Son 18 yılın en pahalı temmuz ayı: TÜİK’in enflasyonu bile yüzde 9,49

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), temmuz ayı enflasyon verilerini açıkladı. Buna göre, temmuz ayında TÜFE aylık yüzde 9,49 arttı, yıllık enflasyon yüzde 38,21’den yüzde 47,83 seviyesine çıktı. Böylelikle baz etkisiyle 8 aydır düşüş eğiliminde olan enflasyon, yeniden yükselişe geçti. Enflasyondaki yükselişte son vergi artışları, asgari ücret zammı ve kur geçişkenliği etkili oldu.

Ekonomistler, enflasyonun temmuzda aylık yüzde 9,1 artmasını, yıllık bazda ise yüzde 47,3’e çıkmasını bekliyordu. Artışın bu hızla devamı durumunda Merkez Bankası’nın yıl sonu için öngördüğü yüzde 58’lik hedefin tutturulması zor görünüyor.

ENAG’ın enflasyonu yüzde 13,18

Bağımsız akademisyenlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise temmuzda tüketici fiyatlarının aylık yüzde 13,18, yıllık yüzde 122,88 oranında arttığını hesapladı. İstanbul Ticaret Odası (İTO), İstanbul’un temmuz enflasyonunun aylık yüzde 9,84, yıllık yüzde 63,76 olduğunu açıklamıştı. Türk-İş’e göre temmuzda gıda enflasyonu aylık yüzde 12,38, yıllık yüzde 70,44 olmuştu.

Enflasyonda gerçeğe dönüş: Merkez’in yılsonu tahmini yüzde 58’e çıktı

En fazla artış lokanta ve otel grubunda

TÜİK’e göre, temmuzda bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 19,31 ile konut oldu. Konut ana harcama grubunun en az fiyat artışı  görülen grup olmasında önceki yıllarda fiyatların çok yükseldiği konutun artık yatırım aracı olmaktan çıkması önemli rol oynadı. Uzmanlar önümüzdeki dönemde konut fiyatların olağanüstü bir gelişme olmaması durumunda yükseliş beklenmiyor. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 82,62 ile lokanta ve oteller oldu. Ana harcama grupları itibarıyla 2023 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde 2,67 ile eğitim oldu.

Ulaştırmayı akaryakıt uçurdu

TÜİK’e göre temmuzda bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 17,75 ile ulaştırma oldu. Ulaştırmadaki yüksek oranlı artışta akaryakıttaki ÖTV ve KDV düzenlemeleri ve döviz kurlarındaki artış nedeniyle yağmur gibi gelen zamlar etkili oldu.

Endekste kapsanan 143 temel başlıktan temmuz ayı itibarıyla, 4 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 4 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 135 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki değişim, temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 8,92, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 34,66, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 54,32 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 58,08 olarak gerçekleşti.

Sivri biber temmuzda İstanbul’un zam şampiyonu oldu

Zam şampiyonu yakıt

Temmuzda bir önceki aya göre fiyatı en fazla artan temel başlık yüzde 29,04’lük oranla kişisel ulaştırma araçlarının yakıt ve yağları oldu. Yüzde 20,11’lik artışla sebze ikinci, yüzde 18,71’lik artışla oteller üçüncü oldu. TÜİK, geçen yıl madde sepetindeki ürün ve hizmetlerin fiyatlarını açıklamayı durdurmuştu ve mahkeme kararına rağmen sansüre devam ediyor.

Cumhurbaşkanlığı Külliyesi ne diyor?

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın hesaplamasına göre temmuz ayı enflasyonunun üç temel belirleyicisi var. Bunlardan biri yüzde 17,75 oranında artan ulaştırma grubu fiyatları ve grubun enflasyona katkısı 2,77 puan olarak gerçekleşmiş. Yüzde 7,71 oranında artan gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatlarının temmuz ayı enflasyonunun diğer temel belirleyicilerinden biri olduğunu ifade eden Başkanlığa göre grubun enflasyona katkısı 2,10 puan.  üçüncü temel belirleyici ise yüzde 11,92 oranında artan ve enflasyona katkısı 1,10 puan olarak gerçekleşen lokanta ve oteller grubu. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın hesaplamasına göre yıllık enflasyona ise en büyük etki 15,27 puanla gıda ve alkolsüz içecekler, 7,49 puanla ulaştırma ve 6,26 puanla lokanta ve oteller gruplarından gelmiş.

 

Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel’in 1987 yılında TBMM’de zamanın başbakanı Turgut Özal’a karşı yaptığı enflasyon konuşması. “Enflasyonu yüzde 10’un altında düşürmedikçe gelir dağılımını düzeltemeyiz.”

Son 19 yılda böyle temmuz görülmedi

Temmuz ayı bugüne kadar genelde enflasyonun düşük çıktığı hatta eksi bölgede olduğu bir ay olarak bilinirdi. ancak Merkez Bankası’nın internet sitesindeki verilere göre 2023 Temmuz enflasyonu 2005 Ocak ayından beri üçüncü en yüksek enflasyon oranı olarak gerçekleşti.

Yine Merkez Bankası’nın verilerine göre 2005 yılından buyana tüm temmuzların ‘en sıcağı’ oldu. 19 yılda temmuz ayında enflasyon 7 kere eksi çıkarken, 15 kez de yüzde 1’in altında gerçekleşti. İlk kez 2019’da yüzde 1’in üzerine çıkan temmuz enflasyonu bir sonraki yıl yeniden yüzde 1’in altına geriledi. 2021’de yüzde 1,80 olarak gerçekleşen 2022’de yüzde 2,37 oldu.

