar da İstanbulspor’da top koşturdu.

Karagümrük

1926 yılında Karagümrük İdman Yurdu adıyla kurulan kulübün renkleri kırmızı-siyah. İlk yıllarında en büyük yıldızları sonradan bir Beşiktaş efsanesine dönüşecek olan Hakkı Yeten. Stadın kullanım hakkı nedeniyle Vefa ile yaşadıkları sorun neticesinde 1942’de kapanan, 4 yıl sonra yeniden açılan Karagümrük, 1958-1959 sezonunun başında Galatarasay’dan Kadri Aytaç’ı 57.000 lira karşılığında renklerine bağlayarak futbol tarihimizin ilk büyük transferine imza atmıştı. Milli Lig’in kuruluşundan itibaren 5 sezon üst üste ligde mücadele veren kırmızı-siyahlılar, 1983-1984 sezonunda yeniden futbolumuzun en büyük sahnesinde boy gösterdi. 1 yıl oynadıktan sonra alt liglere inen kırmızı-siyahlılar 2020-2021 sezonunda yeniden Süper Lig’e döndü. Halen bir şahıs şirketi olan Karagümrük’ün fanatik taraftarı var.

Kasımpaşa

Kasımpaşa’nın kuruluş tarihi 1921. Ambleminde Türk bayrağı taşıyan ilk kulüplerden lacivert-beyazlılar. Bunun nedeni güreşçileri Gazanfer Bilge, Mehmet Oktav ve Ahmet Kireççi’nin 1948 Olimpiyat Oyunları’nda kazandığı altın madalyalar. Milli Lig’de ilk olarak 1959-1964 arasında mücadele ettiler. 1964 yılında 5 futbolcusunun adının Türkiye’nin ilk şike skandalına karışmasıyla darbe aldılar. 2006-2007 sezonu sonunda yeniden en üst lige dönen Kasımpaşa’yı 2011’de iş insanı Turgay Ciner satın aldı. Yapılan ciddi yatırıma karşın beklenen başarı gelmedi. Bu arada kulübün amblemi değişti. Kasımpaşa, son dönemde daha mütevazı bütçelerle yoluna devam ediyor.

Pendikspor

Faaliyetlerine 1927’de başlayan, resmi statüye ise 1950 yılında kavuşan Pendikspor, Süper Lig’in en yeni İstanbul temsilcisi. Kırmızı-beyazlılar uzun seneler amatör ligler ile profesyonel ligler arasında gidip geldikten sonra 1990’lı yılların ortasında profesyonel futbol sahnesindeki yerini sağlamlaştırdı. 1999’da Türkiye Kupası’nda Fenerbahçe’yi 2-1 yenip elemeleriyle tüm Türkiye tarafından tanındılar. Pendikspor, 2021-2022 sezonu sonunda TFF 1.Lig’e yükseldi. Bu sezon ise play-off finalinde Bodrumspor’u mağlup ederek tarihlerinde ilk kez Süper Lig’e çıktılar.

Sarıyer

1940 yılında kurulan Sarıyer, 1963 yılında 2.Lig’in başlamasıyla profesyonel liglere adımını attı. Lacivert-beyazlılar, 1982 yılında tarihinde ilk kez 1.Lig’e yükseldi ve 1994’e kadar aralıksız mücadelesini sürdürdü. 1980’lerin ikinci yarısı ve 1990’ların başlarında ligin en dişli takımları arasındaydı Sarıyer. Bu süreçte Rıdvan Dilmen, Erdal Keser, Selçuk Yula, Fikret Demirer gibi şöhretler lacivert-beyazlı formayı taşıdı. Sarıyer, 1991-92 sezonunda Balkan Kupası’nı müzesine götürdü. 1993-94 sezonunda küme düşen lacivert-beyazlılar , 1996-1997 sezonunda bir kez daha 1.Lig’de oynadı ve sonra bir daha geri dönemedi. Martılar lakabı ile anılan Sarıyer halen TFF 2.Lig’de yer alıyor. Maçlarını oynadıkları stada ismini veren Yusuf Ziya Öniş hem Sarıyer’in hem de Türkiye futbol tarihinin önemli figürlerinden.

Ümraniyespor

Kuruluş tarihi 1938 olan Ümraniyespor, uzun yıllar amatör liglerde oynadıktan sonra 2010’lu yıllarda yükselişe geçti. 2014’te 2.Lig’e, 2016’da ise 1.Lig’e çıktılar. 2022-2023 sezonunu ise Süper Lig’de geçirdiler. Fakat ilk deneyimleri uzun soluklu olmadı. Gelecek sezon 1.Lig’de oynayacaklar. 1 yıllık Süper Lig serüvenlerinde genç çalıştırıcıları Recep Uçar ve A Milli Takım’a da alınan golcüleri Mehmet Umut Nayir ile olumlu izler bıraktılar.

Vefa

Vefa Lisesi öğrencileri tarafından Fatih, Vefa ve Edirnekapı semtlerinde kurulan 4 kulübün birleşmesinden doğan yeşil-beyazlıların kuruluş tarihi 1908. İstanbul Ligi ve İstanbul Profesyonel Ligi’nde oynadıktan sonra Milli Lig’in kurulmasıyla adres değiştiren Vefa, 14 sezon en üst ligde mücadele etti. 1974’te küme düşen yeşil-beyazlılar bir daha parlak günlerine dönemedi. Yollarına halen Bölgesel Amatör Lig’de devam ediyorlar. Galip Haktanır, Şükrü Ersoy, Özcan Arkoç, Hilmi Kiremitçi, Metin Türel, Candemir Berkman ve Niko Kovi Vefa formasını taşıyan ünlü kramponlar.

Yeşildirek

Eminönü ile Çemberlitaş arasındaki bölgenin takımı olan Yeşildirek’in kuruluş tarihi 1951. Sarı-yeşil renklere sahip kulüp, 1961-1962 ve 1962-1963 sezonlarında Milli Lig’de yer aldı. İstenilen dereceler elde edilemedi belki ama semtin adı tüm ülkede duyuldu. Bugünkü yerleri İstanbul 1.Amatör Ligi. Yeşildirek tarihinin renkli simalarından biri 1960’lı yıllarda kulüpte menajerlik görevini üstlenen radyo ve televizyon sunucusu Orhan Boran.

Zeytinburnu

1953 yılında gayri federe olarak kurulan, 1965’te ise resmi statü kazanan Zeytinburnu, 1984 yılında profesyonel liglere adım attı. Lacivert-beyazlılar, 5 sezon içinde Türkiye 1.Ligi’ne yükselerek büyük bir başarıya imza attı. Ligde 3 farklı dönemde toplam 5 sezon oynadılar. Şu anda İstanbul Süper Amatör Lig’de mücadele ediyorlar. Futbolumuzun en önemli starlarından Emre Belözoğlu, kulübün altyapısında yetişti. Zeytinburnu’nun kadın futbol takımının 2001-2002 sezonunda o dönemki adıyla Türkiye Bayanlar Futbol Ligi’nde şampiyonluğu bulunuyor.

Kaynaklar: İstanbul Life, dinyakos.com, ayaktakileroturanlar.com