Bakan Şimşek:  Enflasyon 2024 ortasından itibaren düşecek

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek sosyal medya mesajıyla enflasyonun piyasa beklentileriyle uyumlu gerçekleştiğini belirtti. Şimşek sosyal medya paylaşımında şu görüşleri dile getirdi:

Mali tedbirler, döviz kuru gelişmeleri ve ücret artışlarının etkisiyle enflasyon Temmuz’da yıllık yüzde 47,8 ile piyasa beklentileriyle uyumlu gerçekleşti.

Dezenflasyon ile fiyat istikrarının hedeflendiği bir geçiş sürecindeyiz.
Para politikası duruşunun olumlu etkisiyle 2024…

— Mehmet Simsek (@memetsimsek) August 3, 2023

Merkez Bankası eski baş ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, seçimden sonra enflasyonun patlayacağının belli olduğunu söyleyerek görüşlerini sosyal medyada şöyle paylaştı:

Seçimden sonra kamu zamlarının ve kurun enflasyonu patlatacağı belliydi. Sene başında yaptığımız söyleşide tane tane anlatmışız. pic.twitter.com/AnfIJsq9zB

— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) August 3, 2023

Eski Hazine Müsteşarı ve iktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, TÜİK ve ENAG’ın arasındaki farklılıklar hakkında “Bakalım nerede ve ne zaman buluşacak” dedi. Eğilmez sosyal medyada şu görüşleri dile getirdi:

Baz etkisi bitip de zam furyası başlayınca resmi enflasyon yükseldi. Açıklanan veriye vatandaş asla inanmıyor: “Ne 47’si hocam?” diyor “% 150’den aşağı değil.” ENAG da % 122 diyor zaten. Bakalım nerede ve ne zaman buluşulacak?

— Mahfi Eğilmez (@mahfiegilmez) August 3, 2023

Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota temmuz ayı enflasyon rakamların hak edilmeyen hızlı ve korkunç bir fakirleşme yaşandığını gösterdiği belirterek sosyal medya mesajında şu görüşleri paylaştı:

 

7 aylık gıda enflasyonu %38,
manşet enflasyon %31.

7.500 TL maaşı 7 aydır değişmeyen milyonlarca emekli var.

Özel sektörde artışlar da enflasyonun çok altında.

Hak etmediğimiz hızlı ve korkunç bir fakirleşme yaşıyoruz.

Enflasyonla mücadele zamana yayarak, düğüm çözerek, kapı…

— Kerim Rota (@kerimrota) August 3, 2023

‘MB’nin “gerçekçi” tahmini şimdiden elden gitmişe benziyor’

Doç. Dr. Orhan Karaca, temmuz ayı verisinin enflasyonun yıl sonunda  yüzde 58’in üzerine çıkacağı görüntüsünü verdiğini belirterek Tweet mesajında şunları söyledi:

TÜİK’ten bu kez mucize gelmemiş, temmuz enflasyonu İTO’nunkine yakın ve %9,5 çıkmış. Yıllık enflasyon da %47,8’e fırlamış. Tatildeyim ayrıntılara bakamadım ama bu enflasyon yılsonunda %58’de duracak gibi görünmüyor. Yeni MB’nin “gerçekçi” tahmini şimdiden elden gitmişe benziyor. https://t.co/D4BRjJyt4L

— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) August 3, 2023

Merkez Bankası eski başkan yardımcısı ve TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay, ekonomi politikasındaki ‘kademeli rasyonele dönüşün’ TÜİK için de geçerli olduğunun anlaşıldığını söyledi. Prof. Dr. Özatay sosyal medyada şu görüşleri paylaştı:

Ekonomi politikasında ‘kademeli’ bir rasyonele dönüşten söz ediliyor.
Anlaşılan TÜİK de kademeli olarak rasyonelleşiyor.

Bu hengamede ezilen, rasyonele dönüşü acil kılan (rasyonel olmayan) dönemde maaş ve ücret artışları düşük resmi enflasyona göre artırılan, çalışanlar oluyor. https://t.co/IaRQlFc3Vu

— Fatih Özatay (@OzatayFatih) August 3, 2023

Üretici enflasyonu kafayı tekrar yukarı kaldırdı

Tüketici enflasyonu 2005’ten buyana ‘en sıcak’ temmuzun yaşandığını gösterirken üretici enflasyonu da tekrar tırmanışa geçti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 Temmuz ayına ilişkin Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksini (Yİ-ÜFE) açıkladı. Buna göre, Yİ-ÜFE 2023 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 8,23, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 24,27, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 44,50 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 78,51 arttı. Yİ-ÜFE haziranda yıllık bazda 40,42 olarak gerçekleşmişti. Böylece yıllık üretici enflasyonu ekim 2022’den sonra ilk kez yükseliş eğilimi göstermiş oldu.

En çok artış madencilik ve taş ocakçılığında

Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 57,51 artış, imalatta yüzde 50,81 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 17,56 azalış, ve su temininde yüzde 62,64 artış olarak gerçekleşti.

Sanayinin dört sektörünün aylık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 9,14 artış, imalatta yüzde 9,26 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 5,05 azalış ve su temininde yüzde 7,10 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 45,52, dayanıklı tüketim malında yüzde 54,85, dayanıksız tüketim malında yüzde 63,35, enerjide yüzde 3,82 ve sermaye malında yüzde 63,29 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri; ara malında yüzde 8,93, dayanıklı tüketim malında yüzde 10,37, dayanıksız tüketim malında yüzde 6,23, enerjide yüzde 5,72 ve sermaye malında yüzde 11,67 artış olarak gerçekleşti.